Трамп ја убива американската одбранбена индустрија

Владите треба да размислат за нивните политики пред да ги спроведат, аако не го сторат тоа, ризикуваат да се сретнат со страшниот закон за несакани последици. Токму тоа се случува во одбранбено-индустриската политика на САД. 

Додека американските акции поврзани со одбраната паѓаат, европските одбранбени акции брзо растат бидејќи пазарите заклучија дека тие влади ќе трошат многу повеќе за оваа цел. И секоја влада ширум светот знае што се случи со украинскиот претседател Володимир Зеленски минатата недела во Овалната соба. Заклучокот што многу лидери ќе го извлечат од расправијата во Белата куќа е дека  напорите на Трамп да ја „направи Америка повторно голема“ се мизерни за тој многу важен столб на моќта на САД: одбранбената индустрија.

 Од инаугурацијата на Трамп, акциите во шесте најголеми американски одбранбени компании паднаа во просек за 4 отсто. Во меѓувреме, акциите на најголемите европски одбранбени групи – вклучувајќи го и германскиот Рајнметал – „пораснаа“ за речиси 40 проценти во истиот период, објави „Фајненшл тајмс“.

На 3 март, првиот трговски ден по жестоката средба на Трамп со Зеленски во петокот и последователниот одбранбен самит на европските лидери во Лондон за време на викендот, европските одбранбени акции направија уште поголем скок: до затворањето на трговијата во понеделникот, италијанскиот Леонардо порасна за повеќе од 17 отсто, а францускиот Талес за речиси исто толку; Рајнметал  поскапе за 15 отсто, а Сааб од Шведска за речиси 12 отсто.

Пазарот е, како што сакаат да кажат оние во бизнисот, секогаш во право. И најважно, пазарот не е идеолошки. Во последните денови и недели, пазарите ги следеа најавите од Вашингтон и не изненадувачки заклучија дека администрацијата на Трамп сака да го намали буџетот за одбрана. Секако, секретарот за одбрана Пит Хегсет рече дека сака да ги зголеми американските борбени способности додека ги намалува административните трошоци, но новоформираниот Оддел за владина ефикасност на Илон Маск се чини дека го намалува финансирањето низ владата.

Европските земји, во меѓувреме, стануваат сериозни во однос на зголемувањето на нивните вооружени сили. За да го смири Трамп, Британија брзо објави дека ќе го зголеми својот воен буџет на 2,5 отсто од својот БДП до 2027 година. Полска е на пат да достигне 5 отсто оваа година. На самитот во Лондон, чиј домаќин беше британскиот премиер Кир Стармер за поддршка на Зеленски, лидерите се согласија да обезбедат поголема воена поддршка за Украина и да создадат „коалиција на подготвени“ да помогнат во одбраната на земјата во нејзината војна против Русија.

Сето ова е многу покомплицирано од купувањето ново оружје – иако додавањето оружје е клучен дел од тоа. И бидејќи европските влади не можат да претпоставуваат дека и натаму имаат заштита од САД, тие сигурно ќе дадат се од себе за да купат европска воена опрема. (Кога странските влади купуваат оружје од САД или други западни земји, владите на тие земји продавачи имаат збор за тоа како се користи тоа оружје).

Не секој ќе може да профитира од оваа ненадејна ситуација, но многумина ќе можат.

„Останува да се види кои компании ќе победат“, ми рече Роберт Лимергард, генерален секретар на Шведската асоцијација за безбедност и одбранбена индустрија. „Важно е како се развива безбедносната политика низ западната алијанса, а исто така и способноста на компаниите да го приспособат оружјето на новите видови војни. Ако можете да го направите тоа, ќе победите“.

Тоа значи и усвојување на знаење од руско-украинската војна. Многу украински одбранбени компании – до неодамна не баш врвни изведувачи на глобалниот пазар на оружје – поседуваат непроценливо знаење, имајќи предвид дека Украина ја има војската на континентот со најмногу тестирани битки. Таа способност би ја имале и американските одбранбени производители. Но, пазарите веруваат дека знаат каде се движат работите: од крајот на јануари, цената на акцијата на Lockheed Martin падна од речиси 500 долари на нешто под 450 долари.

