Нов шок во Европа – екстремната десница победи на изборите во Австрија

Прелиминарните резултати од општите избори во Австрија покажаа дека екстремно десничарската Партија на слободата (ФПО) освои најмногу гласови за прв пат во повоениот период, откако се прошири  јавниот гнев поради миграцијата и трошоците за живот. Се предвидува дека ќе ја победи владејачката централно-десничарска Народна партија (ОВП) за три поени, надминувајќи ги очекувањата.

Податоците објавени на јавната телевизија покажаа дека ФПО, која водеше силна кампања за ветување за „ремиграција“ на несакани имигранти, освоила 29,1 отсто од гласовите, пред ОВП на канцеларот Карл Нехамер со 26,2 проценти. Опозициската Социјалдемократска партија го постигна својот најлош резултат досега – околу 20,4 отсто – додека либералната НЕОС имаше околу 8,8 отсто. И покрај катастрофалните поплави овој месец од бурата „Борис“ што ја донесе климатската криза во прв план, Зелените, помалите партнери во владината коалиција, забележаа само 8,6 отсто.

Комунистичката партија и аполитичната партија Пиво тешко дека ќе ја надминат пречката од 4 отсто за влез во парламентот.

„Австријците направија историја вечерва“, изјави генералниот секретар на ФПО, Мајкл Шнедлиц, за јавниот радиодифузен сервис ОРФ на веселата изборна ноќ на неговата партија. „Јасно можете да видите дека дојде промената“.

ОВП се обиде да постави храбро лице на резултатот, што ќе испрати шокови низ Европа. „Не успеавме да го освоиме првото место, но надополнивме многу изгубени позиции во последните недели“, рече нејзиниот генерален секретар, Кристијан Штокер. „Управувањето значи соочување со тешките реалности и тоа го направивме во последните години“.

Профитирајќи од десничарскиот наплив во многу делови на Европа и земајќи го како модел Унгарецот Виктор Орбан, ФПО и нејзиниот поларизирачки главен кандидат Херберт Кикл капитализираа од стравот околу миграцијата, азилот и криминалот зголемени со откажувањето на три концерти на Тејлор Свифт во Виена во август поради наводен исламистички терористички заговор. Растечката инфлација, слабиот економски раст и долготрајното незадоволство поради строгите владини мерки за време на ковидот се вклопија во скок од 13 поени во поддршка на ФПО од последните избори во 2019 година.

Бидејќи не успеа да освои апсолутно мнозинство, на ФПО ќе ѝ треба партнер за управување. За разлика од другите центристички партии, ОВП не ја отфрли можноста за соработка со екстремната десница во следната влада, како што тоа го правеше двапати во минатото. Меѓутоа, Нехамер рече дека Кикл, поранешен тврдокорен министер за внатрешни работи, тешко би можел да биде канцелар, поставувајќи сцена за потенцијална пресметка во која ФПО ќе мора или да го отфрли Кикл или да седне на задното седиште во владата за да ја добие поддршката на ОВП.

Кикл, маратонец со очила, беше протеже на Јерг Хајдер. Поранешниот лидер на ФПО и премиер на покраината Корушка, кој загина во 2008 година во несреќа при возење под дејство на алкохол, ја трансформираше партијата основана од поранешни нацистички функционери и офицери на СС во националистичка, антиисламска каква што е денес.

Групите мигранти изразија страв за иднината во Австрија, за која критичарите велат дека не успеала целосно да го прифати своето нацистичко минато. Рабинот Јакоб Френкел од Виенскиот еврејски совет ги нарече изборите „момент на вистината“.

На неговиот последен митинг во центарот на Виена во петокот, Кикл привлече овации од толпата против антируските санкции на ЕУ, „снобовите, раководителите и свесните“, активистите за климата и „и раната сексуализација на нашите деца“. Тој го поздрави предложениот уставен амандман со кој се прогласува постоење само на два пола. Но, најголемиот аплауз остана неговиот повик за „ремиграција“, или присилна депортација на луѓето „кои мислат дека не мора да играат според правилата“ на австриското општество.

Нехамер активно се обидуваше за време на кампањата да го кооптира тврдокорниот став на ФПО за имиграцијата, кој екстремната десница се надева дека ќе го спроведе на ниво на ЕУ користејќи го големото влијание на Австрија во Брисел поради нејзината географска важност и силните сојузи.

„Владата драстично ги намали барањата за азил“, рече канцеларота во четвртокот. „Но, ни треба повеќе: процедури за азил во трети земји пред барателите на азил да дојдат низ неколку европски земји. И повеќе: комплетен пристап до социјална помош само по пет години престој во Австрија“.

Тоа беше извонреден кам-бек за ФПО, понижена пред пет години по скандалот на Ибица во кој тогашниот заменик-канцелар и лидер на партијата, Хајнц-Кристијан Штрахе, беше снимен на видео во шпанското луксузно одморалиште како разговара за потенцијален поткуп од жена која наводно е внука на руски олигарх.

Посрамениот Штрахе и неговиот парламентарен лидер, Јохан Гуденус, кој го иницираше состанокот, беа принудени да поднесат оставки, што предизвика предвремени избори на кои триумфираше ОВП, тогаш предводена од канцеларот „вундеркинд“ Себастијан Курц. Две години подоцна Курц ја напушти политиката поради истрага за корупција.

Последниот мандат беше обележан со неверојатен пресврт за владата, коалицијата ОВП со Зелените, дури и според барокните стандарди на политиката во оваа алпска земја со 9 милиони жители. Конзервативците изгубија 11 поени за тоа време, при што ФПО водеше во анкетите од крајот на 2022 година и беше прва на изборите за Европскиот парламент во јуни.

Коалициските преговори се очекува да траат неколку недели пред да се формира новата влада. Без оглед на исходот, ОВП се чини дека е подготвена да ја задржи власта, или во сојуз со екстремната десница или во непоколеблива, невидена тричлена коалиција со помали центристички партии, слична на непопуларната влада на Германија. (Гардијан)