Швајцарците живееја во прекрасна изолација со години. Царините на Трамп го разбија тоа

Растењето во Цирих честопати се чувствуваше како да си одвоен од светот. Не треба да биде така: на крајот на краиштата, Швајцарија е во срцето на Европа. Возејќи се со удобните трамваи во Цирих, се слушаат сите светски јазици; а аеродромот нуди повеќе директни интерконтинентални летови од Берлин. И сепак, созревањето во Швајцарија е како да седите во аквариум гледајќи го светот низ дебел непробоен прозорец.

Тоа стакло беше скршено минатата недела кога Доналд Трамп објави царини од 39% за швајцарскиот извоз. САД се најважната дестинација за швајцарските производи: 18,6% од целиот нивен извоз оди таму. Ако Трамп ги задржи царините, продажбата во САД „ефикасно ќе биде уништена“, рече швајцарската индустриска лоби група. Десничарскиот швајцарски министер за бизнис, Ги Пармелин, објави програма за отпуштање од работа за да се заштити економијата од „масовни отпуштања“. Таблоидниот весник „Блик“ го долови расположението со тешка црна насловна страница, прогласувајќи го за „црн ден“ за Швајцарија.

Царинскиот шок на Трамп предизвика голема криза на идентитетот во земјата која се збогати од извоз, и тоа го направи во прекрасна изолација од светската политика.

За да ја разберете Швајцарија, замислете ја како џиновски кантри клуб. Прво, не се влегува таму лесно: законите за имиграција се строги, иако богатството помага. Второ, тоа е уредно место: секој сантиметар земја е негуван, а секој тревник е искосен. Трето, се нудат изобилство од активности за слободно време: по работа, Швајцарците возат велосипед или ги покажуваат своите тонирани тела на бреговите на беспрекорните езера.

Најважно од сè, швајцарскиот клуб традиционално им нуди на своите членови спокојство. Историјата не се случува тука. Последната војна во која беше вклучена Швајцарија беше војната Сондербунд од 1847 година (траеше 26 дена, а околу 100 луѓе загинаа). Земјата е управувана од мнозинска десничарска влада од 1848 година. Швајцарската економија се намали само во шест од последните 60 години.

Како тинејџер во 2000-те, гледајќи низ непробојниот прозорец кон остатокот од Европа, видов исламистички тероризам и масовна невработеност кај младите. Ние немавме ништо од тоа. Криминалот е низок, а социјалниот конфликт едвај постои, иако исламофобијата ја крена својата грда глава на гласањето во 2009 година за забрана на минариња. Швајцарците имаат најмал процент во Европа на работни денови изгубени поради штрајкови. Споровите се решаваат преку компромис, а фрустрациите се изразуваат преку директна демократија или се дават во море од пасивна агресија. И да, 93,2 отсто од возовите возат на време.

Ова сеприсутно чувство на смиреност и предвидливост е можеби главната причина зошто толку многу богати луѓе се селат тука. На хаотична и вознемирена планета, Швајцарија нуди луксуз на живеење во паралелна реалност – шанса да се одмори од светот. Тоа е швајцарскиот сон. Тоа е приказната за детската книга „Хајди“, во која богата германска девојка која страда од животот во големиот град Франкфурт бега во Алпите. Тоа е приказната за „Волшебниот брег“ од Томас Ман, во која невротичната елита на Европа се повлекува во Швајцарските Алпи за да понтифицира за состојбата на светот од безбедна дистанца.

Долгата историја на неутралност и намерна оддалеченост на Швајцарија, исто така, негуваше чувство на швајцарска исклучителност. Преживувањето на две светски војни недопрени ги убеди многумина дека останувањето сами значи да се остане безбеден – всушност, дека тоа може дури и да биде профитабилно, особено ако сте среќни да тргувате со нацистичка Германија и апартхејдот во Јужна Африка.

Изолационизмот носи придобивки дури и денес. Тоа што не е дел ниту од НАТО ниту од ЕУ ѝ овозможува на Швајцарија да биде единствената европска земја, освен Исланд, која има договор за слободна трговија со Кина. Исто така, му овозможува на Берн да троши само 0,7% од БДП за одбрана – далеку под целта на НАТО од 3,5%. Швајцарската помош за Украина изнесува само 0,13% од БДП, осум пати пониска од онаа на Холандија. Швајцарија напредуваше како дел од слободниот свет без да ги преземе товарите што доаѓаат со тоа. Но, во новата ера на сурова геоекономија, оваа политика „земи го колачот и јади го“ повеќе не функционира.

Покрај тоа, потегот на Трамп целосно го изненади Берн. Во Швајцарија, многу луѓе претпоставуваа дека мнозинската десничарска влада на претседателката Карин Келер-Шутер ќе се сложува добро со Трамп кој носи „Ролекс“. На крајот на краиштата, тој не ја сака ЕУ, даноците и будноста, а истото го прават и Швајцарците. Кога потпретседателот на САД, Џеј Ди Венс, на Минхенската безбедносна конференција во февруари тврдеше дека „цензурата“ на социјалните медиуми е поголема опасност за Европа отколку Русија, Келер-Шутер го пофали говорот како „многу швајцарски“.

Шокантното соопштение за царините на Трамп го остави швајцарскиот естаблишмент без поим како да одговори. Минатата недела, Келер-Шутер се обиде да го убеди Трамп да се откаже од трговскиот дефицит на САД со Швајцарија од 38 милијарди долари. Трамп подоцна за телефонскиот разговор рече: „Жената беше љубезна, но не сакаше да слуша“.

Швајцарија има мала моќ на располагање. Земјата веќе се обврза да купи борбени авиони „Ф-35“. Келер-Шутер дури не може ни да вети дека ќе ги намали царините за американските производи. Во 2024 година, Берн еднострано ги елиминираше царините за индустриските производи. Ако Трамп ги додаде фармацевтските производи на царините од 39%, економската болка ќе биде реална: до 0,7% од БДП годишно или 700 швајцарски франци по глава, според Швајцарскиот економски институт. Но, поголемиот шок е психолошки. Нација која се навикна секогаш да си го добива своето сега се мачи, со полоша царинска стапка од Алжир (30%). Во мултикултурна, федерална земја со четири официјални јазици, големата обединувачка нарација за швајцарската исклучителност е во распад.

Можеби најлошо од сè е што Брисел добива подобар трговски договор од Берн. Тоа предизвикува многу размислување во земјата каде што поддршката за членство во ЕУ изнесуваше 17 отсто во анкетата од 2024 година. Држењето на ЕУ на дистанца можеби повеќе не е најдобрата опција. Првиот тест ќе дојде наскоро: Швајцарците ќе гласаат за нови економски договори со ЕУ – нешто против кое швајцарската крајна десница се бори со заби и нокти.

Голф стилот на управување на Трамп треба да се вклопи во швајцарскиот кантри клуб. Кој би претпоставил дека тој ќе биде оној што конечно ќе ја разбие неговата прекрасна изолација?

(Јозеф де Век е соработник на Институтот за истраживање на надворешната политика од Филаделфија. Текстот е објавен во „Гардијан“.)