Пристигна големата комета последен пат видена од неандерталците

Голема комета која би можела да стане најсветлата во овој век се приближи до Сонцето во последните недели.

C/2023 A3 (Tsuchinshan-ATLAS), или скратено А3, беше откриена во јануари 2023 година и брзо го привлече вниманието на астрономите и ентузијастите ширум светот.

Тој куп мраз и прашина доаѓа од Ортовиот Облак, огромна сфера на остатоци од формирањето на Сончевиот систем што го опкружува Сонцето на растојание од околу 2.000 до 100.000 астрономски единици (AU). Се смета дека е дом на милијарди ледени објекти, вклучително и комети, кои периодично влегуваат во внатрешниот Сончев систем поради гравитациони нарушувања. Се проценува дека А3 последен пат бил виден пред околу 80.000 години, кога неандерталците оделе по Земјата.

Со оглед на нејзината реткост и потенцијална брилијантност, А3 може да стане најспектакуларната комета на деценијата, ако не и на векот.

Кога и каде ќе биде видлива?
Кометата А3 веќе може да се види од Европа, а нејзината големина на светлина моментално се проценува дека е некаде помеѓу 0 и 1.

Постојат два клучни периоди кои треба да се набљудуваат:

На почетокот на октомври 2024 година, кометата ќе се појави на исток, ниско на хоризонтот, пред изгрејсонце. Но во тој период ќе биде потешко да се види.

Периодот од средината до крајот на октомври ќе биде најдобро време за гледање, бидејќи потоа ќе биде видлива на запад, веднаш по зајдисонце. Во тој период ќе помине најблиску до Земјата, на оддалеченост од околу 71 милион километри. Астрономите очекуваат дека, доколку условите се соодветни, ќе биде доволно светло за да се види со голо око или барем со двоглед.

Може да стане светла како Венера
Една од највозбудливите можности е кометата А3 да стане толку светла што ќе ги надмине сите ѕвезди. Спектаклот може да биде особено впечатлив поради „предното расејување на светлината“, феномен во кој светлината од Сонцето се рефлектира од расфрлани честички на кометата. Ваквите настани веќе драматично ја зголемија осветленоста на другите комети во минатото.

Поновите пресметки од септември покажуваат дека, земајќи го предвид овој ефект, А3 би можела да стане посветла од светлинската величина 0 помеѓу 5 и 13 октомври, што би било посветло и од кометата Neowise, која имаше магнитуда од 1,6. За неколку дена, на 9 октомври, таа би можела да достигне врвна магнитуда од околу -4, кога фронталното расејување би можело да ја зголеми осветленоста на кометата за неколку величини (забележавте: колку е помала магнитудата, односно, толку е понегативна, поголема осветленост на небесното тело). Венера, која е најсветлиот објект на небото по Сонцето и Месечината, достигнува магнитуда од -4,6.

Несигурноста на осветленоста на кометата
Сепак, научниците од друга страна предупредуваат дека постои можност кометата да биде помалку импресивна од очекуваното.

Имено, кометите кои доаѓаат од Ортовиот облак, како што е А3, често се непредвидливи, а нивната светлина може да стагнира додека се приближуваат до Сонцето. Тие исто така можат да се распаднат во близина на Сонцето поради насилното испарување на замрзнатите гасови, така што А3 би можел да стане невидлив на враќање.

Засега, кометата Хејл-Боп од 1997 година со магнитуда од -1,8 сè уште го држи статусот на најсветлата во поновата историја.

Сепак, кометите можат брзо да се променат, дури и за неколку часа. Нивната осветленост зависи од видот и количината на гас или прашина што ја испуштаат, што може нагло да се промени.

На пример, во 2007 година, кометата Холмс одеднаш станала 500.000 пати посветла за само два дена, бидејќи џебот од гас во кометата се пробил низ нејзината површина.

Зошто оваа комета е посебна?
Телата како А3 се сметаат за „први патници“ во внатрешниот Сончев систем, термин кој се користи во астрономијата за комети чии јадра претходно не биле значително изложени на топлината на Сонцето. Имено, секое поминување блиску до Сонцето предизвикува постепено трошење на материјалот, па ретките поминувања значат дека кометата сепак носи со себе многу испарливи материи кои испаруваат и создаваат интензивен сјај.

Најблискиот премин на 12 октомври
Кометата А3 најблиску ќе се приближи до Земјата на 12 октомври 2024 година, по што нејзината светлина ќе биде најсилна.

Астрономите се особено заинтригирани од фактот дека А3 ќе помине толку блиску до Земјата и Сонцето што набљудувачите од двете хемисфери ќе можат да ја видат.

Како најдобро да се набљудува кометата А3?
За оптимално гледање, се препорачува да се најде место со минимално светлосно загадување и отворен поглед кон запад, особено во средината на октомври. Ако кометата е доволно светла, треба да биде видлива веднаш по зајдисонце, кога небото ќе стане доволно темно. Двогледот или телескопот со широко видно поле во голема мера ќе го олеснат набљудувањето.

Без оглед на конечниот сјај и исход, посетата на кометата А3 е вистинско уживање за сите љубители на астрономијата, бидејќи тоа е можност што се случува еднаш во животот да се види објект кој се вратил по речиси 80.000 години.