Падот на шпионската мрежа на Виктор Орбан во Брисел

Европската комисија создава внатрешен тим за истрага на шпионските активности на унгарските разузнавачки служби во институциите на Европската Унија.Причината за ова се истрагите на Direkt36, Paper Trail Media и De Tijd, кои открија целни операции на унгарската служба за надворешно разузнавање (IH) помеѓу 2012 и 2018 година. Неодамнешното апсење на белгиски функционер осомничен за шпионажа за Кина, исто така, предизвика дополнителна загриженост во Брисел.

Како функционираше мрежата: „пријателски“ средби, обиди за регрутирање и притисок врз вработените

Клучна улога во разузнавачката мрежа одигра дипломат, означен како „В.“, кој ја водеше резиденцијата на IH во Брисел под маската на дипломатска мисија. Тој редовно се среќавал со унгарски претставници во Европската комисија, претставувајќи ги разговорите како неформални, но постепено почнал да покажува интерес за внатрешни информации и „неофицијални гласини“. Во еден момент, дури се обидел да го натера својот контакт да потпише документ за соработка со разузнавањето, нудејќи му финансирање за проект што му бил важен.

Паралелно, друг дипломат – „Е.“ – изградил мрежа на контакти меѓу Унгарците во европските институции, поставувајќи прашања за нивната работа и позиции, со цел да открие кој од нив имал пристап до чувствителни информации и можел да се користи како извори. Трет претставник – „Д.“ – се сретнал со унгарски претставник во Будимпешта и го замолил да достави интерни, нејавни документи до Комисијата, оправдувајќи го барањето со „општиот национален интерес“.

На некои претставници им бил извршен притисок и да ја „уредат“ содржината на извештаите за да ги одразуваат ставовите на владата во Будимпешта. Меѓу темите за кои се барале информации или влијание биле слободата на медиумите, фискалната политика и даночното законодавство.

Падот на мрежата и лекциите за безбедноста

Во 2017 година, дипломатот „В.“ беше разоткриен, што доведе до целосно компромитирање на мрежата и потреба од нејзина обнова „од нула“. Ова беше резултат на низа грешки – користење на незаштитени комуникациски канали, претерано упорни обиди за регрутирање и недостаток на конспиративност на состаноците.

Операциите доаѓаат во услови на зголемени тензии меѓу владата на Виктор Орбан и Европската комисија околу прашања како што се владеењето на правото, слободата на медиумите и трошењето на европските средства. Целта била да се обезбедат однапред информации за активностите на Брисел што би можеле да им наштетат на интересите на режимот во Унгарија.

Реакции: сериозни загрижености во Брисел и растечка недоверба во Белгија

Белгиските безбедносни служби не коментираат за конкретни случаи, но вицепремиерот и министер за надворешни работи Максим Превост рече дека „секое сомневање за шпионажа против институциите на ЕУ се сфаќа исклучително сериозно“ и дека „активноста под дипломатска покривка ја поткопува довербата меѓу земјите“.

Белгија продолжува официјално да ја гледа Унгарија како партнер за соработка, но повеќе не споделува чувствителни разузнавачки информации со неа, туку наместо тоа обезбедува претежно извештаи со низок ризик. Во исто време, анализите што доаѓаат од унгарска страна – особено оние поврзани со Русија и Украина – се гледаат со претпазливост.

Европската комисија разјасни дека нема докази дека комесарот Оливер Вархеји – кој беше раководител на Постојаното претставништво на Унгарија во ЕУ помеѓу 2015 и 2019 година, а сега е европски комесар – ги прекршил своите должности. Будимпешта не одговори на медиумските прашања на оваа тема.

Ранливости во системот на ЕУ: „Унијата не е подготвена за непријателски дејствија од страна на сопствените членови“

Службениците на Комисијата предупредуваат дека структурите на ЕУ не се подготвени за ситуација во која земја-членка се однесува како противник. На пример, процедурите за пристап до класифицирани информации бараат верификација на национално ниво, што значи дека националните служби можат да откријат кои од нивните граѓани работат на чувствителни теми. Ова, велат тие, претставува сериозно нарушување на безбедносниот систем.

Нови дипломатски назначувања и зголемен надзор

И покрај скандалот, Будимпешта продолжува да го проширува своето присуство во Брисел. Осум нови дипломати ќе бидат испратени во Постојаното претставништво, а трошоците за еден од нив ќе ги сноси директно унгарската контраразузнавачка служба – со цел да се обезбеди постојан контакт со други служби.

Белгиските власти, исто така, внимателно го следат новоотворениот „Унгарски дом“ – културен центар во срцето на Брисел, кој може да има и секундарна функција за собирање информации, со оглед на неговата стратешка локација спроти канцеларијата на белгискиот премиер.

Унгарските разузнавачки операции го опфаќаа периодот 2012–2018 година, а мрежата пропадна во 2017 година. Главните методи што се користеа вклучуваа неформални состаноци, апели за „патриотска должност“, ветувања за финансирање, барања за внатрешни документи и притисок за промена на извештаите. Целите на службите беа главно унгарски граѓани кои работеа во европските институции, а не странци.

Откритијата фрлаат сомнеж не само врз лојалноста на една земја-членка кон ЕУ, туку и врз способноста на европските институции да се заштитат од постапките на сопствените партнери. Европската комисија во моментов спроведува внатрешна истрага, а белгиските служби го засилуваат надзорот врз унгарските дипломатски и културни структури во главниот град на ЕУ. Нема јавно потврдени информации за тековните активности на IH во Брисел.