Што се крие под мразот на Гренланд?

Привлечноста на најголемиот остров на Земјата е непобитна.

Во текот на изминатиот милениум, Гренланд ги маѓепса посетителите, носејќи ги на своите изолирани брегови сите од Ерик Црвениот, кој ја основа првата европска населба пред повеќе од илјада години, до сојузничките сили во Втората светска војна.

И, како и климата која постојано се загрева, интересот за Гренланд се вжештува (повторно), бидејќи островот го привлекува вниманието на американскиот претседател Доналд Трамп.

Заедничките напори за мапирање и истражување кои опфаќаат повеќе од еден век открија докази за важни минерални ресурси на Гренланд – вклучувајќи елементи на ретки земји и критични минерали што се користат во технологијата за зелена енергија, како и сомнителни резерви на фосилни горива.

Но, и покрај нескротливата возбуда што ја создава оваа ризница на Гренланд, процесот на пронаоѓање, ископување и транспорт на минерали и фосилни горива е повеќеслоен, мултинационален и повеќедецениски предизвик.

Долгогодишниот интерес на Америка за рударство во Гренланд

Гренланд е огромен, тој е најголемиот остров во светот и има огромно неискористено минерално богатство.

Сега, американскиот претседател Доналд Трамп покажа обновен интерес за преземање контрола на оваа територија.

Но, тоа не е прв пат САД да се обидат да го заземат овој остров, автономна територија зависна од Данска.

-1867: Тогашниот државен секретар на САД, Вилијам Севард ја изнел идејата за анексија на Гренланд, заедно со Исланд.

-1910: Тогашниот американски амбасадор во Данска, Морис Френсис Еганс, и понудил на данската влада: да го заземе Гренланд во замена за Холандските Антили и филипинскиот остров Минданао.

-1946: Тогашниот американски државен секретар, Џејмс Бирнс ја даде првата понуда за купување на островот за 100 милиони долари во златни шипки – во вредност од приближно 1,5 милијарди долари денес.

-2019 година: Трамп првпат изрази интерес за купување на Гренланд – предлог што брзо го отфрли данската премиерка Мете Фредериксен, која го опиша како „апсурден“.

На повеќето мапи, Гренланд изгледа огромен, речиси со големина на Африка.

Ова претерување се должи на популарната проекција на картата на Меркатор, која ги протега и ги зголемува земјите во близина на половите, преувеличувајќи ја нивната вистинска големина.

Во реалноста, Гренланд е со големина од околу два милиони квадратни километри – приближно колку Демократска Република Конго.

Насекаде на Земјата, лузните и трагите од огромното поминување на времето се забележани во геологијата.

Раскошни вулкански ерупции и бавно ладење магма, џиновски континентални судири и карамелест рифтинг што на крајот отвора нови океани – сите овие геолошки перформанси се впишани во карпите.

А старата копнена маса како Гренланд содржи детална документација за историјата на Земјата.

„Историјата на Гренланд се навраќа наназад колку што е историјата на било што во нашиот свет“, објаснува Кетрин Гуденаф, главен геолог во Британскиот геолошки институт.

Таа објаснува дека Гренланд, некогаш одамна, бил дел од поголем континент кој опфаќал дел од денешна северна Европа и Северна Америка.

Пред околу 500 милиони години, Гренланд бил дел од суперконтинент, заглавен меѓу Европа и Северна Америка.

Но, Земјата постојано се развива.

Пред околу 60 до 65 милиони години, суперконтинентот почна да се одвојува, создавајќи јаз што на крајот се отвори, создавајќи го Атлантскиот Океан.

Гренланд се одвои од Европа, почна да плови на запад, па дури и го премина исландското жариште – место каде стопената лава еруптира од длабоко под Земјината кора, придонесувајќи за вулканската активност што го формираше островот Исланд.

Денес, Гренланд е домаќин на сè, од прекамбриските подрумски карпи до вчерашните глацијални наоѓалишта – од кои сите може да содржат низа вредни природни ресурси.

Покрај минералните ресурси, научниците проценуваат дека Гренланд поседува огромни резерви на нафта и природен гас.

Од 1970-тите, компаниите за нафта и гас се обидуваат да пронајдат антички резервоари на брегот на Гренланд, но нивните обиди биле неуспешни.

