Дубровник и Котор „жртви“ на наездата на крузери
Познат како „бисер на Јадранот“, Дубровник стана една од најголемите туристички атракции на Средоземното Море. Неговиот шармантен стар град, местото на светската листа на светско наследство на УНЕСКО и значајното пристаниште секогаш привлекуваше, но новиот успех во „Игра на тронови“ (голем дел беше сниман во хрватскиот град), го направи особено популарна точка за крузери, на чии патници им се вели дека можат да го разгледаат градот за еден ден.
Минатата година околу три милиони посетители се спуштија во стариот дел на градот, повеќето од нив излезени од околу 400 крузери, кои беа вкотвени во пристаништето. Критичарите велат дека тие предизвикуваат долгорочно оштетување на историските места, но кога 80 отсто од локалното население е зависно од туризмот, некои не сакаат да ги решат проблемите.
Сепак, има сè повеќе вознемирувачки докази за драматичниот ефект што го имаат гостите, не само за градот каков што беше Дубровник. Онаму каде што некогаш постоеле книжарници, пекарници, месарници, фризерски салони и пазари, сега привлечни продавници за сувенири и тезги за да се намамат туристите. Самите чамци согоруваат и огромни количини фосилни горива, загадувајќи ги водата и воздух и сериозно влијаат на морскиот екосистем.
Зголеменото чувство кај жителите на градот дека туризмот стана пренатрупан, го натера градоначалникот да воведе построги контроли: за време на утрата може да се закотват само два брода, а третиот попладне. Следната година ќе биде дозволено ограничување од 4.000 дневни посетители на брегот, а за две години секој ќе се соочи со такса од две евра.
Друг предлог е бродовите – кои имаат тенденција да ги остават своите мотори да работат, за да продолжат да функционираат фрижидерите, климатизацијата и другите технички функции – да бидат принудени да се снабдуваат со енергија од хрватското копно. Аргументот на градоначалникот е дека градот треба барем да има финансиски придобивки од присуството на бродовите, иако еколозите забележуваат дека одредбата нема да ги спречи бродовите да управуваат со моторите или да прават еколошката штета. Ниту, пак, има детали за тоа како ќе се применуваат овие мерки, или како да се принудат операторите на крузерите да се придржуваат кон правилата.
Во меѓувреме, во соседна Црна Гора, друг мал град се соочува со сличен проблем како Дубровник, но е уште поранлив. Малиот град Котор често има три огромни брода вкотвени во пристаништето, а секој останува во просек 12 часа. Третата најпопуларна дестинација за бродови за крстарење во Јадранот, Котор, очекува вкупно 500 брода за крстарење во 2019 година, кои ќе донесат повеќе од половина милион луѓе. „Споредете го ова со 2003 година, кога имаше само 50 брода и 50.000 луѓе“, вели Весна Мачиќ од которскиот Институт за морска биологија.
Котор е во уште поголем ризик од Дубровник затоа што Црна Гора е надвор од ЕУ, така што законите на ЕУ не важат. Бродовите можат да користат поевтино масло што содржи сулфур, а не постојат ограничувања на бучавата, за што е познато дека ги оштетуваат организмите како што се риби, делфини и желки.
Локацијата на Котор – на крајот од заливот Бока Которска, опкружен со големи планини – значи гасови што се испуштаат од бродовите за крстарење остануваат подолго време, со што се нарушува локалниот квалитет на воздухот. Рибарите и морските биолози исто така се жалат дека бродовите се влечат по дното на заливот, оштетувајќи го екосистемот и дека испуштаат отпадна вода, со што се ослободуваат штетни материи во заливот и дополнително ја нарушуваат природната рамнотежа.
„Најголем проблем се должи на огромната големина на крузерите, што значи дека само еден може да биде закотвен во пристаништето, а другите два или три во кој било даден ден треба да бидат закотвени подалеку“, вели Мачиќ.
„Ова создава огромно физичко оштетување на организмите – сунѓери, корали, морски ѕвезди и други – што го населуваат калливото морско дно. Згора на тоа, имате постојано подигнување и спуштање на сидрата и движењата на бродовите, што влијае на дистрибуцијата на светлина, а со тоа и врз можноста на растенијата да вршат фотосинтези, загрозувајќи разни видови алги“, нагласува Мачиќ. Таа сака да биде забрането евтино масло во согласност со законодавството на ЕУ, бројот на бродовите да биде ограничен…
Во земја каде што просечната плата е околу 453 евра месечно, сепак има мал апетит за поголеми ограничувања на туристите, кои трошат во просек околу 40 евра на ден. Во Котор, барем, повеќето локални жители веќе се откажале од идејата дека крузерите ќе си заминат. (Гардијан)