„Форин полиси“: Русија ќе го поткопува НАТО преку Македонија

Русија се специјализира за мешање во земјите преку вклучување во изборите, воспалување на етничките тензии и предизвикување насилен конфликт, пишува американскиот магазин. НАТО мора да преземе итни чекори во Македонија

Влијателниот американски магазин „Форин полиси“ во своето најново издание пишува дека Русија ќе се обиде да се вмеша во изборите во Македонија што нема да биде закана само за македонскиот суверенитет, туку може да резултира и со  влада што ќе ја наклони Северна Македонија кон Москва. Според анализата на магазинот Владимир Путин ќе сака да ја искористи Македонија како слаба алка во синџирот на НАТО и поради влијанието на Србија да ги постигне своите стратешки цели. „Форин полиси“ пишува дека Москва веќе извршила влијание за време на референдумот за договорот со Грција и сега сака тоа влијание да го прошири.

Еве што пишува „Форин полиси“:

Во 1938 година, британскиот премиер Невил Чембрлен му овозможи на Адолф Хитлер да вмаршира во Чехословачка и покрај огромната воена супериорност на западните сојузници на Прага, затоа што Чембрлен реши дека ова прашање е „кавга во една далечна земја, меѓу луѓето за кои не знаеме ништо“. Денес, на сличен начин е тешко да се верува дека НАТО би одело во војна околу своите огромни заложби во Источна Европа. Сепак, на 27 март, западниот сојуз ја прими Северна Македонија како нејзина најнова и најслаба членка. Притоа, му даде на рускиот претседател Владимир Путин страшна можност да го прошири своето влијание, дополнително да го еродира единството на НАТО и да ја тестира заложбата на блокот да брани член на алијансата.

Северна Македонија е дефиниција за слаба алка и лесен избор за противник. Земјата со два милиони жители, има слаби политички институции и само кратка историја на независност. Заклучно со 2018 година, таа трошеше само еден процент од својот БДП за одбрана – помалку од двопроцентното упатство на НАТО – и има само 8.000 активни војници. Постои силна општинска напнатост помеѓу словенското православно мнозинство и бројната албанска етничка заедница (главно муслиманско малцинство), што ја прави ранлива на мешање. Во рамките на НАТО, само соседна Албанија има помал БДП по глава на жител и повисоко ниво на корупција. Индексот за демократија на „Економист“ ја рангира Северна Македонија со најмалку развиена политичка култура во Европа.

Москва ја гледаше експанзијата на НАТО во Источна Европа со сомнеж уште од 1990-тите години. Сепак, тоа не беше сè до 2000-тите, откако војската и економијата на Русија се извлекоа од хаосот од пост-советската ера, Путин ја прогласи западната експанзија на НАТО како „директна закана“ и отворено се спротивстави на алијансата. Инвазијата на Русија во Грузија во 2008 година – не случајно, година кога НАТО прогласи интерес за евентуален пристап на Грузија во алијансата – ја запре експанзијата на блокот во поранешните советски подрачја. Инвазијата на Путин во Украина во 2014 година и последователно анектирање на Крим, иако не беше директен напад врз членка на НАТО, дополнително ја демонстрираше импотенција на Западот пред руската агресија. Натаму на север, Русија одржа огромни воени игри, за кои воените експерти велат дека биле маскирани симулации за напади врз членки на НАТО, како што се Полска и балтичките држави.

Мешањето на Москва

Сега, кога Северна Македонија влезе во НАТО, се чини дека Путин ја има својата прва шанса да докаже дека алијансата е нешто повеќе од тигар од хартија. Во 2018 година, амбасадорот на Русија во Северна Македонија ја прогласи земјата за „легитимна цел“ доколку се зголемуваат тензиите меѓу НАТО и Русија. Но, немаше „ако“ за тоа: уште пред Северна Македонија да стане членка Русија веќе работеше убедливо за да ги постигне тензиите во регионот. Москва ја снабди соседна Србија со противвоздушни ракети ‘С-400’, го помагаше обидот за пуч во Црна Гора и се обиде да ја дестабилизира Босна и Херцеговина со поттикнување на секташки тензии. И во самата Северна Македонија, Русија финансираше фабрики за тролови, кои, меѓу другото, беа искористени за насочување на претседателската кампања на САД во 2016 година со дезинформации. Москва, исто така, се обиде да влијае на референдумот во Северна Македонија во септември 2018 година за членство во НАТО, ја користи својата амбасада и конзулатите таму како основи за операции за собирање разузнавачки информации, и шири пропаганда во која се наведуваат наводни западни заговори за растурање на земјата.

Се разбира, не е ништо ново дека Русија ќе им се закани на членките на НАТО во Источна Европа. Русија долго време се обидува да ги поткопа балтичките земји – Литванија, Латвија и Естонија – кои се приклучија кон НАТО и Европската унија, откако ја стекнаа својата независност од Советскиот Сојуз. Но, денес балтичките држави се добро интегрирани во структурите на алијансата и европската економија и се дом на илјадници трупи на НАТО. Со оглед на тоа што Балтикот стана дел од добро заштитениот фронт на НАТО, Балканот е мека линија.

Позицијата на НАТО во Северна Македонија и неговата соседство е многу ограничена. Балканските земји се исто така посиромашни, повеќе етнички поделени и помалку економски интегрирани со Европа. Нивната потенцијална нестабилност и многу помалата веројатност за силен одговор на Западот ја прават Северна Македонија и нејзините соседи зрели и лесни цели за руско мешање.