Сепак, геологијата на континенталниот гребен на Гренланд покажува сличности со другите извори на фосилни горива на Арктикот.

Гренланд наликува на Кедбери кремасто јајце, со надворешна, цврста обвивка која ја опкружува течната внатрешност.

Повеќето од островите се покриени со бавното течение на гренландската ледена покривка, која тече кон брегот преку голем број на излезни глечери.

Само околу 20 отсто од островот е без мраз, а се состои од груби планини, карпи исечени од фјордови и повремени градови со техниколорни куќи.

„Истражувањето на Гренланд, особено североисточен Гренланд, беше жешка тема пред 120-130 години“, вели Томас Финд Кокфелт, постар истражувач во Геолошкиот институт на Данска и Гренланд (ГЕУС).

Откриени се разни минерали и почнаа да никнуваат рудници.

Во 1850 година, минералот криолит, „мразот што никогаш не се топи“ поради неговата исклучително висока точка на топење, беше пронајден во југозападниот Гренланд.

Доселениците почнале да ископуваат криолит откако дознале за неговата употреба во правењето сода бикарбона.

За време на Втората светска војна, рудникот Ивитут ги снабдуваше сојузничките сили со криолит – важен минерал во производството на алуминиум што се користи за авиони.

Геолошкото мапирање на Гренланд навистина започна по Втората светска војна.

По 20 години следење на крајбрежјето, стана јасно дека мапирањето е огромен потфат.

„Ако ги поделите сите области без мраз на Гренланд, веројатно би пополниле 200 страници мапи на скала од еден до 200.000“, вели Финд Кокфелт.

Кога геолозите направија математика, сфатија дека ќе им требаат 200 години за да го завршат мапирањето со оваа брзина.

Тие се префрлија на погруба резолуција и ги завршија првичните геолошки карти на Гренланд во раните 2000-ти.

Во меѓувреме, ГЕУС почна да ги рафинира тие мапи, зумирајќи ги до повисока резолуција.

До денес, геолозите имаат завршено 55 карти во подетален размер.

Тие исто така се впуштија во мапирање на територијата под мразот.

Неодамна, Финд Кокфелт се здружи со геофизичарите за да мапираат геолошки провинции, региони со големи размери со карактеристични карактеристики, под ледената покривка.

Овие провинции, исто така, навестуваат какви минерали би можеле да содржат.

Но, како и оригиналните геолошки карти, Финд Кокфелт брзо истакнува дека провинциските карти треба дополнително да се рафинираат со повеќе податоци.

Критичните минерали се материјали кои ја одржуваат глобалната економија во живот, но сепак е сè потешко да се најдат.

Тие се особено важни за транзицијата кон чиста енергија – експертите проценуваат дека побарувачката за минерали и метални ресурси може да се зголеми четирикратно до 2040 година за да се задоволи побарувачката за енергетски технологии.

Сè, од батерии на електрични возила до турбини на ветер и соларни панели бара критични минерали.

Иако многу од овие минерали се ископани во места како Кина и Африка, постојат неколку причини зошто треба да се разгледаат нови локации за рударство, вклучувајќи геополитика, транспорт и пристап и економија.

Ен Мерилд, шеф на одржливост и планирање на Универзитетот Алборг во Данска, истакнува дека како што рудниците во другите региони почнуваат да пресушуваат, „седиментите на Арктикот стануваат се поинтересни“.

Иако критичните минерали веројатно постојат на Гренланд, не е јасно дали тие се економски исплатливи.

Ова е местото каде што истражувањето влегува во игра.

„Пронаоѓањето минерали е еден од најголемите и најризичните предизвици во рударството“, вели Сајмон Џовит, директор на Центарот за истражување и економска геологија Ралф Џ. Робертс на Универзитетот во Невада, Рено.

Тој посочува дека на секои 100 проекти за истражување на минерални суровини, само еден од нив може да се пренамени во рудник.

Ако истражувањето на минерали покаже потенцијал за рудник, сепак би можеле да бидат потребни околу 10 години, во просек, за да премине од откривање до производство, вели Џовит.

„Се зависи од тоа каде се наоѓате, каква е инфраструктурата, какви дозволи и други работи што ги имате за да се осигурате дека рударите одговорно.

Гренланд е познат по својот недостаток на инфраструктура – штом ќе ги напуштите градовите, нема патишта или железници низ селата.

