Итно: „Zeitenwende“ за Западен Балкан

Војната на Русија против Украина предизвика распаѓање на постојната европска безбедносна архитектура, предизвикувајќи фундаментални промени во надворешната и одбранбената политика низ целиот континент.

Соочена со прекин на долгогодишните енергетски и комерцијални врски со Русија како резултат на тоа, Германија веројатно беше подлабоко погодена од повеќето. И мораше да се прилагоди на новата ера со усвојување на Zeitenwende, или пресвртна точка – радикално отстапување од нејзините минати политики и принципи.

Сличен Zeitenwende е итно потребен токму сега и во југоисточна Европа.

Земјите од Западен Балкан мораа премногу долго да живеат со своите нерешени прашања и спорови. Дојде време за храбри одлуки за надминување на пречките од минатото, што го води патот кон регионална соработка и идно членство во Европската унија.

Сепак, целосниот потенцијал за раст и просперитет на Западен Балкан може да се реализира само ако односите меѓу Србија и Косово конечно се стават на стабилна и кооперативна основа.

Пред повеќе од една и пол деценија, за време на преговорите на Тројката во 2007 година, беше развиен предлог за „Основен договор“ меѓу Белград и Приштина. Текстот се заснова на филозофијата на Основниот договор од 1972 година меѓу Сојузна Република Германија и Германската Демократска Република, кој имаше за цел да воспостави добрососедски односи меѓу двете држави и овозможи сеопфатна прагматична соработка додека заобиколи одредени прашања – како целосното меѓусебно дипломатско признавање – што изгледаше нерешливо во тоа време.

Но, за жал, Србија најде дека беше невозможно да се потпише на Основниот договор и беше пропуштена шанса.

Очигледно, многу работи се променија од 2007 година. Косово, под водство на премиерот Албин Курти, веќе 15 години е независна и демократска земја, која се стреми кон своето заслужено и неспорно место во Европа. Србија, од своја страна, се разви во главен инвестициски центар за меѓународни компании, а претседателот Вучиќ стана силен поборник за економската интеграција на регионот.

Сè додека двете земји остануваат вкоренети во режим на конфронтација, тие нема да можат да го остварат својот целосен потенцијал или нивните улоги во регионалната соработка и интеграција. Неодамнешните настани во северно Косово уште еднаш ги покажаа ризиците од ескалација – дури и од голем конфликт – поради што сега е потребна итна акција во врска со нерешениот статус на Косово и прашањето за малцинските права на неговата српска заедница.

Во оваа насока, Германија и Франција неодамна започнаа нов напор, презентирајќи „Европски предлог“ и тесно поврзувајќи се со партнерите од ЕУ, особено со Италија, Мирослав Лајчак – специјалниот претставник на ЕУ за регионот – и Соединетите држави. Досега, и Србија и Косово укажаа дека го прифаќаат текстот, но сепак разликите во однос на модалитетите и спроведувањето остануваат. Како што често се случува во кризната дипломатија, важни се ситните букви или јазикот на анексот.

Но, решението е директно: Србија треба да го прифати фактот дека Косово е тука да остане, вклучително и на меѓународната сцена. И Косово треба да се помири со неопходноста од решавање на грижите на своето српско малцинство, вклучително и прифаќање на предвиденото формирање на асоцијација на општини со српско мнозинство.

Како пријател на Косово и на Србија, и како поранешен преговарач со ЕУ, ги повикувам претседателот Вучиќ и премиерот Курти да направат исчекор токму сега. На 18 март во Охрид и двајцата ќе имаат историска можност да покажат политичка храброст и лидерство. И сега е време заедно да ги придвижиме Србија и Косово напред, во интерес на нивниот народ, во интерес на Западен Балкан и во интерес на мирот и безбедноста на европскиот континент.

Направете го вашиот сопствен Zeitenwende – токму сега.

(Амбасадорот Волфганг Ишингер ја претставуваше ЕУ во преговорите на Тројката во 2007 година. Тој претседаваше со Минхенската безбедносна конференција од 2008 до 2022 година и моментално е претседател на Фондацијата за Безбедносна конференција во Минхен. Текстот е објавен во „Политико“.)