Советот на НБ: Финансискиот сектор е отпорен на ковид-кризата

Советот на Народната банка одржа редовна седница на која го разгледа и го усвои Извештајот за финансиската стабилност во 2019 година. На седницата се заклучи дека во текот на минатата година, во услови на стабилен амбиент, домашниот финансиски сектор остана здрав и стабилен, а ризиците за финансиската стабилност се задржаа во умерени рамки. Анализите презентирани во Извештајот покажуваат добра подготвеност на домашниот финансиски сектор за справување со предизвиците од ковид-кризата. Едноставната структура на системот, ниската меѓусекторска поврзаност, отсуството на посложени финансиски инструменти и услуги, малата изложеност на прекугранични текови ја намалуваат веројатноста од прелевање на потенцијалните ризици помеѓу одделните сегменти од финансискиот систем.

Банкарскиот сектор, кој претставува доминантен сегмент на финансискиот сектор, е здрав, стабилен и отпорен на шокови. Зајакнатите регулаторни и супервизорски барања во периодот по глобалната економска криза, во согласност со зајакнатите меѓународни и европски стандарди, придонесоа за натамошно јакнење на заштитните слоеви на капиталот и на ликвидноста на домашните банки, како основни столбови на стабилноста на секторот. Отпорноста на банкарскиот сектор на шокови се потврдува и преку спроведените стрес-тестирања, кои покажуваат добар капацитет на банките за апсорбирање шокови. Пред појавата на пандемијата домашниот банкарски сектор остваруваше стабилен и одржлив кредитен раст што се согледува и преку падот на стапката на нефункционални кредити, која се сведе на историски најниско ниво во 2019 година, и која продолжи да се намалува и во 2020 година. Внимателниот пристап на банките при управувањето со кредитниот ризик во согласност со прудентната регулатива, овозможуваат висока покриеност на нефункционалните кредити со исправка на вредноста и ограничување на потенцијалните негативни ефекти врз солвентноста на банките од нивна евентуална целосна ненаплатливост.

Капитално финансираното приватно пензиско осигурување е вториот сегмент според големината на активата во рамки на финанскиот систем, но значително помал во споредба со банкарскиот сектор. Приватните пензиски фондови сѐ уште се во фаза на акумулирање средства, имаат релативно младо членство, мали одливи на парични средства за исплата на пензии и долг инвестициски хоризонт, што засега ја намалува изложеноста на пензиските фондови на ликвидносниот ризик, но и на клучните ризици за остварувањата на пензиските фондови – кредитниот ризик и ризикот од промената на цените на странските сопственички инструменти.

Осигурителниот сектор, како трет сегмент според големината во домашниот финансиски сектор ја задржа стабилноста и сигурноста во работењето, со што придонесe кон одржувањето на финансиската стабилност. Во основата на неговата стабилност се наоѓа соодветната солвентна позиција, којашто неколкукратно го надминува пропишаниот регулаторен минимум. Исто така, за стабилноста на овој сегмент придонесува и соодветното управување со средствата кои главно се вложуваат во ликвидни и помалку ризични инструменти, што ја ограничува изложеноста на ризици од променливоста на финансиските пазари, што е особено значајно во тековните услови на пандемијата. Домашниот осигурителен сектор сѐ уште е мал и има значителен простор за негов натамошен раст и развој, особено во поглед на поголема застапеност на осигурувањето на живот и на незадолжителните сегменти од неживотното осигурување.

Останатите финансиски институции (штедилниците, друштвата за лизинг, инвестициските фондови и финансиските друштва), со својот ограничен обем на активности, засега не претставуваат ризик за финансиската стабилност. Домаќинствата и корпоративниот сектор имаат пласирано средства кај дел од овие институции (штедилниците и инвестициските фондови) , но нивната застапеност во вкупната финансиска актива на овие сектори е сосема мала, што засега го ограничува нивното значење како можен извор на ризици за финансиската стабилност на нефинансискиот сектор.

Остварувањата и нивото на задолженост на корпоративниот сектор и на домаќинствата се клучни за одржување на финансиската стабилност, особено во услови кога домашниот финансиски сектор, а особено банките, ги извршуваат активностите претежно на домашниот пазар, а овие два нефинансиски сектора се нивните најзначајни клиенти. Корпоративниот сектор во целина работи со добивка, неговата солвентност е стабилна и се подобрува, додека главниот предизвик за корпоративниот сектор и понатаму останува управувањето со ликвидноста. Задолженоста на домашниот корпоративен сектор на крајот на 2019 година изнесува 65,8% од БДП и е под изведениот праг на ранливост. Воедно, таа е стабилна и меѓу пониските споредено со земјите од ЕУ, што го ублажува ризикот од презадолженост. Главниот предизвик за работењето на домашниот корпоративен сектор во следниот период е надминување на првичниот ликвидносен шок поради пандемијата и ограничување на ризиците за солвентноста, со што се намалува и можноста за остварување на кредитниот ризик во билансите на домашните банки.

Ризиците за финансиската стабилност од секторот „домаќинства“ се ограничени. Задолженоста на домаќинствата се зголеми во 2019 година и изнесува 26,8% од БДП. Сепак, добрата солвентност на секторот во целина е показател за неговата отпорност на шокови, но евентуалниот шок на расположливиот доход поради тековните услови на криза може негативно да влијае врз кредитоспособноста на лицата коишто се вработени во секторите кои се погодени од кризата.

Се очекува мерките коишто ги презеде Народната банка како одговор на пандемијата, заедно со економските мерки на Владата, да придонесат за полесно надминување на финансиските потешкотии на компаниите и домаќинствата, односно за ублажување на ризиците за фиансиската стабилност коишто произлегуваат од овие два нефинансиски сектора.

Со цел зајакнување на институционалниот капацитет и нивото на соработка помеѓу финансиските супервизорски органи во следењето на состојбите во финансискиот систем, навременото идентификување на системските ризици и преземањето соодветни мерки и активности, во април оваа година беше склучен нов Меморандум за соработка за одржување на финансиската стабилност, во согласност со препораките на Меѓународниот монетарен фонд и Светската банка.

Народната банка, како и досега, ќе продолжи будно да ги следи случувањата во банкарскиот сектор, и пошироко во финансискиот сектор преку Комитетот за финансиска стабилност, и е поготвена да преземе соодветни мерки доколку оцени дека е потребно за да се одржат стабилноста на банкарскиот сектор и севкупната финансиска стабилност.