Ослободување

ЏЕФРИ САКС

Заминувањето на Трамп е можност за нов почеток, не само во длабоко ранетото американско општество, туку и во мултиетничките поделени општества насекаде. Нема никаде оправдување за управување со расна омраза и етнички шовинизам. Во ерата по Трамп, владите насекаде треба да ги протераат мразачите

Во славењето на ослободувањето од лошото владеење на Доналд Трамп, не смееме да заборавиме дека претседателството на Трамп ја отелотвори суровата политика на белата надмоќност во САД. Тој често зборуваше како сегрегационистички јужен гувернер од 60-тите години на минатиот век и по поразот на изборите во 2020 година, како сецесионистички сенатор во пресрет на Граѓанската војна. За да ја одржиме победата над деструктивната политика на Трамп, мора да го надминеме расизмот што го донесе на власт. Тој итен предизвик се соочува не само со САД, туку и со многу мултиетнички општества ширум светот.

Трамп продаде еден сегмент од американското општество – бел, постар, помалку образован, јужен и западен, приградски и рурален, евангелистички христијанин – со идеја дека тие можат да го повратат расистичкото минато на Америка. Таа група гласачи, околу 20-25% од возрасните Американци, станаа жестока база на Трамп на изборите во 2016 година. Таа база беше доволно голема за Трамп да ја зароби Републиканската партија и да дојде до победа во Изборниот колеџ, и покрај тоа што го загуби народниот глас за три милиони.

Други чуда на американската политика овозможија победа на Трамп во 2016 година. Ако голем дел од Американците гласаа, како во земјите каде што регистрацијата е автоматска, а гласањето е охрабрено или дури и задолжително, Трамп немаше да се приближи до победата во 2016 година. Но, пречките за гласање ги оптоваруваат Афроамериканците, сиромашните и младите се долгогодишен дел од американската политика, нивната цел е да ја задржат политичката и економската надмоќ на богатите бели луѓе. Накратко, нивната цел е да овозможат избор на слични на Трамп.

Вулгарната политика на Трамп ја демонстрираше постојаноста на неговиот расистички апел до постарите бели евангелисти, како и до некои помлади гласачи, како што се оние кои упаднаа во Капитол на 6 јануари и се заканија дека ќе го линчуваат потпретседателот Мајк Пенс затоа што не го блокирал заверувањето на победата на Џо Бајден во Изборниот колеџ. Премалку експерти го потенцираа континуитетот на расистичката носталгија на Трамп со сличната политика на Роналд Реган, кој го користеше речиси идентичниот слоган – „Да ја направиме Америка повторно голема“ за истата цел.

Сепак, расистичката политика не е само американски проблем, иако Америка е исклучително погодена од тоа, бидејќи потекнува како робовладетелско општество. Политичкиот стил на Трамп наоѓа свои колеги во други мултиетнички земји каде расизмот слично ги обликува структурите на моќта.

Размислете за израелскиот премиер Бенијамин Нетанјаху, уште еден корумпиран и манипулативен политичар. Нетанјаху ја задржа власта со оцрнување на израелските Арапи и негирање на најосновната правда за палестинскиот народ. Американските бели евангелисти одржуваат длабоко сродство со израелската десница, а Трамп и Нетанјаху ја делат истата политика на исклучување.

Или размислете за Бразилецот Жаир Болсонаро, пошироко познат како „Трамп на тропските предели“. И тука, врската со Трамп е повеќе од само стил и темперамент. Белите евангелистички групи во САД видоа во Болсонаро еден од своите и работеа упорно за да му помогнат да победи.

Или разгледајте ги блиските односи на Трамп со рускиот претседател Владимир Путин. Некои тврдат дека Путин има компромат (компромитирачки материјал) за Трамп. Другите гледаат заеднички финансиски интереси. Но, друг дел од приказната е очигледен политички афинитет. Главна состојка на успехот на Путин е да ги потсети етничките Руси дека тие се вистински водачи на руското мултиетничко општество. Политичката прегратка на руското православие на Путин ја отсликува политичката прегратка на Трамп со белиот евангелизам.

