Иран пред историска одлука. Техеран повеќе нема да биде главен град?

Соочен со низа потешкотии, вклучително и сообраќаен метеж и слегнување на главниот град Техеран, Иран размислува за драстично решение: преместување на главниот град на нова локација на Оманскиот Залив.

И покрај тоа што идејата за преместување на главниот град неколку пати беше изнесена од Исламската револуција во 1979 година, предлозите брзо беа отфрлени како нереални поради огромни финансиски и логистички пречки.

Но, реформистичкиот претседател Масуд Пезешкијан, кој ја презеде функцијата во јули, неодамна ја оживеа идејата, истакнувајќи ги растечките предизвици во Техеран.

Тие вклучуваат сообраќаен метеж, недостиг на вода, лошо управување со ресурсите, екстремно загадување на воздухот и слегнување, или постепено пропаѓање на земјиштето поради природни процеси или човечка активност.

Владината портпаролка Фатемех Мохаџерани рече дека властите го проучуваат можното преместување.

„Макранскиот регион сериозно се разгледува“, додаде таа, но не даде никаква временска рамка.

Макран е во голема мера неразвиена крајбрежна област на Оманскиот Залив во сиромашната јужна провинција Систан и Балучистан и дел од соседната провинција Хормозган.

Регионот постојано се споменуваше како фаворит за евентуално преместување на главниот град.

„Изгубениот рај“ на Макран мора да се трансформира во идниот економски центар на Иран и регионот“, рече министерот за надворешни работи Абас Аракчи во говорот во неделата.

Пезешкијан во септември рече: „Немаме друг избор освен да го преместиме економскиот и политичкиот центар на земјата на југ и поблиску до морето“.

Проблемите на Техеран „само се влошија со продолжувањето на постојните политики“.

Безбеден и прикладен
Оживувањето на плановите за промена на локацијата, исто така, ја оживеа дебатата за нивната неопходност, при што многумина ја истакнаа историската и стратешката важност на Техеран.

Пратеникот Али Хазеи рече дека кој град и да се избере, мора да се земе предвид „богатата култура“ на Иран.

Техеран, кој стана главен град под Ага Мухамед Кан Каџар во 1786 година, служеше како политички, административен и културен центар на земјата повеќе од два века.

Провинцијата Техеран моментално е дом на околу 18 милиони луѓе, како и два милиони луѓе кои секојдневно патуваат таму на работа, според гувернерот Мохамад Садег Мотамедијан.

Градот лежи на стрмно плато во подножјето на планините Елбурс покриени со снег и комбинира модерни облакодери со историски палати, преполни саеми и паркови.

Макран, од друга страна, е познат по своите рибарски села, песочни плажи и античка историја која датира од времето на Александар Македонски.

Но, многумина се против можната преселба.

Некои се против: „Техеран го претставува Иран“
„Тоа би бил сосема погрешен потег бидејќи Техеран всушност го претставува Иран“, рече 28-годишниот инженер Камјар Бабаеи, жител на главниот град.

„Овој град е симбол на историската династија Каџари, симбол на модерноста и урбаниот живот“, додаде тој.

Професорот за урбанистичко планирање Али Хаксар Рафсанџани ја истакна „стратешката позиција“ на Техеран.

Градот „е безбеден и погоден во вонредни и воени ситуации“, рече тој за реформистичкиот весник „Етемад“, додавајќи дека Макран, од друга страна, е „многу ранлив“ бидејќи се наоѓа на Оманскиот Залив.

Поранешниот градоначалник на Техеран, Пируз Ханачи, смета дека проблемите на главниот град „може да се решат“ и дека тие бараат само „инвестиции“ и мерки за развој на градот.

Не е објавена официјална проценка на буџетот потребен за справување со урбаните предизвици во Техеран.

Но, во април 2024 година, тогашниот министер за внатрешни работи Ахмад Вахиди рече дека преместувањето на главниот град ќе чини „околу 100 милијарди долари“, според порталот Хамшахри со седиште во Техеран.

Економски центар
Локалната новинска агенција ИСНА ги одмери аргументите за и против преместување на главниот град во Макран, велејќи дека регионот има „потенцијал да стане важен трговски и економски центар“.

Сепак, таа исто така посочи дека преместувањето на главниот град ќе ја влоши и онака тешката финансиска состојба на Иран, што делумно е резултат на децениските меѓународни санкции.

Етемад ги наведе „регионалниот развој, пристапот до отворено море и помалата ранливост од земјотреси“ како една од предностите на Макран, за разлика од Техеран, кој е подложен на сеизмичка активност.

Но, весникот предупредува на огромните трошоци и нарушувањето на животот на луѓето, велејќи дека овој потег ќе претставува огромни логистички предизвици.

Некои предупредуваат дека алтернативата на Техеран е ранлива на климатските промени. Предноста е што Иран би се натпреварувал со другите големи пристаништа

Друг портал, Хабар онлајн, исто така конкретно ја истакна ранливоста на регионот Макран од климатските промени.

„Климатските промени и недостигот на водни ресурси во регионот Макран, во комбинација со зголемувањето на температурите и намалувањето на врнежите, создадоа многу кревки еколошки услови кои го ограничуваат потенцијалот за екстензивен развој“, пишува весникот, цитирајќи го екологот Хусеин Моради.

За Банафше Кејнуш од Меѓународниот институт за ирански студии, изборот на Макран може да ги одрази пошироките стратешки амбиции.

„Со изборот на Макран за можен нов главен град, Иран има намера да се натпреварува со пристаништа како Дубаи и Гвадар во соседен Пакистан, напиша таа во објавата на социјалната платформа X.

Таа додаде дека тоа би можело да му помогне на блискиот крајбрежен град Чабахар „и покрај санкциите“ и, најважно, „да ја потврди улогата (на Иран) во Персискиот залив“.