Прерано е за глобален оптимизам

Многумина од оние кои присуствуваа на овогодинешниот состанок на Светскиот економски форум во Давос беа импресионирани од веселото расположение на присутните извршни директори. Тешко беше да се помири оптимизмот на овие деловни лидери со краткорочната и долгорочната економска несигурност предизвикана од војната во Украина.

Секако, постојат основи за внимателен оптимизам, како што е пресвртот на Кина од 180 степени на нејзината драконска стратегија за нулта-ковид. Наскоро, земјата би можела да забележи огромен бран на „одмазднички трошења“, поттикнати од затворената побарувачка од потрошувачите кои поминаа голем дел од изминатите три години заклучени и сега имаат заштеда од еквивалент на билиони долари за трошење. Многумина ги положија своите надежи за глобално закрепнување на ова сценарио, надевајќи се дека кинеските купувачи можат да го поттикнат растот и да ја вратат цената на нафтата до 100 долари за барел. Но, без оглед на тоа што се случува во Кина, Индија продолжува да ужива силен раст, потпомогнат од купувањето на руска нафта со попуст.

Европејците, од своја страна, изгледаат воодушевени од пресигурните прогнози дека економијата на континентот нема да падне во рецесија во 2023 година – или барем не лоша. Дури и Италија ги ревидираше нагоре своите проценки за раст и сега се очекува да порасне за 0,6% оваа година. Имајќи предвид дека климатските промени се на врвот на агендата на политиката на Европската унија, иронично е што се чини дека глобалното затоплување ја спаси Европа од недостигот на гас и скоковите на цените што ги предвидуваа многу аналитичари.

Многу Европејци, исто така, може да тврдат дека САД се повеќе изложени на ризик од значителна рецесија, имајќи предвид дека целосниот ефект од агресивното зголемување на каматните стапки на Федералните резерви ќе се почувствува до крајот на оваа година. Тие би биле половина во право, бидејќи на САД ќе им треба здрава доза на среќа за да се намали инфлацијата до целта на ФЕД од 2% без голем пад. Во исто време, европските креатори на политики изгледаат исплашени дека субвенциите за чиста енергија вклучени во американскиот Закон за намалување на инфлацијата ќе ги исфрлат многу потребните инвестиции од континентот.

Но, каков и да е економскиот раст што ќе го искусат овие земји зависи од војната во Украина. Без крај на повидок, војната може сериозно да ја дестабилизира глобалната економија, предизвикувајќи краткорочни и долгорочни нарушувања.

На пример, да претпоставиме дека рускиот претседател Владимир Путин станува доволно исцрпен и очаен за да користи нуклеарно оружје на бојното поле. Во тој случај, сите облози се исклучени, а падот на глобалната берза би бил сосема сигурен. Но, веројатниот одговор на Кина останува многу помалку јасен. Доколку кинескиот претседател Ши Џинпинг го осуди Путин за користење нуклеарно оружје, но во исто време продолжи да купува руска нафта и стоки, Западот ќе биде принуден да воведе секундарни санкции за земјите што ја овозможуваат руската воена машина – што значи, Индија и Кина.

Иако е тешко да се квантифицираат долгорочните ефекти на растот од денешните засилени геополитички тензии, Меѓународниот монетарен фонд проценува дека деглобализацијата би можела да го намали глобалниот БДП за 7%, можеби уште повеќе ако се комбинира со технолошко раздвојување. Нето-нула транзиција, веќе херкуловски предизвик, ќе биде многу потешко да се постигне во фрагментирана глобална економија.

Во меѓувреме, трошоците за одбрана, кои многумина веќе очекуваа да се зголемат за најмалку 1% од глобалниот БДП во следните десет години, веројатно дополнително ќе се зголемат. Додека американскиот претседател Џо Бајден постојано вели дека нема да ја започне Третата светска војна поради Украина, втората студена војна, која изгледа многу поверојатна, исто така би била ужасна, дури и ако го отфрлиме растечкиот ризик од регионални нуклеарни војни и нуклеарен тероризам. Што и да мислиме за придобивките од глобализацијата, ќе пропуштиме една од нејзините примарни придобивки: меѓународната стабилност.

Украинскиот народ разбирливо сака да ги врати своите граници пред инвазијата и да добие гаранции од НАТО за идна безбедност и стотици милијарди долари помош за обнова, како и да покрене обвиненија за воени злосторства против Путин и неговите компањони. Тие очигледно нема да бидат заплашени од нуклеарните закани на Путин. Но, неподготвеноста на Германија да ѝ обезбеди на Украина модерни тенкови сугерира дека на западните лидери, генерално, им е непријатно со изгледите НАТО директно да се вклучи во војна со Русија.

Планот на Западот, барем засега, се чини дека е да ѝ испорача на Украина доволно опрема за да ѝ помогне да врати дел од нејзината територија (но не толку многу за Путин да удри), или барем да доведе до ќор-сокак. Иако економските санкции се клучен дел од западната стратегија, би било крајно наивно да се мисли дека санкциите сами по себе можат да ја завршат војната. Единственото место каде санкциите помогнаа да се промени режимот во модерното време е Јужна Африка во 1980-тите и раните 1990-ти. Тогаш, светот беше главно обединет против јужноафриканскиот апартхејд. Но, тоа не е случај со војната во Украина.

Руската инвазија предизвика инфлациски скок што го погоди целиот свет. Но, во овој момент, ескалацијата најверојатно ќе има дефлациски ефект на краток рок, бидејќи потрошувачите и пазарите ќе паничат. И долгорочните изгледи за раст не изгледаат ветувачки, бидејќи балканизацијата на глобалната економија најверојатно ќе ја влоши неизвесноста.

Сигурно е можно (иако малку веројатно) режимот на Путин да пукне и кој и да го наследи да бара мир. Исто така, можно е Русија да се држи до својот план за повторна колонизација на Украина и дека на крајот ќе стане де факто кинеска економска колонија. Има многу други можни исходи, но предвременото враќање на мирот во Европа сè уште не е еден од нив. Светските бизнис лидери можеби заборавија на Украина, но нема да можат да ја игнорираат.

(Кенет Рогоф е професор по економија и јавна политика на Универзитетот Харвард. Тој беше главен економист на ММФ од 2001-03. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)