Финска ја гради првата „геолошка гробница“, во неа ќе се отстранува нуклеарен отпад
Финска наскоро ќе го закопа потрошеното нуклеарно гориво во првата „геолошка гробница“ во светот, каде што ќе се чува 100.000 години, што се смета за револуционерен проект за долгорочна одржливост на нуклеарната енергија и „модел за целиот свет“.
Следната година или на почетокот на 2026 година, потрошеното радиоактивно нуклеарно гориво ќе биде спакувано во водонепропустливи контејнери и отстрането во карпа 400 метри под шумите во југозападна Финска. Издржливите бакарни резервоари ќе бидат изолирани, одвоени од луѓето и чувани под земја илјадници години.
Депонијата се наоѓа на 240 километри од Хелсинки
„Онкало“, што е заштитен знак на долгорочната депонија, е финскиот збор за мала пештера или јама. Тоа е соодветно име за депонијата, која се наоѓа на врвот на серија тунели и покрај три нуклеарни реактори на островот Олкилуото, на околу 240 километри од главниот град Хелсинки.
Финската компанија Посива, основана во 1995 година, е одговорна за конечното отстранување на потрошените нуклеарни прачки во „Онкало“. Компанијата е во заедничка сопственост на компанијата за нуклеарна енергија ТВО и комуналната компанија Фортум.
„Преку проектот „Онкало“ градиме објект за затворање и отстранување на потрошеното гориво. И тоа не е привремено, тоа е засекогаш“, рече Паси Туохимаа, шеф за комуникации во Посива. Како што додаде, првото геолошко складиште од ваков вид привлече голем интерес од индустријата поради нуклеарната „ренесанса“ и енергетската криза што ја зафати Европа и делови од Азија од средината на 2021 година до крајот на 2022 година.
„Имањето решение за конечното отстранување на потрошеното гориво беше делот што недостасуваше во одржливиот животен циклус на нуклеарна енергија“, истакна Туохимаа.
Улогата на нуклеарната енергија
Проектот „Онкало“ започна дебата за тоа дали некој може да гарантира долгорочна безбедност на потрошениот нуклеарен отпад и до кој степен треба да се користи атомската енергија во борбата против климатската криза.
Нуклеарната енергија во моментов обезбедува околу девет отсто од светската електрична енергија, според Светската нуклеарна асоцијација. Бидејќи произведува ниски емисии на јаглерод, поборниците тврдат дека нуклеарната енергија има потенцијал да игра значајна улога во производството на електрична енергија во многу земји, а истовремено да ги намали емисиите и зависноста од фосилните горива. Некои еколошки групи, сепак, тврдат дека нуклеарната индустрија е поскапа и поштетна опција од поевтините и почисти алтернативи.
Професорот по радиохемија на Универзитетот во Хелсинки, Герет Ло, смета дека проектот „Онкало“ е голема пресвртница и за Финска и за меѓународната индустрија за нуклеарна енергија.
„Тоа ќе биде првото складиште што ќе земе потрошено нуклеарно гориво и ќе го отстрани на начин што мислам дека ќе биде многу безбеден и робустен во иднина! рече тој. Тој додаде дека иако многу земји ќе сакаат да ги следат стапките на Финска кога станува збор за геолошко отстранување на искористеното нуклеарно гориво, нордиската земја е „најмалку една деценија“ пред соседна Шведска, следната земја која најверојатно ќе постигне таков подвиг.
„Модел за целиот свет“
Проектот се заснова на таканаречениот метод „КБС-3“, развиен од шведска компанија за управување со нуклеарно гориво и отпад, која работи на она што би можело да стане второто финално складиште во светот.
KBS-3 се заснова на принципот на повеќе бариери, при што неколку дизајнирани бариери се наменети да обезбедат потрошено нуклеарно гориво на долг рок. Во пракса тоа значи дека доколку пропадне една од бариерите, изолацијата на радиоактивниот отпад не е загрозена.
„Како што видовме во изминатите 10 години, се чини дека нуклеарната енергија е многу важна и неопходна за зелениот договор во Европа, особено ако сакаме да видиме како Азија и САД се ослободуваат од фосилното производство на електрична енергија“, рече финскиот министер за клима. Каи Микенен додаде дека се надева дека проектот ќе биде „модел за целиот свет“.