Грција ја учи Европа како да живее на потопла планета

Две недели откако Елени Миривили ја започна својата работа како главен директор за топлина во Атина, Грција беше погодена од еден од најлошите топлотни бранови во нејзината пишана историја. Температурите во земјата достигнаа 47 степени Целзиусови, бидејќи пожарите зафатија повеќе од 300.000 хектари земја, убивајќи илјадници животни и уништувајќи стотици куќи и деловни објекти. На еден остров туристите беа евакуирани со траект додека во позадина се гледаа пламен и чад.

„Една од најстрашните слики што ги видовме од летото и пожарите беа целосно празните лица на луѓето“, рече Миривили. Со денови Атина беше обвиена со постапокалиптична магла од токсичен воздух, густ црн чад, црвено небо и пепел. „Ни се креваше косата на главата од  чувство на немоќ“, рече таа.

За Миривили – првиот и досега единствен градски функционер во Европа одговорен исклучиво за справување со зголемените температури – вистинското изненадување не беше нивото на жива или брзината на пламенот. Беше тоа што некој беше воопшто изненаден од нешто за што научниците предупредуваа со децении.

„Беше речиси како совршена бура“, рече таа, седејќи на мала тераса во нејзиниот стан во центарот на Атина, во кој се обидува да го задржи зелениот што е можно повеќе. „Се собраа многу различни аспекти кои покажаа колку навистина сме неподготвени за оваа нова климатска реалност. Најневеројатно е што никој не ги сфати сериозно климатските промени“, додаде таа.

Работата на Миривили е да го направи токму тоа на конкретно ниво преку урбанистичко планирање и подготовка  за итни случаи. И, иако можеби е прва функционерка од својот вид, тешко дека ќе биде последна.

Топлотните бранови веќе одземаат илјадници животи секоја година, а се предвидува дека тој број ќе скокне на десетици илјади во наредните децении. Веќе втората недела на работа на Миривили, починаа 1.400 Грци повеќе од просекот за претходните пет години . За време на претходниот скок на температурата кон крајот на јуни до почетокот на јули, кога Егејското Море беше блиску до температурата во бања, уште 900 луѓе ги загубија животите.

Бидејќи температурите продолжуваат да растат, официјалните лица на секое ниво ќе имаат мал избор освен да почнат да ги разгледуваат последиците од климатските промени.

„Оваа лудост што ја живеевме летото се случи откако светот се загреа за нешто повеќе од 1 степен во однос на прединдустриските температури“, рече Миривили. Доколку температурите се зголемат за само уште половина степен, што е речиси неизбежно во следните две децении, според Европската унија, жештината може да убие околу 30.000 Европејци секоја година, од кои повеќето во градовите.

„Иднината е многу мрачна“, рече Миривили.

Зголемените температури се глобален проблем, но тој е особено акутен во градовите – особено во Европа. Повеќето од градовите на континентот се изградени пред стотици години на она што беше поинаква, многу постудена планета. Многу од урбаните центри во Европа се протегаат по бреговите на реките, кои сега се извор на опасна влажност. И додека некои зачувани историски центри сè уште имаат кул, тесни средновековни улици, многу густи традиционални населби беа урнати во втората половина на 19 век за да се направи простор за големите булевари поплочени со асфалт, кој  апсорбира и повторно емитува топлина.

Надвор од улиците, концентрацијата на цемент и асфалт ги апсорбира сончевите зраци, создавајќи го она што урбанистите го нарекуваат „топлински острови“ – градовите обично се 5 до 10 степени потопли од околните села.

Многу Европејци, исто така, живеат во домови несоодветни за топлото време. Во Северна Европа, повеќето постари згради биле изградени со големи прозорци за да пропуштаат светлина, но без ролетни за да го блокираат сонцето кога температурите се зголемуваат. И низ ЕУ, многу жители се сместени во слабо изолирани станбени блокови набрзина изградени за да се справат со урбаната миграција за време на Индустриската револуција, и повторно во повоениот период.Друга причина зошто Европејците се особено ранливи на топлината е тоа што толку многу од нив се стари и стареат.

„За луѓето кои се на крајот на својот живот точно е дека топлината повеќе ги исцрпува“, рече Селин Бигео, директорка на дом за нега во Мињалу-Бувоар во централнозападна Франција.

Откако топлотниот бран уби околу 15.000 луѓе во Франција во 2003 година, владата воведе регулативи со кои им нареди на домовите за нега да стават климатизација, да ги реновираат зградите и да го обучуваат својот персонал да реагира на топлински итни случаи. трошоците се зголемија така што  домовите мораа да се реконструираат за да се зголеми енергетската ефикасност.

Но, иако стапката на смртност се намалила, подобрувањето било привремено. Еден вработен кој работи во домот за нега  јужно од Нант во Франција, рече дека зградите на објектот не биле реновирани и дека се премногу стари за да се справат со топлината. „Особено на последниот кат, многу брзо се загрева“, рече вработената. Во собите „може да биде и до 30 степени“.

Домот подготвуваше проект за реновирање за да се реши проблемот. Но, кога се смени власта во локалниот совет тој беше запрен и финансирањето беше пренасочено кон проширување на постојната 30-годишна зграда за да се обезбедат повеќе простории.

