13 октомври во историјата – Анкара стана главен град на Турција

На 13 октомври 1923 година, Анкара официјално беше прогласена за главен град на новосоздадената Република Турција, заменувајќи го Истанбул, кој со векови беше центар на Отоманската Империја.

Оваа одлука, донесена под водство на Мустафа Кемал Ататурк, првиот претседател на Турција, беше клучен чекор во модернизацијата и редефинирањето на турската држава по падот на Отоманската Империја и Војната за независност (1919-1923). Сместена во срцето на Анадолија, Анкара симболизираше нов почеток, оддалечување од отоманското минато и фокус на националниот идентитет и реформите.

По Првата светска војна (1914-1918), Отоманската Империја претрпе пораз, а нејзината територија беше загрозена од поделба од страна на сојузничките сили според Севрскиот договор (1920). Истанбул, историскиот центар на империјата, беше под сојузничка окупација, што дополнително ја нагласуваше неговата ранливост и поврзаност со нејзиното отоманско наследство.

Мустафа Кемал Ататурк, водачот на турското национално движење, ја предводеше војната за независност, која кулминираше со победа и воспоставување на Република Турција на 29 октомври 1923 година.

Ататурк веруваше дека на Турција ѝ е потребен нов центар, неоптоварен од отоманските традиции и стратешки побезбеден. Истанбул, сместен на границата меѓу Европа и Азија, бил изложен на странски влијанија и тежок за одбрана. Анкара, помал град во централна Анадолија, нудела географска централност, безбедност и можност за изградба на модерен административен центар од нула.

Изборот на Анкара за главен град бил стратешки и симболичен. Клучните причини вклучувале:

– Географска положба: Анкара се наоѓа во срцето на Анадолија, далеку од брегот, што ја прави помалку ранлива на странска инвазија. Нејзината централна локација го олеснува управувањето со целата земја.

– Симбол на нов почеток: Истанбул беше поврзан со отоманскиот султанат и калифат, институции што Ататурк сакаше да ги укине. Анкара претставуваше чиста основа за изградба на секуларна, модерна република.

– Историско значење: Анкара (историски позната како Ангора) беше значајна за време на Турската војна за независност, служејќи како седиште на националистичкото движење од 1919 година. Ататурк го основал Големото национално собрание таму во 1920 година, правејќи го градот политички центар.

– Економски потенцијал: Иако Анкара беше релативно мал град со население од околу 35.000 жители во 1923 година, таа имаше потенцијал за развој и урбанизација, за разлика од пренаселениот и комплексен Истанбул.

На 13 октомври 1923 година, Големото национално собрание донесе закон со кој Анкара се прогласи за главен град, само неколку дена пред официјалното прогласување на Република Турција. Овој потег беше дел од поширок план за создавање модерна, централизирана држава.

Во времето на донесувањето на одлуката, Анкара беше скромен град со ограничена инфраструктура, познат по производството на ангорска волна. Владата на Ататурк инвестираше значителни ресурси во нејзиниот развој.

Урбанистичкото планирање, инспирирано од европските престолнини, им беше доверено на странски архитекти како што е Херман Јансен, кој дизајнираше план за модерна Анкара во 1928 година. Изградени се владини згради, широки булевари и модерни населби, додека институции како министерства и парламент беа преместени од Истанбул.

Анкара стана симбол на кемалистичките реформи, вклучувајќи секуларизам, образовни реформи и западно ориентирана модернизација. Градот брзо растеше, привлекувајќи администратори, интелектуалци и работници, а неговото население се зголеми десеткратно во текот на 20. век.

Изборот на Анкара за главен град имаше далекусежни последици. Оваа одлука ја зацврсти Анадолија како срце на турската нација, намалувајќи го влијанието на Истанбул како космополитски, но и мултикултурен град со врски со отоманското минато.

Анкара стана симбол на нов турски идентитет – секуларен, националистички и модерен. Иако Истанбул го задржа својот статус на економски и културен центар, Анкара стана административно и политичко срце на земјата.

Денес, Анкара, со население од над 5 милиони, е модерен град со важни институции како што се Големото национално собрание, Претседателската палата и бројни министерства. Нејзиниот статус како главен град останува клучен момент во турската историја, одразувајќи ги амбициите на Ататурк да создаде силна, независна и модерна држава.

Оваа одлука не само што ја промени географијата на Турција, туку и нејзиниот идентитет, означувајќи го крајот на една ера и почетокот на нова.