Гледајќи ја големата слика во две големи војни

Чекорете доволно далеку, и можете да видите што точно ја движи толку геополитиката денес: Украина се обидува да му се придружи на Западот. Израел се обидува да се приклучи на нов Блиски Исток. И Русија и Иран се здружија за да се обидат да ги блокираат и двете работи.

За жал, новиот спикер на Претставничкиот дом на САД од Републиканската партија, Мајк Џонсон, е или премногу неискусен или премногу идеолошки (или и двете) за да го види ова (или да се грижи). Тој наметнува буџет што ќе му помогне на Израел подобро да се брани, но ќе ја лиши Украина од суштинската економска и воена помош од САД за да го спречи нападот на Русија.

И тој ги услови дури и 14,3 милијарди долари што администрацијата сака да му ги испрати на Израел со тоа што претседателот Џо Бајден се согласи да ја одземе истата сума од средствата додадени на Службата за внатрешни приходи (ИРС) за да може подобро да собира даноци од измамниците. (Внимание, израелско лоби: Не оди заедно со таа игра. Следниот пат, помошта за Израел ќе биде поврзана со екстремните позиции на Републиканската партија за абортус или оружје.)

Фала богу Џонсон не беше спикер за време на Втората светска војна; тој и неговите миописки членови можеби ќе притискаа да ја финансираат војната против Германците во Европа, но не и против Јапонците во Пацификот. Или тие би се согласиле да им се помогне на сојузниците само доколку претседателот Френклин Рузвелт целосно ја елиминира ИРС. Повеќе топови, повеќе путер, без даноци и два фронта.

Ако звучи како крајно некохерентен светоглед што ќе го поткопа американското глобално лидерство кое го обликуваше светот во кој напредувавме во изминатиот век, тоа е затоа што е така. И ако се чини дека лидерите на републиканците во Домот се мали мислители во големо време, тоа е затоа што тие се такви. Тие се бесрамни, срамни и опасни. Ве молиме направете ѝ услуга на нашата земја и аудиција за Фокс њуз за некое друго прашање.

Бидејќи ова е голем момент – споредлив со 1945 или 1989 година.

Ако Украина може да избега од контролата на Русија и на крајот да се приклучи на НАТО и Европската унија – со својата огромна армија, земјоделскиот извоз и технолошката моќ – тоа би било огромен поттик за цела и слободна Европа. И ако Израел може да се врати на преговарачката маса за решение за две држави со палестинската управа – да се отвори патот за нормализација меѓу еврејската држава и Саудиска Арабија – тоа би било огромен поттик за нов, поплуралистички Блиски Исток изграден околу Палестинците, другите Арапи и Израелците фокусирани на зајакнување на отпорноста на нивните народи кон иднината, а не на нивниот отпор еден кон друг и кон Западот.

Ако може да се случат овие тектонски поместувања, светот по студената војна има многу поголеми шанси да се справи со други глобални предизвици, како климатските промени, отколку ако овие промени се спречат.

Но, не треба да зборувате арапски, хебрејски, персиски, руски или украински за да разберете дека Хамас поддржан од Иран ја започна својата војна за да ја спречи саудиско-израелската нормализација и да спречи Иран да биде изолиран и дека Владимир Путин ја започна својата војна за да ја спречи Украина од проширената цела и слободна Европа и да спречи Русија да биде изолирана.

Русија под Путин и Иран под нејзиниот врховен лидер, ајатолахот Али Хамнеи, имаат многу заедничко, тврди рускиот експерт Леон Арон, автор на „Јавање на тигарот: Русија на Владимир Путин и употребата на војната“. „И двајцата лидери немаат што да им понудат на својот народ освен квазирелигиозни војни кои им овозможуваат да останат на власт држејќи ги нивните земји или во војна или подготвени за војна“, ми рече тој.

И двајцата лидери пукаат за други земји чии аспирации се антитеза на отровното јадро на режимските идентитети на Русија и Иран. „Украина докажува дека може да има словенска, православна земја, етнички многу блиска до Русија – но сепак слободна, демократска и просперитетна, со западна политичка и економска ориентација и нема потреба од воена состојба со Западот или да биде полициска држава како Белорусија или воена диктатура како Русија“, рече Арон.

Во меѓувреме, нормализацијата на односите меѓу еврејската држава и Саудиска Арабија, родното место на исламот, многу веројатно ќе го отвори патот за нормализација меѓу Израел и најнаселената муслиманска земја во светот, Индонезија, како и Малезија, а можеби подоцна дури и Пакистан. Тоа би докажувало дека на Евреите и на муслиманите не им е судено вечно да бидат во конфликт и дека можат да ги оживеат не секогаш, но често, хармоничните односи што нивните заедници ги уживале во поголемиот дел од историјата пред палестинскиот конфликт.

