Уште од првиот ден новиот чешки премиер се сврте кон запад

ПРАГА – Чешкиот премиер Петр Фијала на својот прв ден на функцијата испрати порака до главните градови ширум светот, од Брисел до Будимпешта до Пекинг: Нашата земја се врти кон запад.

Пораката дојде во форма на изборот на Фијала за министер за надворешни работи- Јан Липавски, 36-годишен кинески јастреб, руски критичар и гласен бранител на ЕУ и НАТО.

Ставовите на Липавски би можеле да навестат промена за Чешка на глобалната сцена, од враќање на нејзините увертири кон Пекинг и Москва до поладен прием кон полските и унгарските обиди да го намалат влијанието на ЕУ.

Назначувањето на Липавски е, исто така, знак за цврстината на Фиала, бидејќи тој ја презема власта од премиерот Андреј Бабиш, деловен тајкун кој загуби на изборите во октомври поради наводите за измама.

Пред само неколку дена, номинацијата на Липавски ја доведе Чешка на работ на уставна криза. Претседателот Милош Земан – добар пријател на Кремљ и жесток поддржувач на бизнисот со Кина – вети дека ќе го блокира Липавски, чекор што ниту еден претседател пред него не го направил. Фијала остана на ставот, заканувајќи се дека ќе го одведе Земан пред Уставниот суд. Земан трепна.

ОТВОРЕНИОТ ЛИПАВСКИ

Липавски, член на централно-левичарската Пиратска партија, не се повлече од своите ставови по неодамнешните избори.

Кон крајот на октомври, тој вети дека „ќе ја продолжи обновената традиција на човековите права“ и вети „силна соработка на ниво на ЕУ и НАТО“. Тој конкретно ги нарече Русија и Кина како „закана за Чешката Република“, тврдејќи дека чешката надворешна политика мора „тоа правилно да го одрази“.

Чешката Република, тврдеше тој, се откажа од некои од своите принципи во неодамнешните односи со Русија и Кина. Сегашниот однос на земјата со Кремљ, додаде тој, е бескорисен.

Минатото лето, Липавски исто така беше еден од луѓето одговорни за исклучувањето на Русија и Кина од конкурсот за договори за изградба на реактори во чешката нуклеарна централа.

Можеби најзначајно за Кина, Липавски се залага за продлабочување на врските со Тајван. Во октомври, Липавски го нарече Тајван „важен економски партнер на Чешка… многу пати поважен од Народна Република Кина“. Изјавата секако ќе го налути Пекинг, кој казни други земји од ЕУ, како Литванија, за затоплувањето со Тајван.

Поблиску до дома, Липавски исто така беше ладен кон продлабочувањето на односите со Вишеградската група на нации, конкретно отфрлајќи ги обидите во Будимпешта и Варшава да се доведе во прашање надмоќта на правото на ЕУ над националното право.

„Недвосмислено правото на ЕУ“, одговори тој на прашањето дали правото на ЕУ или националното право имаат приоритет. „Тоа е принципот на функционирање на целата ЕУ“.

Ваквите изјави веројатно звучеа како слатка музика во Брисел, но тие ќе ги изнервираа Варшава и Будимпешта.

Покрај несогласувањата околу Русија и Кина, новиот министер за надворешни работи беше и против плановите на претседателот да ја премести чешката амбасада во Израел од Тел Авив во Ерусалим, како што направија Соединетите Држави во времето на поранешниот претседател Доналд Трамп.

„Воспоставувањето на амбасада во Ерусалим како такво би било во спротивност со меѓународното право и заедничкиот став на ЕУ“, изјави Липавски за серверот lidovky.cz.

Меѓутоа, откако Фијала се сретна со претседателот во понеделникот, Земан изненадувачки ги одобри сите негови министерски кандидати, вклучувајќи го и Липавски. Тоа беше клучна победа за новиот премиер, кој често го цитира починатиот Вацлав Хавел – жесток поддржувач на ЕУ и човековите права – во неговите објави на социјалните мрежи.

Во интервју за Radiožurnál, Фијала рече дека Земан не го променил своето мислење за Липавски, но сфатил дека борбата на Уставниот суд за овластувањата на претседателот, испреплетена со спорот меѓу претседателот и премиерот „нема да биде од корист за Чешката Република“.

ЛАКОТ НА ИСТОРИЈАТА

Според политичкиот аналитичар Јиржи Пехе, директор на Универзитетот Њујорк во Прага, изборната победа на Фиала беше пресврт во транзицијата на Чешката Република од она што тој го нарекува посткомунистичка нација во западна демократија.

„Поразот на Бабиш, кој наскоро ќе биде проследен со заминување на Земан, значи, во симболична смисла, крајот на посткомунизмот во Чешка“, рече Пехе.

По Кадифената револуција во 1989 година, која ја ослободи земјата од 41-годишното комунистичко владеење, Пехе рече дека чешкото општество е поделено на пост-комунисти, кои обично биле постари и ги поминале своите години на формирање во авторитарниот систем, и на повеќе западно ориентирани демократи. кои имаат тенденција да бидат помлади и подобро образовани.

Липавски, на пример, имаше само четири години кога беше соборен комунистичкиот режим.

Пехе рече дека кога посткомунистичките чешки политичари се соочиле со застрашувачки предизвици, како што се финансиската криза од 2008 година, миграциската криза во 2015 година и домашната корупција, тие прибегнале кон пристапи наследени од комунистичкиот режим.

Нивните политики, потсети Пехе, „ветуваа безбедност, владеење со силна рака и помалку демократија“.

Поточно, тој тврди: „Претседателот Земан и премиерот Бабиш вешто ја искористија носталгијата на оваа генерација за некои аспекти од минатото пред 1989 година“.

Новата влада ја презема функцијата во особено тешко време, со инфлација од 6 проценти, зголемување на цените на енергијата, огромен јавен долг и бран Ковид-19 кој, иако слабее, сè уште регистрира една од највисоките неделни стапки на инфекција по глава на жител во светот.

За среќа, владата има удобно мнозинство од 108 пратеници во 200-члениот Дом на пратеници и лесно ќе донесе гласање за доверба закажано за јануари.

Сепак, петпартиската коалиција е распространета низ голем дел од политичкиот спектар, од централно-десничарската ОДС на Фијала до централно-левичарската Пиратска партија, така што постои потенцијал за несогласување.

Фијала разбира дека неговата коалиција мора да избегнува меѓусебни расправии за да биде ефективна и веродостојна. (Политико)