Наглото менување на курсот на Трамп од западните сојузници и Украина има уште пофундаментална ненамерна последица: безбедносните гаранции на Вашингтон, кои го поткрепуваат неговиот извоз на оружје, станаа безвредни.

„Нема да давам повеќе безбедносни гаранции“, рече Трамп минатата недела додека се обидуваше да ја принуди Украина да потпише договор за кој Киев Индипендент објави дека ќе им даде на САД 50 отсто од приходите од природните ресурси во украинската државна сопственост. „Ќе ја натераме Европа да го направи тоа“, додаде Трамп, бидејќи „Европа е соседот од следната врата“.

Но, безбедносните гаранции се непобедливиот засладувач што Вашингтон историски го користел за склучување на повеќето зделки. Многу земји, вклучително и голем број во Европа, купија американско оружје токму затоа штотоа  дојде со американски безбедносни гаранции. Гаранциите не беа само засладувачот: тие беа во суштината на договорот.

„Кога земјите купуваат оружје, тие ја земаат предвид опремата, а со тоа и производителот, а со тоа и земјата, бидејќи овие работи се важни со опремата што ја користите многу години, до 40 години“, рече Лимергард. „И продажбата многу зависеше од тоа дека Америка нуди безбедносни гаранции“.

Со други зборови, купувањето американско оружје беше начин за купување на пријателството и заштитата на САД. По неколкумесечна мачна дебата во 2021 година, сè уште неврзаната Финска избра да купи борбени авиони Ф-35 од американско производство за да ја замени својата застарена флота борбени авиони, иако Грипенс од Шведска – близок пријател и сосед на Финска – ќе беше поевтин. Иако Ф-35 имаат неоспорни способности, никого не му беше нелогично затоа што договорот на Финците од 9,4 милијарди долари, исто така, вклучуваше добронамерност и безбедносни гаранции на САД. Навистина, договорот беше управуван преку програмата за воена продажба на странство на американската влада.

Но, со оглед на тоа што Трамп сега отворено се чини дека е на страната на Русија и претседателот Владимир Путин, дури и најдарежливите купувачи на американско оружје веќе не можат да бидат сигурни дека нивните пари ќе резултираат со добронамерност и заштита на Вашингтон.

Таквата неизвесност е особено проблематична бидејќи на модерното оружје му треба постојано ажурирање на софтверот. Тоа значи дека на купувачите на овие исклучително скапи производи им треба целосна сигурност дека земјата продавач ќе остане кооперативна и дека софтверските ажурирања на тој начин ќе бидат достапни. Дури и најмалите сомнежи дека Трамп би можел да одлучи да им наштети на пријателските влади со блокирање на ажурирањата на софтверот на нивните воени арсенали се доволни за да ги натера таквите влади да ги преиспитаат американските воени набавки.

Велика Британија и Австралија, и компаниите вклучени во многу фалената подморничка коалиција AUKUS со САД, се соочуваат со особено незгодна дилема: AUKUS не вклучува само изградба на подморници, туку и споделување на напредна технологија. Тоа би можело да ја остави Австралија – која се проценува дека има посветено околу 230,6 милијарди американски долари за проектот во обид да ја зголеми нејзината безбедност – зависна од сојузник кој може да одлучи да ја казни со задржување на клучната технологија.

Пазарите – односно берзанските аналитичари кои макотрпно ги следат политиката и бизнисот за да го увидат нивното влијание врз компаниите – одлучија дека паметно вложени пари се во европските одбранбени акции. И кому американските одбранбени производители треба да ги продаваат своите производи ако најблиските пријатели и сојузници на САД веќе не се достапни? Секако, Саудиска Арабија е голем увозник на американско оружје, а исто така се и Обединетите Арапски Емирати, Катар и Израел, но некои од овие земји, исто така, со загриженост ќе го следат новиот пристап на САД кон своите сојузници. Во секој случај, тие веројатно нема да ги зголемат набавките на оружје од нивните веќе високи нивоа.

Еродирањето на одбранбено-индустрискиот комплекс на САД речиси сигурно не беше она што го предвиде Трамп. Но, ерозијата пристигна. (Форин Полиси)