Мрачната страна на неутралноста

Минатиот мај, пред да биде реизбран за претседател на Бразил, Луис Инасио Лула да Силва тврдеше дека украинскиот претседател Володимир Зеленски и неговиот руски колега Владимир Путин сносат еднаква одговорност за војната во Украина. Сепак, дали одбивањето да се избере страна доаѓа од Бразил, Јужна Африка или Индија, кои тврдат дека се „неутрални“ кон руската агресивна војна е неодржливо.

Истото важи и за поединци. Ако случаен минувач види како човек немилосрдно тепа дете на аголот на улицата, би очекувале сведокот да се обиде да го спречи тоа. Неутралноста не доаѓа предвид. Напротив, ние би ја осудиле моралната непристојност на неактивноста.

Тогаш, како треба да одговориме на неодамнешните забелешки на Роџер Вотерс до Советот за безбедност на Обединетите нации? Во видео повик, активистот и ко-основач на „Пинк Флојд“ тврдеше дека зборува за „околу четири милијарди браќа и сестри“ ширум светот. Тој призна дека руската војна во Украина е незаконска и треба да биде осудена „со најсилни можни термини“. Но, потоа побрза да додаде:

„Руската инвазија на Украина не беше неиспровоцирана, затоа, исто така, најостро ги осудувам провокаторите… Единствениот разумен начин на дејствување денес е да повикаме на итен прекин на огнот во Украина. Ниту еден украински или руски живот не треба да се потроши, ниту еден, сите тие се скапоцени во нашите очи. Значи, дојде време да ѝ се каже вистината на моќта“.

Дали „вистината“ на Вотерс навистина е израз на неутралност? Во интервјуто претходно овој месец за „Берлинер цајтунг“, тој рече: „Можеби не треба да бидам, но сега сум поотворен да слушам што, всушност, вели Путин. Според независните гласови што ги слушам, тој управува внимателно, донесувајќи одлуки врз основа на консензус во владата на Руската Федерација“.

Како независен глас кој многу внимателно ги следи руските медиуми, добро сум запознаен со она што Путин и неговите пропагандисти „всушност го кажуваат“. Главните телевизиски канали се полни со коментатори кои препорачуваат земји како Полска, Германија или Обединетото Кралство да бидат нападнати со нуклеарно оружје. Чеченскиот воен лидер Рамзан Кадиров, еден од блиските сојузници на Путин, сега отворено повикува „борбата против сатанизмот [да] продолжи низ цела Европа и, пред сè, на територијата на Полска“.

Навистина, официјалната линија на Кремљ ја опишува војната како „специјална операција“ за денацификација и дедемонизација на Украина. Меѓу „провокациите“ на Украина е тоа што дозволи паради на гордоста и дозволи ЛГБТК+ правата да ги поткопаат традиционалните сексуални норми и родовите улоги. Коментаторите подредени на Кремљ зборуваат за „либерален тоталитаризам“, дури и одат дотаму што тврдат дека „1984“на Џорџ Орвел не била критика на фашизмот или сталинизмот, туку на либерализмот.

Вакво нешто не се наоѓа во западните медиуми, каде главниот мотив е дека треба да ѝ помогнеме на Украина да опстане. Колку што знам, никој не побарал да се сменат границите на Русија или да се заземе некој дел од нејзината територија. Во најлош случај, се наоѓаат контрапродуктивни барања за бојкот на руската култура, како режимот на Путин некако да ги претставува Пушкин, Чајковски и Толстој. Како што ја поддржуваме Украина против агресорот, така треба да ја браниме руската култура од нејзиниот насилник во Кремљ. Ние, исто така, треба да избегнуваме триумфализам и да ја обликуваме нашата цел во позитивна смисла. Примарната цел не е Русија да загуби и да биде понижена, туку Украина да преживее.

„Неутралните“ земји надвор од Западот тврдат дека војната е локален конфликт што бледи во споредба со ужасите на колонијализмот или поновите настани како американската окупација на Ирак. Но, ова е очигледно избегнување. На крајот на краиштата, империјалистичката војна на Русија сама по себе е чин на колонијализам. Оние кои би тврделе дека се неутрални ја губат својата позиција да се жалат на ужасите на колонизацијата насекаде. Вотерс е гласен експонент на палестинскиот отпор кон израелската колонизација. Зошто украинскиот отпор кон руската колонизација е помалку достоен за поддршка?

Понекогаш, работите се навистина толку едноставни, особено кога Русија се подготвуваше да ја прослави годишнината од својата војна со нова офанзива. Непристојно е да се обвинува Украина за руски акти на уништување или погрешно да се карактеризира херојскиот отпор на Украинците како отфрлање на мирот. Оние, како Вотерс, кои повикуваат на „итен прекин на огнот“ ќе ги натераат Украинците да одговорат на двојно зголемената руска агресија со напуштање на сопствената самоодбрана. Тоа не е формула за мир, туку за пацификација.

Треба да се спомене – уште еднаш – дека Русија смета „неутралистичкиот“ аргумент на крајот да победи. Како што објаснува воениот историчар Мајкл Кларк, „планот на Кремљ ќе биде да продолжи да се бори додека Западот не се засити и не изврши притисок врз Киев да го смири со која било територија што ја зазеле дотогаш“. Русија игра на долготрајна војна која ќе вклучува тивка мобилизација на околу 600.000 војници секоја година за „неодредена иднина“.

Вотерс е речиси во право: Украина навистина ја „провоцира“ Русија со тоа што одбива да се потчини на нејзините империјални амбиции, дури и во услови на очајни шанси. Во овој момент, единствениот начин на кој би можела да престане да го провоцира својот агресивен ревизионистички сосед би било да се откаже и да се предаде. Истото, би се согласил Вотерс, важи и за Палестина.

Но, предавањето на империјализмот не носи ниту мир ниту правда. За да ја зачуваме можноста да го постигнеме едното и другото, мора да се откажеме од преправањето на неутралност и да постапиме соодветно.

(Славој Жижек, професор по филозофија на Европската школа за постдипломски студии, е меѓународен директор на Институтот за хуманистички науки Биркбек на Универзитетот во Лондон. Текстот е дел од мрежата „Проект синдикејт“.)