Словенија в недела излегува на избори на кои се решава судбината на Јанша

ЉУБЉАНА – Кога минатиот месец ја посети Украина со уште двајца европски лидери, премиерот Јанез Јанша од Словенија сакаше да покаже солидарност со нацијата погодена од војна и да привлече поддршка дома пред, како што се очекува, тесните парламентарни избори.

Изборите закажани за в недела 24 април се одржуваат во услови на засилени политички поделби во Словенија. Набљудувачите велат дека гласањето ќе одреди дали малата алпска земја од 2 милиони луѓе ќе се лизне понатаму во десничарскиот популизам под Јанша или ќе се врати на својата традиционално умерена рамнотежа.

Неодамнешните истражувања на јавното мислење покажаа дека Словенечката демократска партија на Јанша е во тесна трка со Движењето за слобода, новоформираната либерално-зелена политичка партија. Партијата е предводена од експерт образован во САД, Роберт Голоб, кој вети дека ќе ги обедини центристичките и левичарските групи во идната коалициска влада.

Се чини дека и двете партии имаат поддршка од гласачите која се движи околу 20%. Анкетите покажаа дека неколку помали лево и десно ориентирани групи заостануваат во трката за места во 90-члениот национален законодавен дом на Словенија. Некои истражувања покажаа дека 20 отсто од гласачкото тело останало неопределено.

Бидејќи ниту една партија веројатно нема да обезбеди доволно гласови за сама да формира влада, аналитичарите предвидуваат дека Голоб ќе има подобри шанси од Јанша да состави постизборна коалиција.

63-годишниот Јанша, политичар ветеран, ја презеде функцијата шеф на владата на почетокот на пандемијата на корона вирусот во 2020 година, наследувајќи либерал кој поднесе оставка. Додека премиерот се пофали со економски успеси во тешки времиња, критичарите алармираат поради неговиот сè поавторитарен курс.

„Трката е тесна“, рече Јанша на предизборната конвенција на неговата партија. „Ќе се бориме за секое гласачко ливче“.

Позната како нација што ја сака природата со неверојатна сценска убавина, Словенија долго време се сметаше за посткомунистички успех и една од најстабилните земји во Централна и Источна Европа. Словенија беше меѓу 10-те земји кои ѝ се приклучија на Европската унија во мај 2004 година, што е најголемата поединечна експанзија на блокот.

Но, тоа се најде под лупа на ЕУ бидејќи Јанша воспостави блиски односи со колегата популист, унгарскиот премиер Виктор Орбан.

Орбан и српскиот претседател Александар Вучиќ – уште еден десничарски регионален лидер – неодамна постигнаа огромни победи на изборите.

Откако стана лидер на Словенечката демократска партија во 1993 година, Јанша повеќепати беше министер за одбрана и премиер, се соочуваше со судење за корупција и постојано се расправаше со новинарите.

Тој ги негира обвинувањата дека ја ангажира партијата за да преземе контрола врз јавните медиуми, да ги заплаши критичарите и да постави лојалисти на клучни позиции во државните институции.

Расцепканите левичарски групи не успеаја да му постават сериозен предизвик на Јанша за повеќе од две години и покрај зовриениот гнев на народот што ги поттикна уличните протести и судирите со полицијата. Низа граѓански движења се приклучија на протестите, обидувајќи се да го поттикнат јавното незадоволство и да создадат пошироко движење.

Голоб (55) се појави како ново лице и ги привлече Словенците кои се разочарани од политичкиот мејнстрим. Под слоганот „Заслужуваме подобра држава“, тој вети зелена трансформација и одржлив развој во контраст со наративот на силната држава на Јанша.

За Андраж Зорко, аналитичар на јавното мислење во агенцијата „Валикон“, предизборната кампања беше обележана со неуморна теренска работа, дизајнирана да ја анимира новата генерација словенечка младина да гласа.

„Трендовите сега се во корист на Движењето за слобода“, рече Зорко.

Политичкиот аналитичар Зенел Барагељ, сепак, рече дека исходот на изборите е „невозможен да се предвиди“, поради флуктуирачките лојалности и неколку партии кои се блиску до прагот од 4%.

Набљудувачите велат дека сличностите на Јанша со Орбан од Унгарија може да се забележат во нивната антилиберална реторика и стилови на владеење, како и во нивните финансиски зделки. Соработниците на Орбан инвестираа во словенечките провладини медиуми и компании.

Политички магазин „Репортер“, кој порано беше про-Јанша, неодамна ги повика гласачите во Словенија „да се прашаат дали сакате да живеете во земја како Унгарија на Орбан“. Група истакнати интелектуалци и јавни личности предупредија во петиција дека изборите во недела се од „историска важност“ и „последна шанса да се запрат авторитарните тенденции на Јанез Јанша“.

Јанша ги отфрли критиките како левичарски заговор за поткопување на неговата влада и им вети на гласачите стабилност и континуитет во неизвесни времиња. За да го полира својот имиџ, тој се дистанцираше од Орбан за време на кампањата и зазеде цврст став против руската инвазија на Украина.

Организацијата за човекови права Фридом хаус, со седиште во САД, во извештајот оваа недела рече дека демократските стандарди во Словенија се намалиле повеќе во 2021 година отколку во која било друга земја во источна Европа и Централна Азија.

Владата на Јанша „вршеше значителен политички и финансиски притисок врз организациите на граѓанското општество, јавните медиумски услуги и судството“, се вели во извештајот.

Анкетите покажуваат дека загриженоста на граѓаните повеќе се фокусира на домашните прашања како што се социјалната еднаквост, заштитата на животната средина и владеењето на правото, наместо војната во Украина. Јуре Мочивник, жител на Љубљана, главниот град на Словенија, рече дека очекува висок одѕив и силен интерес на гласачите за изборите.

Запрашан за исходот, Мочивник рече: „Немам поим, сѐ е можно“. (АП)