Економските последици на војната во Газа

Варварскиот масакр на Хамас на 1.400 Израелци на 7 октомври, и последователната воена кампања на Израел во Газа за искоренување на групата, воведе четири геополитички сценарија кои се однесуваат на глобалната економија и пазари. Како што често се случува со таквите шокови, оптимизмот може да се покаже погрешен. Во првото сценарио, војната останува главно ограничена на Газа, без регионална ескалација надвор од малите престрелки со иранските сателити во земјите соседни со Израел; навистина, повеќето играчи сега претпочитаат да избегнат регионална ескалација. Кампањата на израелските одбранбени сили во Газа значително го еродира Хамас, оставајќи висок биланс на цивилни жртви, а нестабилното геополитичко статус-кво опстојува. Откако ја изгуби сета поддршка, израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху ја напушта функцијата, но израелското јавно чувство останува заострено против прифаќањето на решение со две држави. Соодветно на тоа, палестинското прашање се загрева; нормализацијата на дипломатските односи со Саудиска Арабија е замрзната; Иран останува дестабилизирачка сила во регионот; а САД продолжуваат да се грижат за следното разгорување.

Економските и пазарните импликации од ова сценарио се благи. Сегашниот скромен пораст на цената на нафтата би се повлекол, бидејќи нема да има шок за регионалното производство и извозот од Заливот. Иако САД би можеле да се обидат да го забранат извозот на иранска нафта за да го казнат Техеран за неговата дестабилизирачка улога во регионот, малку е веројатно дека ќе продолжат со таква ескалаторна мерка. Иранската економија ќе продолжи да стагнира под постојните санкции, продлабочувајќи ја нејзината зависност од блиските врски со Кина и Русија.

Во меѓувреме, Израел ќе претрпи сериозна, но податлива рецесија, а Европа ќе доживее некои негативни ефекти бидејќи скромно повисоките цени на нафтата и неизвесностите предизвикани од војната ќе ја намалат довербата во бизнисот и домаќинствота. Со намалување на производството, трошењето и вработеноста, ова сценарио може да ги доведе тековно стагнантните европски економии во благи рецесии.

Во второто сценарио, војната во Газа е проследена со регионална нормализација и мир. Израелската кампања против Хамас успева без да предизвика многу повеќе цивилни жртви, а поумерените сили – како што се Палестинските власти или арапската мултинационална коалиција – ја преземаат управата на енклавата. Нетанјаху поднесува оставка (ја изгуби поддршката од речиси сите), а новата умерена централнодесничарска или левичарска влада се фокусира на решавање на палестинското прашање и на нормализација со Саудиска Арабија.

За разлика од Нетанјаху, оваа нова израелска влада нема да биде отворено посветена на промена на режимот во Иран. Тоа би можело да обезбеди премолчено прифаќање на израелско-саудиската нормализација од страна на Исламската Република во замена за нови разговори за нуклеарен договор што вклучува олеснување на санкциите. Тоа ќе му овозможи на Иран да се фокусира на итно потребните домашни економски реформи. Очигледно, ова сценарио би имало многу позитивни економски импликации, како во регионот, така и на глобално ниво.

Во третото сценарио, ситуацијата ескалира во регионален конфликт кој го вклучува и Хезболах во Либан, а можеби и Иран. Ова може да се случи на неколку начини. Иран, плашејќи се од последиците од елиминацијата на Хамас, го ослободува Хезболах против Израел за да го одвлече вниманието од операцијата во Газа. Или Израел одлучува да се справи со тој ризик со започнување на поголем превентивен напад врз Хезболах. Потоа, тука се и сите други ирански сателити во Сирија, Ирак и Јемен. Секој е желен да ги испровоцира Израел и американските сили во регионот како дел од сопствената дестабилизирачка агенда.

Ако Израел и Хезболах навистина завршат во војна од целосен обем, Израел, исто така, веројатно ќе изврши напади врз иранските нуклеарни и други објекти, најверојатно со логистичка поддршка на САД. На крајот на краиштата, Иран, кој посвети огромни ресурси за вооружување и обука и на Хамас и на Хезболах, најверојатно ќе ги искористи пошироките регионални превирања за да го направи последниот скок над прагот за нуклеарно оружје.

Ако Израел – а можеби и САД – го бомбардираат Иран, производството и извозот на енергија од Заливот би биле назадувани, можеби со месеци. Ова би предизвикало нафтен шок во стилот на 1970-тите, проследен со глобална стагфлација (растечка инфлација и помал раст), крах на берзите, нестабилност во приносите на обврзниците и брзање кон безбедни средства како златото. Економските последици би биле посериозни во Кина и Европа отколку во САД, кои сега се нето извозник на енергија и би можеле да ги оданочат неочекуваните профити на домашните производители на енергија за да платат за субвенции за да го ограничат негативното влијание врз потрошувачите (домаќинства и неенергетски фирми).

Конечно, во ова сценарио, иранскиот режим останува на власт, затоа што многу Иранци – дури и противници на режимот – застануваат зад него соочени со израелски/американски напад. Сите страни во регионот стануваат порадикализирани и конфронтирачки, правејќи го мирот или дипломатската нормализација како сон. Ова сценарио може дури и да му пресуди на претседателството на Бајден и неговите шанси за реизбор.

Во четвртото сценарио, конфликтот исто така се шири низ регионот, но има промена на режимот во Иран. Доколку Израел и САД на крајот го нападнат Иран, тие ќе ги таргетираат не само нуклеарните објекти, туку и воената и инфраструктурата за двојна употреба, како и лидерите на режимот. Наместо да го поддржат режимот, Иранците – кои протестираат против моралот и полициската злоупотреба повеќе од една година – може да се соберат зад умерените како поранешниот претседател Хасан Рохани.

Соборувањето на Исламската Република ќе му овозможи на Иран повторно да се приклучи на меѓународната заедница. Сè уште би имало тешка глобална стагфлациска рецесија, но би била поставена сцената за поголема стабилност и посилен раст на Блискиот Исток.

Колку е веројатно секое сценарио? Би доделил веројатност од 50% за зачувување на статус-кво; 15% до повоен избувнување на мир, стабилност и напредок; 30% до регионален пожар, а само 5% до регионален пожар со среќен крај.

Добрата вест, значи, е дека има релативно големи шанси – 65% – конфликтот да не ескалира низ целиот регион, што значи дека економскиот ефект би бил благ или ограничен. Лошата вест, сепак, е дека пазарите во моментов доделуваат само 5% веројатност за регионален конфликт кој би имал сериозни стагфлациски ефекти низ целиот свет, кога поразумната бројка е 35%.

Таквото самозадоволство е опасно, особено ако се земе предвид дека комбинираната веројатност за глобално нарушувачко сценарио (еден, три и четири) е сè уште 85%. Најверојатното сценарио може да има само благи краткорочни последици за пазарите и глобалната економија, но тоа имплицира дека ќе остане нестабилно статус-кво, што на крајот ќе доведе до нови конфликти.

Засега, пазарите се ценети за речиси совршенство и ги фаворизираат најблагите сценарија. Но, пазарите често погрешно ги ценат големите геополитички шокови. Не треба да се чудиме ако тоа се повтори.

(Нуриел Рубини е професор по економија на Школата за бизнис Штерн на Универзитетот во Њујорк. Текстот е објавен од мрежата „Проект синдикејт“.)