Големи последици од земјотресот врз веќе „ранетата“ економија на Турција

Земјотресот што ја погоди Турција силно ја потресе и националната економија. Првата видлива економска последица е падот на турската лира на невидено ниво. Прашањето со кое сега се занимаваат повеќето експерти е колкава штета всушност е направена на економијата, а медиумите пишуваат дека тоа би можело да изнесува милијарди долари. Разорниот земјотрес уништи станбени згради, но и фабрички објекти, а оштетена е и инфраструктурата.

Вредноста на турската лира во понеделникот падна на рекордно ниско ниво, а падот се почувствува и на турската берза, откако разорниот земјотрес ги додаде постојните притисоци во форма на силен долар и геополитички ризици. Лирата падна во вредност од 18,85 отсто во однос на американскиот долар, а главната референтна вредност на акциите во земјава за дури 4,6 отсто.

Деловниот консултант Марко Николиќ изјави за Еуроњус Србија дека локалните економисти генерално предвидуваат дека последиците од земјотресот ќе се почувствуваат на среден и долг рок. Тој вели дека никој не сака да се извлече со некои бројки, туку дека полека го развива мислењето дека може да има дури и десетици милијарди долари предизвикана штета. Тој посочува дека има директни штети кои се веднаш видливи, но и индиректни штети од разорниот земјотрес што ја погоди оваа земја.

„Има итни интервенции и инвестиции кои мора веднаш да се спроведат, некои во наредната година, додека реконструкцијата ќе трае можеби десет или 20 години, така што проценката на вкупната штета е многу флексибилна.

„Во секој случај, станува збор за многу големи и практично незамисливи штети. Околу десет отсто од бруто домашниот производ на Турција доаѓа од провинциите погодени од овие земјотреси. Тие градови не припаѓаат на „срцето“ на турската економска активност, како што се Анкара, Истанбул или Измир. Сепак, тоа е економски активна област. Најголемите конгломерати ги нема, но сигурно има компании кои работат таму. Првите извештаи покажуваат дека се чини дека економијата претрпе нешто помала штета во однос на станбените згради, но сепак секако голема“, смета Николиќ.

Влијанието врз економијата ќе зависи од брзината на реконструкција

Економистите очекуваат дека оваа катастрофа ќе се одрази на овогодинешниот економски раст, а колку ќе биде ќе зависи од тоа колку ќе опадне економската активност во погоденото подрачје и колку брзо ќе успеат да закрепнат.

Како што пишува Блумберг, аналитичарите се обидуваат да го проценат точното влијание на земјотресот во понеделникот врз турската економија од 819 милијарди долари, која забележа огромни нерамнотежи во услови на неортодоксна политика насочена кон ограничување на инфлацијата, а истовремено намалување на каматните стапки. Падот на цените на акциите и скокот на приносите на обврзниците по земјотресот упатуваа на страв од економски раст и прекумерно трошење.

Некои меѓународни инвеститори претходно беа загрижени за нивните инвестиции во Турција поради инфлацијата, специфичната монетарна политика на Анкара и политичките превирања. Николиќ смета дека закрепнувањето на економијата ќе зависи од степенот до кој ќе се договараат стратешките инвестиции за обнова на билатерално ниво.

„Понатамошниот тек зависи од тоа како властите ќе успеат да ја организираат реконструкцијата и воопшто да ја стабилизираат економијата. Има неколку рунди на реконструкција, а првиот вклучува директна штета на инфраструктурата и економијата. Потоа доаѓа изградбата на уништени објекти, додека обновувањето на економската активност може да потрае многу долго“, истакнува Марко Николиќ.

Штетата, пак, не е само во уништените објекти, туку се мери и со настани кои не се одржани, како што е меѓународниот саем за туризам ЕМИТТ во Истанбул, кој требаше да се одржи деновиве, но кој беше одложен поради земјотресот.

Ранливата турска економија се соочува со нов предизвик

Задачата за проценка на точното влијание на земјотресот е комплицирана, поради улогата на погодените региони во турската економија. На површина, 10-те провинции кои најмногу настрадаа за време на самите земјотреси претставуваат релативно мал дел од БДП.

Сепак, тие формираат и индустриски и земјоделски коридор кој игра клучна улога во просперитетот на Истанбул и другите поголеми градови. Oxford Economics вели дека само краткорочните нарушувања на активноста во 10-те провинции ќе го намалат БДП за 0,3 до 0,4 проценти.

Како што пишува Блумберг, оштетувањето на земјоделските продуктивни области може да доведе до недостиг на храна и зголемување на инфлацијата во земја каде што индексот на потрошувачките цени се движи нешто под 60 проценти. Добро познатата поддршка на Ердоган за полабава монетарна политика ги остави цените незацврстени и ѝ даде на Турција една од највисоките стапки на инфлација во светот.

„Ќе бидат потребни неколку месеци за да се утврди економското влијание, со оглед на непознатите директни и индиректни загуби од земјотресот“, рече Сајмон Квијано-Еванс, главен економист во „Гемкорп Капитал Менаџмент“.

Ник Стадмилер, шеф на производ во Medley Global Advisors во Њујорк, рече дека трошоците од катастрофата ја погодија турската економија во време кога расположението веќе беше кревко. Ризикот од нов колапс на пазарот се зголемува со оглед на постојните ранливости во валутата и надворешниот долг.

Знаците за промени во економската политика и она што веројатно ќе придонесе за огромно зголемување на трошоците, според Блумберг, веќе беа очигледни во средата кога Ердоган ги посети погодените области. Тој рече дека реконструкцијата во 10 провинции ќе биде завршена во рок од една година, најави надомест од 10.000 лири (531 долар) за секое погодено семејство и рече дека преживеаните сместени во шатори може да бидат преместени во хотелите на брегот, пренесува Euronews.rs.

„Направивме првична груба проценка дека јавната потрошувачка за земјотресите во понеделник би можела да биде еквивалентна на 5,5 отсто од БДП. Веројатната кредитна шема поддржана од владата може да резултира со повисоки бројки, што ќе резултира со прекршување на буџетските цели“, напиша економистот на Блумберг, Селва Бахар Базики.