Надеж за милиони бездетни двојки: Научниците создаваат човечки ембриони од клетки на кожата

Техниката би можела да го отвори патот за лекување на неплодност поврзана со возраста или болести, бидејќи речиси секоја клетка во телото може да послужи како почетна точка за нов живот.

Во иднина, дури би можела да им овозможи на истополовите парови да имаат генетски поврзано дете заедно. Методот е сè уште во рана фаза и ќе бара години усовршување пред да може да се разгледа во клиниките за асистирана репродукција.

Експертите велат дека тоа е импресивен чекор напред, но исто така предупредуваат дека ваквите научни достигнувања треба отворено и јавно да се дискутираат.

Како функционира постапката?
Тимот на Универзитетот за здравје и наука во Орегон (OHSU) го отстрани јадрото – местото каде што се наоѓа комплетниот генетски код – од клетка на човечка кожа и го префрли во јајце клетка од донор од која е отстранета нејзината ДНК. Постапката во оваа фаза потсетува на онаа што се користеше за создавање на Доли, првата клонирана овца, во 1996 година. Но, за разлика од клонирањето, јајце клетката со својот целосен сет на хромозоми не е подготвена за оплодување.

Следниот чекор е процес што истражувачите го нарекуваат „митомеоза“ – комбинација од клеточна делба со митоза и мејоза – кој ја поттикнува јајце клетката да отфрли половина од своите хромозоми. Само тогаш може да ја прими другата половина од сперматозоид, создавајќи нормален ембрион.

Студијата, објавена во списанието Nature Communications, покажа дека постапката создала 82 функционални јајце клетки, од кои некои биле успешно оплодени и развиени во рани ембриони до шестиот ден. Не бил дозволен понатамошен развој.

„Постигнавме нешто што се сметаше за невозможно“, рече проф. Шоухрат Миталипов, раководител на Центарот за ембриологија и генска терапија на OHSU, објави Би-би-си.

Ветувања и пречки
И покрај успехот, методот досега има голем број ограничувања. Јајце клетката случајно ги отфрла хромозомите, што често резултира со неправилен број и го зголемува ризикот од генетски нарушувања. Стапката на успех е само околу девет проценти, а клучниот процес на природна размена на делови од ДНК помеѓу хромозомите недостасува.

„Треба да ја усовршиме техниката. Но, верувам дека тука лежи иднината, бидејќи има сè повеќе пациенти кои инаку не можат да имаат деца“, рече Миталипов.

Технологијата е дел од растечката област позната како ин витро гаметогенеза, која има за цел да создаде сперматозоиди и јајце-клетки надвор од телото. Може да им помогне на жените кои повеќе немаат квалитетни јајце-клетки или кои повеќе не можат да забременат по третманот на рак, како и на мажите со низок број на сперматозоиди.

Нови хоризонти на родителството
Методот не е ограничен само на клетките на кожата кај жените – клетките на кожата кај мажите би можеле да се користат и за создавање јајце-клетки. Ова отвора можност истополовите парови да имаат дете кое е генетски поврзано со двајцата партнери.

„Покрај тоа што им нуди надеж на милиони луѓе без јајце-клетки или сперма, овој метод би им овозможил и на истополовите парови да имаат дете кое е генетски поврзано со двајцата родители“, рече проф. Паула Амато од OHSU.

Експертите нагласуваат дека ваквите напредоци бараат општествен консензус и строга регулатива.

Професорот Роџер Стурми, од Универзитетот во Хал, рече дека станува збор за важно и импресивно откритие, но додаде: „Ваквите истражувања покажуваат колку е важно да се има отворен дијалог со јавноста и робустен систем за надзор за да се обезбеди доверба.“

Професорот Ричард Андерсон, од Центарот за репродуктивно здравје на MRC на Универзитетот во Единбург, заклучи: „Способноста за создавање нови јајце клетки би била голем напредок. Постојат сериозни загрижености за безбедноста, но оваа работа претставува чекор поблиску до тоа многу жени – кои во моментов не можат – еден ден да имаат свои биолошки деца.“