Дваесет и четири часа што го потресоа Кремљ

Евгениј Пригожин можеби се откажа од обидот за државен удар непосредно пред неговите платеници од групата „Вагнер“ да стигнат до Москва, но бунтот сепак може фатално да го поткопа режимот на Владимир Путин. Може да поминат денови, недели, па дури и месеци пред пукнатините целосно да се разоткријат, но немојте да погрешите: секоја криза што завршува само со најтенки резолуции или воопшто ги нема, дополнително го намалува угледот на Путин, а со тоа и каква било поддршка што ја има меѓу руските елити. Неговите ривали веројатно веќе гледаат кон тронот.

Краткорочно, Путин би можел да го насочи неуспехот на бунтот во своја полза. На крајот на краиштата, масите не се кренаа да се приклучат на бунтот, како што предвидуваше Пригожин, а руските вооружени сили застанаа со Кремљ, иако само со половина срце, како што беше прикажано со фактот дека чеченските трупи мораа да бидат испратени во Ростов на Дон да се соочат со платениците на Пригожин. Но, со текот на времето, ќе стане јасно дека ништо од ова не ја одразува силата на режимот на Путин.

Ниту една страна, се чини, не беше уверена дека може да ја победи другата. Иако Пригожин жестоко ја критикуваше руската војска, тој негираше дека се обидел да изврши државен удар. Наместо тоа, тој инсистираше на тоа дека напредувањето на „Вагнер“ кон Москва е „марш на правдата“ за војниците кои загинаа во Украина поради лошото раководство на руската војска – па дури и таа мисија беше брзо прекината. Пригожин знаеше дека не може да издржи напад врз Москва.

Не помогна што Пригожин никогаш сосем не ја освои руската јавност. И покрај сцените со групи кои го бодреа него и неговите борци додека заминуваа од Ростов на Дон, каде што ги зазедоа сите воени локации, тоа беше направено од чувство на апсурдност: „воените херои“ тргнуваат против руската војска. Сепак, повеќето Руси не ја прифатија неприкосновената реторика на Пригожин. Неговата визија за чистење на Русија од корупција и неодлучност со крв нема широка привлечност.

Но, одговорот на Путин на бунтот едвај беше оној на моќен лидер или дури и вешт тактичар. Додека тој го осуди пучот и вети дека „брутално“ќе ги казни инволвираните, одговорот не дојде доволно брзо, а неговата реторика стана повеќе панична отколку заканувачка. Ова беше човек кој реагираше на настаните, а не ги контролираше.

Што е уште полошо, далеку од уништување на бунтот, а камоли елиминирање на Пригожин, тој му дозволи на белорускиот претседател Александар Лукашенко да преговара за договор што практично ќе го ослободи Пригожин: шефот на „Вагнер“ сега ќе замине во Белорусија, а кривичната пријава против него ќе биде отфрлена. За некои Руси, ваквиот договорот го прави Путин да изгледа патетично слаб, бидејќи се чини дека му бил претставен како fait accompli.

Не е незамисливо Путин сепак да се позиционира како голем миротворец. Но ќе му треба руските елити да застанат зад него. А молкот на Путин откако Пригожин го склучи договорот со Лукашенко сугерира дека тој дури и сега не знае дали може да смета на лојалноста на неговите пријатели. Покрај тоа, луѓето се желни да го слушнат како објаснува зошто воопшто да се помилува „предавникот“ Пригожин. Пучот може да биде поништен, но светот гледа дека лидерството сè уште недостасува.

Се разбира, Путин сè уште има некои сојузници, како што е Рамзан Кадиров, лидерот на Чеченската Република, кој вети дека ќе испрати војници во Москва за да се борат против пучистите. И руските лидери – вклучувајќи го и претседателот на Думата, Вјачеслав Володин, министерот за надворешни работи Сергеј Лавров и повеќето регионални гувернери – зборуваа во одбрана на режимот.

Но, противењето на бунтот меѓу руските елити беше помалку за поддршка на Путин отколку за спротивставување на Пригожин. Иако тие не се согласуваат со голем број одлуки на Путин – вклучително и изолација на Русија и зајакнување на нејзината зависност од Кина – и сè повеќе го сметаат за слаб и непредвидлив, тој сепак е побезбеден облог од нестабилниот шеф на армијата платенички насилници и осуденици.

Во исто време, се чини веројатно дека Пригожин има некои руски лидери на своја страна. На пример, тој може да има договор со генералот Алексеј Дјумин, гувернерот на регионот Тула, веднаш до Ростов на Дон. Некои во Москва веруваат дека Дјумин – кој порано беше задолжен за безбедноста на Путин, а во еден момент се сметаше за еден од неговите потенцијални наследници – преговарал со Лукашено во име на Пригожин, а можеби дури и му ветил на шефот на „Вагнер“ воена позиција во иднина.

Би било лесно да се исполни тоа ветување доколку, како што некои сугерираат, Дјумин стане нов министер за одбрана на Русија, заменувајќи го главниот непријател на Пригожин, Сергеј Шојгу. Под водство на Дјумин, Русија несомнено ќе усвои уште побрутален пристап кон војната во Украина, на задоволство на Пригожин.

Позастрашувачки за Путин, бунтот на Пригожин можеше да биде потпомогнат, па дури и организиран, од сили блиски до Кремљ или од членовите на руската домашна безбедносна агенција, ФСБ, кои го обвинуваат Путин дека дозволил да се одолговлекува војната во Украина. Дури и да не е така, фактот што Пригожин јавно му пркоси на Путин толку флагрантно и живееше да ја раскажува приказната, може да инспирира нови обиди за соборување на највисокото раководство на Русија.

Значи, кој би можел да го заземе тронот? Две очигледни можности се Николај Патрушев, секретар на Советот за безбедност на Русија, и неговиот син Дмитриј, министер за земјоделство. Друг е премиерот Михаил Мишустин, кој намерно се појави на телевизија како напорно работи за време на кризата, додека Путин, наводно, полетал на безбедно во Валдаи, далеку од Кремљ. Потоа, тука е Дјумин, како и градоначалникот на Москва Сергеј Собјанин, кој ја контролира сопствената моќна вооружена сила.

Ова не значи дека демисијата на Путин е неизбежна. Веќе долго време се шепоти за руски елити кои сакаат да го заменат. Но, се чини дека промената никогаш нема да дојде. Исто како што Пригожин се повлече од борбата во која не беше сигурен дека ќе победи, се чини дека потенцијалните предизвикувачи на Путин немаат доверба дека можат да ги победат своите ривали.

(Нина Хрушчова е професор по меѓународни работи на Новата школа. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)