„Да се ​​движите наоколу не е лесно – не можете да возите теренски возила низ теренот на Гренланд“, вели Џовит.

Патувањето е со брод или авион, а не со автомобил.

Отсуството на развиена инфраструктура, посочува Џовит, може да претставува предизвик за рударските операции.

Преработката на минерали исто така може да биде макотрпен потфат.

За разлика од минералите како златото, кое природно може да се најде во карпите, ретките земјени елементи се затворени во друг, покомплициран минерал, објаснува Гуденау.

„Тие наоѓалишта се многу, многу тешки за обработка, а понекогаш тие се цврсто врзани со ураниум или некој друг елемент што навистина не сакате да го ископате.

Навистина, ако минералот е заклучен во тандем со радиоактивни минерали, рудникот може да се исклучи пред да се обработи ниту еден грам.

Во 2021 година, Гренланд донесе закон со кој се ограничува количеството на ураниум во рударските ресурси, чекор што го замрзна развојот на рудници за ретки елементи на земја во Јужен Гренланд.

Сегашниот парламент ја одразува загриженоста на Гренланѓаните за долгорочните последици од рударството.

Три стари рудници на Гренланд предизвикаа значителна еколошка штета, особено во водите околу островот.

Мерилд објаснува дека во рударството, преостанатите карпи од процесот спаѓаат во две категории: отпадни карпи и обвивки.

„Опашките се најзагадените остатоци, додека отпадните карпи се сметаат за помалку штетни“, вели таа.

Поради ваквиот став, отпадните карпи се фрлаа покрај реките и бреговите.

Но, отпадните карпи не беа неподвижни.

„Нивоата на тешки метали беа многу високи во некои од отпадните карпи“, вели Мерилд.

Научниците открија зголемено ниво на метал во сè, од пајаци до лишаи, риби и школки во близина на рудникот.

Ниските температури и ниската соленост околу Гренланд го направија опоравувањето на животната средина болно бавно, а ефектите сè уште може да се почувствуваат 50 години подоцна, вели Мерилд.

„Оштетувањето на водата навистина го оштетува целиот синџир на снабдување со храна за Гренландците и нивната можност за егзистенција од риболов и лов.

Климатските промени драстично влијаат на Арктикот, при што температурите се зголемуваат речиси четири пати побрзо од остатокот на планетата.

Новите проценки покажуваат дека ледената покривка на Гренланд губи 30 милиони тони мраз на час.

И додека повлекувањето на копнениот мраз ќе открие повеќе закопани карпи, Мерилд истакнува дека топењето не е баш движечкиот фактор за зголемен интерес за истражување.

На крајот на краиштата, топењето на глечерите трае долго.

Количината на арктичкиот морски мраз се намалува во последните пет децении.

Овој аспект на климатските промени претставува невообичаена дихотомија за Гренланд – затоплување на климата значи промена на екосистемите, зголемување на нивото на морето и нарушување на океанските струи.

Но, тоа значи и отворање на премин во Арктичкиот океан, создавање полесен транспорт на критичните минерали што се користат во технологиите за зелена енергија – што се надеваме дека ќе ги забави климатските промени.

Мерилд, кој пораснал на Гренланд и продолжил да работи таму на различни проекти, истакнува дека иако Гренланѓаните не се противат на рударските активности, некои работи навистина ги загрижуваат.

Еден од нив е самата земја.

Во Гренланд, владата ја поседува и администрира земјата за жителите.

„Во таа смисла, секој ја поседува земјата и никој не ја поседува“, објаснува Мерилд.

Како последица на тоа, затворените приватни рударски локации се културна аномалија и дозволите или ограничувањата за пристап мора внимателно да се решат.

За да се подобри соработката со меѓународните компании и да се избегнат погрешните чекори, Мерилд вели дека Гренланѓаните треба да учествуваат во процесот на рударство од почеток до крај.

„Луѓето го гледаат рударството како потенцијална можност, но тие исто така би сакале да учествуваат во развојот, да бидат косопственици и да бидат составен дел од планирањето на проектот“, вели таа.

Значи, дали Гренланд е подготвен да стане следниот Див Запад?

Данската премиерка Мете Фредериксен вели дека зависи од народот на Гренланд да одлучи.

Но, исто така, има мали шанси меѓународниот интерес за нивниот остров наскоро да опадне. 

(Би-Би-Си)