Работникот не смее да се откаже од годишен одмор

Работникот не може да се откаже од платениот годишен одмор.
Според уставните судии членот 32 став 4 од Уставниот суд предвидува дека вработените не може да се откажат од правото на платен годишен одмор. Затоа тие на вчерашната седница поведоа постапка за ставовите 1 и 2 од членот 145 од Законот за работни односи, донесен во 2005 и дополнуван во 2008 година.

– Со ставот 1 се предвидува доколку работодавачот не му овозможи на работникот искористување на годишен одмор работникот да има право на обесштетување за неискористените денови на годишниот одмор во висина на просечна плата за тие денови.

Ставот 2 предвидува ништовност на спогодбата меѓу работникот и работодавачот ако работникот се откаже од правото на годишен одмор или од обесштетувањето. За ова уставните судии ќе расправаат на следните седници – посочија од судот.

Влегуваме во сезоната на годишни одмори. Искуството покажува дека многу работници не ги знаат правата што ги имаат во однос на користењето на годишниот одмор  што работодавачите со големо задоволство го ползуваат.

Затоа ССНМ подготви неколку клучни одредби кои ќе помогнат работниците да се информираат што законски им следува и на што имаат право кога станува збор за годишни одмори.

Правото на годишен одмор е загарантирано со Уставот
Правото на  платен годишен одмор е уставно загарантирано право (согласно член 32 став 4 од Уставот на Република Македонија). Уставот на Република Македонија става посебен акцент на неприкосновеноста на правото на одмор, со определбата дека од ова право вработениот не може да се откаже. Доследно на ова, евентуална изјава со која вработениот би се откажал од правото на годишен одмор, односно од правото на паричен надомест за годишен одмор (што му следува доколку не го искористи) , во правна смисла е ништовна, а тоа значи не произведува правно дејство. Со други зборови – секоја изјава што би ја потпишале дека се откажувате од годишен одмор или од правото да бидете платени – нема да важи на суд. Истото се однесува и за евентуална спогодба меѓу работодавачот и работникот.

Минимално и максимално траење на годишен одмор
Работникот има право од платен годишен одмор од најмалку 20 работни дена, со тоа што со колективен договор или договор за вработување годишниот одмор може да се продолжи најмногу до 26 дена. .
Тоа значи дека иако во договорот за вработување не е внесена посебна клаузула за годишен одмор, според важечките Колективни договори и за приватниот и за јавниот сектор кои се однесуваат на сите компании, независно дали се или не се негови потписници   законскиот минимум  за годишен одмор е 20 работни дена, а  максимумот е 26 работни дена.

Годишен одмор со скратено работно време  (член 48 од ЗРО)
Работникот кој е пријавен со скратено работно време има право на годишен одмор со минимално времетраење од 10 работни дена

Можност за користење годишен одмор во два дела (член 141 од ЗРО)
Според Законот годишниот одмор може да се користи во два дела, со тоа што првиот дел мора да трае најмалку 12 работни дена и да се искористи до крајот на тековната година, а вториот дел најдоцна до 30 јуни .Тоа значи дека старите годишни одмори мора да се искористат до крајот на овој месец!

Во годишен одмор не се пресметуваат:
Како други случаи на оправдано отсуство од работа што не се пресметуваат во годишен одмор се и деновите на платено отсуство (поради смртен случај, полагање на стручен испит за потребите на работодавачот, елементарни несреќи и сл.) , како и неплатено отсуство до три месеци во календарската година ( селидба и други приватни потреби).
Доколку се случи боледување за време на годишниот одмор работникот нема право да го продолжи одморот.
Според ЗРО како ден на годишен одмор се смета секој ден на конкретниот работник одреден според распоредот на работното време кај работодавачот.
Со други зборови ако во неделата работникот има 4 работни дена и три слободни  во годишниот одмор се пресметуваат само 4 работни дена неделно.

Право на цел годишен одмор (член 139 од ЗРО)
Работникот кој за прв пат заснова работен однос (воопшто, не кај конкретниот работодавач)  се стекнува со право на користење цел годишен одмор (од 20 до 26 работни дена) кога ќе оствари непрекината работа од најмалку 6 месеци, независно дали работи полно работно време или пократко.
При тоа мора да се знае дека работниците, во случај на прво вработување,  кои се пријавени на определено работно време кое е помало од 6 месеци формално правно немаат право на користење на цел годишен одмор, затоа што во тие 6 месеци биле пријавувани и одјавувани, без разлика што се работи за ист работодавач и помеѓу пријавувањето нема пауза.
Тие имаат право на користење на пропорционален дел од годишниот одмор и тоа по два работни дена од секој месец работа.

Префрлување на цел одмор
Доколку во календарска година работникот не бил во можност да го искористи одморот за таа година поради: боледување или повреда, породилно отсуство или нега и чување на дете – може неискористениот одмор целосно да го искористи во наредната година, но само до 30 јуни.