30 април во историјата – Падот на Сајгон и крајот на Виетнамската војна

Виетнамската војна, конфликт што траеше од 1955 до 1975 година, заврши со драматичниот пад на Сајгон, главниот град на Јужен Виетнам, на 30 април 1975 година. Овој настан го означи крајот на долгата борба меѓу комунистичкиот Северен Виетнам, поддржан од Советскиот Сојуз и Кина, и Јужен Виетнам, поддржан од Соединетите Американски Држави.

Победата на Северен Виетнам доведе до обединување на земјата под комунистичка власт, а евакуацијата на Сајгон беше запаметена како еден од најхаотичните и најтрагичните моменти од војната, симболизиран со иконската фотографија од качувањето во хеликоптерот.

По потпишувањето на Парискиот мировен договор во 1973 година, со кој американските трупи се повлекоа од Виетнам, Јужен Виетнам остана ослабен. Без значителна американска воена и финансиска поддршка, Јужновиетнамската армија (АРВН) не можеше да одолее на сè помоќните северновиетнамски офанзиви.

На почетокот на 1975 година, северновиетнамските сили ја започнаа својата последна кампања, позната како Пролетна офанзива. Тие брзо ги освоија клучните градови, вклучувајќи ги Хуе и Да Нанг, блиску до Сајгон.

До крајот на април 1975 година, северновиетнамските трупи го опколија Сајгон. Владата на Јужен Виетнам беше во хаос, а претседателот Нгуен Ван Тие поднесе оставка и избега од земјата.

Паника го зафати градот бидејќи жителите и странските државјани очајно бараа начин да ја напуштат земјата. Американската влада, свесна за неизбежниот пад на Сајгон, ја започна операцијата „Чест ветер“, најголемата евакуација со хеликоптери во историјата.

Операцијата „Чест ветер“ започна на 29 април 1975 година. Американската амбасада во Сајгон стана центар за евакуација, каде што илјадници луѓе, вклучувајќи американски персонал, виетнамски сојузници и нивните семејства, чекаа спасување. Хеликоптерите постојано слетуваа и полетуваа, превезувајќи луѓе до американски бродови во Јужното Кинеско Море. Сцени на хаос беа насекаде: толпи се собраа пред вратите на амбасадите, додека некои се обидуваа да се искачат преку ѕидовите или насилно да се пробијат внатре.

Евакуацијата беше опасна и сложена. Северновиетнамските сили се приближуваа кон градот, а противвоздушниот оган им се закануваше на хеликоптерите. И покрај овие предизвици, операцијата беше исклучително успешна – повеќе од 7.000 луѓе беа евакуирани за само 24 часа. Сепак, многу виетнамски сојузници, кои со години работеа со Американците, останаа заробени, соочувајќи се со неизвесна судбина под новиот режим.

Еден од најпознатите симболи на падот на Сајгон е фотографија направена на 29 април 1975 година од холандскиот фотограф Хуберт ван Ес. На сликата се гледа толпа луѓе како се качуваат на хеликоптер на покривот на зграда во центарот на Сајгон. Иако честопати погрешно се верува дека зградата била дел од амбасадата на САД, всушност станува збор за станбена зграда во сопственост на ЦИА, позната како апартманите „Питман“, на улицата „Џија Лонг“ број 22.

На фотографијата се гледа тесна скала што води до хеликоптерот UH-1 Huey, додека виетнамски цивили, вклучувајќи жени и деца, очајно се качуваат на неа. Хеликоптерот, преоптоварен, едвај можеше да ги смести сите што чекаа. Во позадина можете да го видите чадот и хаосот на градот што се распаѓа. Оваа слика стана моќен симбол на поразот на САД во Виетнам и очајот на оние кои се обидуваа да избегаат од претстојната комунистичка власт.

Хуберт ван Ес ја направил фотографијата од балконот на блиската зграда, користејќи телефото објектив. Подоцна објасни дека сликата е создадена во моментот кога сфатил дека е сведок на историски момент.

Фотографијата брзо го обиколи светот, појавувајќи се на насловните страници на весниците и станувајќи еден од најпрепознатливите прикази на крајот на војната. Иако ван Ес честопати ја корегирал заблудата за локацијата на зградата, сликата останала длабоко поврзана со американската амбасада во колективната меморија.

Падот на Сајгон го означи крајот на Виетнамската војна и почетокот на ново поглавје во историјата на Виетнам. Северен Виетнам прогласи победа, а земјата официјално беше обединета како Социјалистичка Република Виетнам во 1976 година.

Многу јужновиетнамци кои не успеаја да избегаат се соочија со прогон, затворање или „логори за превоспитување“. Стотици илјади луѓе избегаа како „луѓе од чамци“ во годините по војната, честопати под исклучително опасни услови.