Индискиот премиер Нарендра Моди беше уште еден силен обожавател на Трамп и двајцата си даваа пофалби еден на друг за време на посетата на Трамп на Индија во 2020 година. Базата на Моди вклучува екстремно десни хинду-националисти кои проповедаат омраза кон муслиманското малцинство во Индија. Воената окупација на Кашмир со мнозинство муслимани од владата на Моди во 2019 година предизвика мала меѓународна загриженост, но нуди остар пример за насилна етничка репресија заради домашна политичка добивка.

За жал, етничкиот шовинизам може да се најде во речиси секое мултиетничко општество. Не случајно Трамп всушност ја пофали кинеската репресија врз главно муслиманското ујгурско население во провинцијата Ксинџијанг. Исто така, насилното протерување на населението од муслиманските Рохинџи во Мјанмар предизвика главно тишина од администрацијата на Трамп. И во Бразил, Болсонаро сега управува напаѓајќи ја афро-бразилската култура и домородното население на Бразил.

Ако постои една константа во расистичката политика ширум светот, тоа е ова речиси универзално прогонување на домородното население. Низ целиот свет, на домородните народи им беа ограбени нивните земји, присилени на сервилност, брутално убиени и втурнати во сиромаштија од доцните доселеници. Сепак, ова одземање никогаш не беше доволно за освојувачите. Освен нанесувањето штета, па дури и геноцидот, освојувачите ги обвинуваа и домородните народи за нивните проблеми, оцрнувајќи ги како мрзливи, недоверливи и опасни бидејќи им беа украдени земјиштата.  

Сепак, има и добри вести. Поразот на Трамп и огромниот јавен отпор во САД за бунтовниците во Капитол, ја одржуваат лекцијата дека можеме да ги надминеме нашите најлоши инстинкти, стравови и пристрасности. Белите расисти во Америка ја губат контролата врз моќта и тие го знаат тоа. Времето навистина се менува. Американскиот народ го исфрли Трамп надвор од власта со гласање. Еден ден пред востанието, гласачите во Џорџија избраа Афро-Американец и Евреин за американски сенатори – и двајцата први за државата што се случија на штета на двајца дотогашни про-Трампски сенатори.

Заминувањето на Трамп е можност за нов почеток, не само во длабоко ранетото американско општество, туку и во мултиетничките поделени општества насекаде. Нема никаде оправдување за управување со расна омраза и етнички шовинизам. Во ерата по Трамп, владите насекаде треба да ги протераат мразачите.

Светот исто така треба да погледне назад во историјата за да ни помогне да одиме напред. Во 1948 година, во сенка на злосторствата од Втората светска војна, сите земји-членки на новите Обединетите нации ја усвоија Универзалната декларација за човекови права. Оваа величествена декларација се заснова на принципот на универзално човечко достоинство, „без никаква разлика, како што се раса, боја, пол, јазик, религија, политичко или друго мислење, национално или социјално потекло, сопственост, раѓање или друг статус“.

Универзалната декларација мора да биде наша ѕвезда водилка. Нејзината 75-годишнина од 2023 година се ближи, а ние имаме средства да им кажеме „не“ на хејтерите, демагозите и разделувачите. Трамп ја напушти Америка во разнишана состојба, со 400.000 мртви од Ковид-19. Сега, откако се откажавме од Трамп, можеме да продолжиме со задачата да ставиме крај на пандемијата и да ги лекуваме нашите длабоко поделени општества.     (Проект синдикејт)

(Џефри Сакс, професор по одржлив развој на Универзитетот Колумбија, е директор на Мрежата за одржлив развој на ОН. „Независен“ е дел од мрежата на Проект синдикејт“.)