Како што реков, ништо повеќе немаше да го изолира Иран.

А Хамас знаеше дека ако Израел можеше да ги нормализира односите со Саудиска Арабија под услови што ќе ја задоволат поумерената палестинска управа на Западниот Брег и ќе ѝ донесат значителни финансиски предности и повеќе легитимитет, моделот на отпорот на Хамас од Газа засекогаш ќе беше целосно изолиран. Така, Хамас ја започна оваа војна знаејќи дека ќе донесе смрт и пропаст не само за многу Израелци, туку и за многу други негови невини цивили. Одвратно. Иран го знаеше истото.

Сето ова создаде огромна можност за Путин. Тој ја пречека делегацијата на Хамас во Москва минатата недела, а во тек е проширување на односите со Иран; Иран го снабдува Путин со беспилотни летала и проектили за да ги убива Украинците, за возврат за сајбер-технологии, напредни авиони и веројатно противвоздушна опрема за Иран. Тоа е победа-победа-победа за Путин. Помагајќи му на Иран да го разгори пламенот на војната меѓу Израел и иранските сателити на Блискиот Исток, Путин знае дека ги принудува САД да испратат повеќе резервни делови, ракети „Патриот“ и артилериски гранати од 155 милиметри во Израел наместо во Украина. И ако тој проток на оружје во Украина потоа биде прекинат од Џонсон и републиканците од Претставничкиот дом, сè што треба да направи Путин е да ги брои деновите додека Доналд Трамп не биде реизбран и Украина да биде негова – или така тој веројатно претпоставува. Плус сета нестабилност ја зголемува цената на нафтата!

Додека републиканците играат опасни игри со воена и економска помош, еве две работи за кои американските воени претставници ми кажуваат дека се загрижени: Тие веруваат дека Израелците сакаат да го заземат само градот Газа, каде што е јадрото на воената и жива инфраструктура на Хамас, а потоа да го користат како лансирна рампа за повеќе тактички напади врз раководството на Хамас и ракетните фрлачи во остатокот од Газа – без да го окупирате сето тоа. Но, израелското воено напредување веќе наидува на заеднички предизвик во урбаното војување: заглавувате по уличките и потоа повикувате воздушни сили да го разнесат непријателот и кој било друг во близина, што доведува до значителни цивилни жртви. САД не можат да ја игнорираат или бранат таа стратегија уште долго, велат американските власти.

Второ, САД сè уште гледаат огромна дупка во срцето на стратегијата на Израел: Кој ќе управува со Газа ако и кога Хамас биде протеран? Единствената веројатна можност е палестинската управа во Рамала, на Западниот Брег. Но, единствениот начин на кој тие палестински лидери ќе ја преземат таа улога е ако Израел дозволи нивните способности да се зголемат – под услов тие да се здружат – и ако се смета дека Израел поттикнува решение за две држави. Но, сегашната влада на Бенјамин Нетанјаху е посветена на анексија на Западниот Брег.

Така, изгледа како војската на Израел повторно да ја окупира Газа за на крајот да ја предаде на некаква легитимна палестинска управа – додека израелските екстремно десничарски политичари и доселеници работат прекувремено за да ја делегитимираат таа власт и да ги избркаат Палестинците од Западниот Брег. Ова е стратешка противречност. На Израел всушност му треба мировен процес за време на војна со палестинските власти.

Студената тешка вистина е следнава: Израел не може да излезе од Газа и да ја одржи поддршката на Запад без кредибилен палестински партнер да владее таму, а Украина не може да ја одржи поддршката на Западот освен ако не направи значителни придобивки против армијата на Путин оваа зима или не одлучи дека тоа е невозможно и се согласи со некои вид на валкана зделка. Односно, некаков територијален компромис со Путин во замена за безбедносна гаранција на НАТО и пат кон Европската унија. Ниту еден западен лидер не е подготвен тоа гласно да ѝ го каже на Украина, но сите тие го знаат тоа и веруваат во тоа: западната поддршка за Украина не може и нема да биде тука за бескрајна војна на трошење.

Затоа денес Америка мора да им помогне на Израел и Украина да ја заматат оската Русија-Иран во нивните бојни полиња. Но, утрото по нивните војни, Израел и Украина ќе мора да се соочат со многу тешки избори. Затоа што иако денес можеме да им пишуваме големи чекови на двајцата, тие нема да бидат бланко чекови. Секој од нив ќе дојде со рок на траење и ќе бара некои многу болни политички одлуки многу брзо – како што треба.

(Томас Фридман е американски политички коментатор и публицист. Тој е добитник на три Пулицерови награди и е неделн колумнист на „Њујотк тајмс“, Текстот е објавен во „Њујорк тајмс“.)