Ако погледне во страниците на историјата, Путин со право претпоставува дека повеќето носители на одлуки во главните градови на НАТО би ја сметале Северна Македонија за „далечна земја“ на „луѓе за кои не знаеме ништо“. Претседателот на САД, Доналд Трамп, чиј однос со Путин продолжува да привлекува внимание, потврди слично сомневање во однос на соседна Црна Гора, кога се чинеше дека ја доведе во прашање посветеноста на НАТО да ја брани балканската нација за време на интервјуто емитувано на Фокс њуз. И, додека некои можеби се навредиле во изјавата на Трамп, вистината е дека тој зборува за многумина.

Според анкетата во февруари на Центарот за истражување на ‘Пју’, помалку од половина од населението на Франција, Шпанија, Турција и Грција имаат поволен поглед кон НАТО. Осврнувајќи се на критиките на алијансата, францускиот претседател Емануел Макрон минатата година изјави дека НАТО е во ‘мозочна смрт’. Само граѓаните на три европски земји – Велика Британија, Холандија и Литванија – велат дека нивната земја треба да одговори со воена сила доколку Русија нападне член на НАТО во Источна Европа.

Не е изненадувачки што однесувањето на НАТО кон нејзината најнова членка останува нејасно. Иако НАТО ја прошири дефиницијата за заедничката заложба за одбрана – член 5 од Повелбата на Алијансата – за вклучување на компјутерски напади во 2014 година, таа не успеа да разјасни што точно значи тоа. На прашањето кое ниво на компјутерска напад на некоја од нејзините членки ќе предизвика одговор, генералниот секретар на НАТО Јенс Столтенберг рече само: ‘Ќе видиме’. Декларацијата за Брисел за 2018 година ја потврди намерата на НАТО да ги брани земјите-членки од неконвенционални напади – но само кротко тврди дека во „случаи на хибридно војување, Советот би можел да одлучи да се повика на член 5.

Видот на мешање на Русија се специјализира во вклучување во изборите, воспалување на етничките тензии и предизвикување насилен конфликт. Овие три реални можности би можеле да предизвикаат одговор на НАТО согласно член 5. Најголем проблем е обезбедувањето на претстојните избори во Северна Македонија, сега одложени заради пандемијата на Ковид-19. Последните анкети покажаа дека ВМРО-ДПМНЕ, проруска националистичка партија, е во мртва трка со прозападните социјалдемократи. Руското мешање во изборниот процес или исходот не само што се заканува на македонскиот суверенитет, но, доколку биде успешно, може да резултира со влада што ќе ја сврти Северна Македонија кон Москва.

Клиентот на Балканот

Русија, исто така, може да се обиде да изврши притисок и да ја дестабилизира Северна Македонија на други начини, вклучително и преку регионалниот клиент на Москва, Србија. Руската пропаганда насочена кон Северна Македонија вклучува теории на заговор на албанско малцинство на земјата, наводно, судири со НАТО и Албанија за да се претопи Северна Македонија во „голема Албанија“ со тешки крвопролевања. Како што знае секој студент од историјата на Балканот, таквата реторика доведе до етничко насилство во регионот претходно. Алтернативно, Русија може да предизвика конфликти во Србија, чиј нестабилен регион на Прешево директно граничи со Северна Македонија, или нерешениот спор за Косово. Било кој конфликт лесно може да се прелее во Северна Македонија.

Следните чекори на НАТО за да ја обезбеди својата нова членка може да вклучуваат прилагодување на успешната тактика што се користеше кога Црна Гора се приклучи на алијансата во 2017 година. Кибертимот спонзориран од НАТО ѝ обезбеди на црногорската влада техничка поддршка да научи да го идентификува и да се спротивстави на хибридното војување. НАТО ја подигна свеста за придобивките од членството во НАТО преку соработка со официјални лица, граѓанското општество, локалните самоуправи и организации. Исто така, работеше на подобрување на управувањето во одбранбениот сектор на Црна Гора. Слично на тоа, Европската унија, која штотуку ги отвори разговорите за пристап со Северна Македонија, би можела да се придвижи брзо за да сигнализира на светот дека балканските нации се составен дел на Европа.

Сепак, пошироко, на НАТО му треба механизам да одговори на руската агресија во случај членовите на алијансата да не можат едногласно да се согласат да го сторат тоа. Член 5 бара едногласност пред да се повика колективната одбрана, но членките на НАТО се разликуваат во нивните ставови кон Русија.

Едно решение би било да се формира коалиција на волја која ќе ја сочинуваат членките на НАТО со кредибилни одбранбени способности, кои се подготвени да се спротивстават на Русија и да подготват колективен одговор на каков било напад.

И покрај севкупната воена супериорност на НАТО, тоа има слаба рака на Балканот и Русија продолжува да го надминува таму. НАТО мора брзо да сигнализира дека останува стабилен откако Северна Македонија е составен член на Алијансата. Ако НАТО не успее да ја поддржи своите нови членки, како Северна Македонија, шансите ќе се зголемат дека тоа ќе се соочи со руска агресија – хибридна или конвенционална – што може да значи крај на НАТО како кредибилен сојуз“, пишува во својата анализа „Форин полиси“.