Национални растројства

Секогаш кога ќе се наруши општествениот договор на една земја, зрели се условите да кружат гласини и глупости. Дури и кога се безобразни и навидум бесмислени, тие се израз на најдлабоките стравови и предрасуди на луѓето.

Таков е случајот во Русија денес, каде Сергеј Марков, поранешен советник на претседателот Владимир Путин, предупреди дека Украина создава „хомосексуалци супер-војници“ за да водат војна против неговата земја: „Воените теоретичари и историчари знаат која војска во Грција била најсилна, се сеќавате? Спартанците. Нив ги обедини хомосексуалното братство. Сите беа хомоси. Тоа беше политиката на нивното раководство. Мислам дека истото го планираат и за украинските вооружени сили“.

Се разбира, оваа мешавина на хомофобија, лажна историја и идеи инспирирани од стриповите за супер-војници на Марвел укажува дека Марков не е заинтересиран за поттикнување критичко размислување и аргументирана анализа. Не е важно: ваквите идиотски изјави очигледно имаат влијание барем во некои важни сегменти од руското општество.

Истото растројство е сè поприсутно во руските историски сеќавања за големите национални трауми и злосторства. На неодамнешната церемонија во Велики Луки, град во руската област Псков, свештеник идентификуван како „отец Антониј“ го зали со света вода  осумметарскиот споменик на Сталин. Иако „црквата страдаше“ за време на долгата страховлада на Сталин, истакна тој, Русите денес треба да му бидат благодарни бидејќи имаат толку многу „нови руски маченици и исповедници на кои сега се молиме и кои ни помагаат во обновата на нашата татковина“.

Ваквото перверзно резонирање е само на еден чекор од тврдењето дека Евреите треба да му бидат благодарни на Хитлер што го отворил патот за создавање на Израел. Всушност, тоа практично веќе се случи. Според истражувањето на вестите на Канал 13 од 2019 година, идните офицери на израелската армија во воената школа за обука „Бнеи Давид“, финансирана од државата, рабините ги подучуваат на следниов начин:

„Холокаустот не е убивање на Евреите. Глупости. А фактот што беше систематски и идеолошки го прави поморален од случајните убиства. Хуманизмот, секуларната култура – тоа е холокаустот. Вистинскиот холокауст е плурализмот. Нацистичката логика беше интерно доследна. Хитлер рече дека одредена група во општеството е причина за сето зло на светот и затоа мора да се истреби… Бог со години викаше дека дијаспората е готова, но Евреите не слушаат. Тоа е нивната болест која холокаустот мора да ја излечи…Хитлер беше најправеден. Секако дека беше во право во секој збор што го кажа. Неговата идеологија беше исправна… Единствената грешка што ја направија нацистите е кој беше на која страна… Со божја помош ропството ќе се врати. Не-Евреите ќе сакаат да бидат наши робови. Тие луѓе околу нас имаат генетски проблеми. Прашајте го просечниот Арап што сака да биде. Тој сака да биде под окупација… Тие не знаат како да водат држава ни било што друго… Да, ние сме расисти. Ние веруваме во расизам. Расите имаат генетски карактеристики. Затоа мораме да размислиме како да им помогнеме“.

Се разбира, оваа екстремна реторика отворено ја поддржува само мало, фанатично религиозно малцинство. А сепак, ја навестува основната премиса зад политиките што актуелната екстремно десничарска влада ги спроведува на Западниот Брег. Да се ​​спореди ситуацијата во Израел и неговите окупирани територии со нацистичка Германија може да звучи како апсурдно претерување, и ако некој не-Евреин ја направи оваа споредба, тој ќе биде отфрлен како антисемит; но ако тоа го прават водечките еврејски фигури, тие треба да се слушнат. Кога општеството се обвиткува во слоеви на тенденциозно самооправдување, потребни се инсајдери да ги повлечат превезите.

На пример, Амирам Левин, поранешен шеф на Северната команда на израелските одбранбени сили. Тој неодамна зборуваше за израелската јавна радио станица за ситуацијата на Западниот Брег и рече дека „таму нема демократија веќе 57 години, туку целосен апартхејд… Армијата, принудена да практикува суверенитет таму, скапува одвнатре. Таа стои настрана, ги гледа немирите на доселениците и почнува да учествува во воени злосторства“. Кога беше замолен да објасни, Левин се осврна на нацистичка Германија: „Тешко е да се каже, но тоа е вистина. Прошетајте низ Хеброн, видете ги улиците каде што веќе не смеат да шетаат Арапите, туку само Евреите. Токму тоа се случи таму, во таа мрачна земја“.

Тоа што пензиониран генерал на израелската армија може да дојде до таков заклучок сведочи не само за неговиот исклучителен етички став, туку и за тоа колку лоши се условите таму. Но, сѐ додека има Израелци како Левин, има надеж, бидејќи само со солидарност и поддршка на луѓе како него, Палестинците од Западниот Брег имаат шанса.

И во Русија и во Израел денес, општествениот пакт се распаѓа под тежината на колонијализмот и драстичните несогласувања околу основните принципи. Ваквите услови се подложни на сè поапсурдни и поекстремни форми на рационализација. Но, само затоа што можете да смислите причина за нешто не значи дека треба да го направите тоа. Кога општествата се распаѓаат, да се спротивставиш на погрешните причини често бара повеќе сила отколку да се следат вистинските.

(Славој Жижек, професор по филозофија на Европската школа за постдипломски студии, е меѓународен директор на Институтот за хуманистички науки Биркбек на Универзитетот во Лондон. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)