Предизвикот на Миривили ќе биде да ги убеди градските планери да градат не за минатите услови, па не и за денешните, туку за далеку потопла иднина.

„Навистина мразам кога шетам по улица во лето, а нема сенка“, вели таа. „Неверојатно! Правиме квадрати без сенка. „Лудо е архитектите да создаваат згради и да го дизајнираат јавниот простор како да сме сè уште во 60-тите и 50-тите години“, додаде таа. „Немаме исти климатски услови и навистина не расте свеста  дека треба да размислуваат како да градат поинаку, или всушност воопшто да не градат“.

Атина е едвај единствена по својата кусогледост. Алин Гереиро, португалски архитект кој води фирма специјализирана за одржлива градба, рече дека локалните власти продолжуваат да „дизајнираат градови на ист начин како што тоа го правеа пред 20 или 30 години“.

Таа рече дека иако многу земји од ЕУ ги ажурирале своите кодови за градба, „новите регулативи се фокусираат на инсталирање соларни панели за ефикасно напојување на климатизерите, наместо повеќе да не се градат згради што на почетокот се неподносливо топли“.

„Во мојот град, Брага, тие урнаа децениски дрвја за да изградат велосипедска патека“, рече Гереиро. „Можеби мислеа дека тоа е одржлив потег, но сега имаме долга, асфалтирана патека која е неподносливо топла, без никаква сенка за да се излади“.

„За да се соочат со предизвикот, градските планери мора да разберат дека сè треба да се промени“, рече Миривили. Таа моментално работи со тим од научници за да подготви предлог како отсега натаму треба да се дизајнира целокупното урбано опкружување во Атина – згради, пејсажи, јавни простори, градежни материјали, паркови.

„Сè што има врска со јавниот простор ќе има водич што ќе ви кажува како треба да го направите тоа, земајќи го предвид ублажувањето на топлината“, рече таа.

Таа, исто така, составува работна група за да ги организира мерките што треба да започнат кога ќе надојдат топлотни бранови и што треба да направат граѓанските организации, групите од соседството и различните нивоа на власт. Третиот проект вклучува едукација за топлотните бранови, вклучувајќи именување и категоризација на топлотните бранови на ист начин како и ураганите – нешто што градот Севилја во Шпанија најави дека ќе го направи. Миривили се надева дека ова „ќе создаде бум и ќе биде пресвртница во свеста и свесноста“.

Назначувањето на Миривили – второ од ваков вид во светот (градот Мајами, Флорида назначи главен директор за топлина неколку недели претходно) – привлече големо внимание на медиумите. Она што не е направено, сепак, е да се обезбедат многу средства или вистинска извршна моќ за Миривили.Наместо да биде приоритет идентификуван и поддржан од грчките власти, идејата за нејзината улога и за финансирањето за нејзината работа – како и онаа во Мајами – е поддржана од Центарот за отпорност на Адриен Аршт-Рокфелер на Атлантскиот совет, САД. И додека на Миривили не ѝтреба уверување во врска со важноста на топлината, нејзиниот предизвик ќе биде да ги собере градските власти низ општинската бирократија на Атина да и се придружат во битката.

Покрај нејзината работа во Атина, Миривили има задача и да дава упатства за општините низ Европа. Клучот ќе биде да ги натера да слушаат. Оваа година, ЕУ ги обнови напорите да го направи живеењето со климатските промени главната грижа за креаторите на политиките, но само неколку општини се разбудија со предизвикот. Во 2018 година, Виена стана еден од првите градови кој конкретно состави план за идентификување и борба против урбаната топлина. Стратегијата на општинската власт доведе до поставување специјални прскалки, регулаторни промени за да се поттикне позеленувањето на фасадите до пониски температури во зградите и отворање на зелени површини каде што жителите можат да бараат засолниште од топлината.Во Фиренца во тек се големи урбани напори за пошумување за да се постават вертикални градини и да се засадат 5.000 нови дрвја низ целиот италијански град.

„Ова е многу клучен проблем“, рече градоначалникот Дарио Нардела. „Имавме неколку многу топли лета и сме многу загрижени, па бараме начини да ја искористиме постоечката инфраструктура за пасивно ладење и да создадеме нови извори на сенка“.

Во Атина моментот се чувствува особено итен, рече Миривили. Новиот стимулативен пакет од 30,5 милијарди евра кој доаѓа во Грција, од кои 38 отсто од владата, ќе бидат потрошен за мерки за климатски промени, а Миривили смета дека тоа е – сега или никогаш .Ако не се направи доволно, рече таа, самата Атина – не само нејзините жители – може да стане жртва на жештината. „Загрижена сум за нејзината иднина, дека ќе се испразни поради топлината, загадувањето, поради тоа што не можеме да бидеме на отворено“, рече таа.

Според проценките, во блиска иднина Атина  ќе стане жешка како Каиро, Рим ќе достигне исти температури како Ријад, Брисел ќе стане Милано,  а во Софија ќе биде топло како на Канарските острови.  (Политико)