Зошто регионите Донецк и Луганск се важни за Путин

Регионот Донбас во источна Украина беше точка на удар во ескалацијата на кризата меѓу Русија и Украина, која зависи од копнените граници и стратешкото влијание.

Регионот стана уште покритичен во понеделникот кога рускиот претседател Владимир Путин ја призна независноста на двете отцепени енклави поддржани од Москва таму, кои себеси се нарекуваат Донецка Народна Република и Народна Република Луганск. Рускиот лидер, исто така, потпиша декрети со кои им се наредува на воените сили да влезат во регионот за „мировни“ цели. Формалното признавање означува значителна ескалација што сигнализира крај на седумгодишниот мировен договор познат како Минск-2. Исто така, се смета дека може да му даде изговор на рускиот лидер да ја нападне Украина.

Формалното признавање предизвика хор на осуди од западните лидери, при што некои најавија санкции, одржаа итни состаноци и грубо ја обвинија Москва за кршење на меѓународното право.

Што се случува во Донецк и Луганск

Регионот Донбас во источна Украина пред војната беше познат како индустриски центар, со тешко рударство и капацитет за производство на челик, како и големи резерви на јаглен.

Од последиците од руската инвазија во 2014 година и нејзината анексија на Крим, регионот е поделен на посебни територии под различна контрола: деловите на Донецката и Луганската област контролирани од Киев и сепаратистичките републики на Донецк и Луганск поддржани од Русија, познати како ДПР и ЛПР.

Сепаратистите тврдат дека целите региони Донецк и Луганск се нивна територија, но тие контролираат околу една третина од регионот – околу 16.800 квадратни километри според некои проценки – долж границата со Русија.

Енклавите Донецк и Луганск беа главно отсечени од Украина по избувнувањето на борбите во 2014 година и во понеделникот беа признати од Путин како независни републики. Не може прецизно да се одреди нивното население, но некои проценуваат дека тие се дом на околу 2,3 милиони и 1,5 милиони луѓе, соодветно – од кои многумина се меѓу големото руско и рускојазично население во регионот.

Борбите во источна Украина меѓу сепаратистите и украинската влада траат од 2014 година, одземајќи 14.000 животи. Насилството, поделеноста и економскиот пад го оштетија регионот. Оттогаш избегаа повеќе од 2 милиони луѓе.

Неодамна, раширеното гранатирање во источна Украина ги зголеми стравувањата на Запад и во Киев од напад, додека Русија продолжува да ги зголемува своите сили, сега околу 150.000 луѓе, во близина на Украина.

Каква е историјата на регионот

Историските врски меѓу Русија и Украина датираат уште од 9 век – а Путин постојано и стратешки се повикува на ова наследство.

На почетокот на 2014 година, откако масовните протести во Украина го соборија промосковскиот претседател, Русија го нападна и го анектира украинскиот полуостров Крим – потег што Европа и САД го гледаат како незаконски. Сепаратистите поддржани од Москва ги зазедоа и источните индустриски региони Донецк и Луганск на границата со Русија. Таму, бунтовниците ги зазедоа владините згради и прогласија нови „народни републики“.

Кризата ескалираше, а проруските сепаратисти во Донецк и Луганск одржаа референдум за прогласување независност од Украина. Киев и Западот ја обвинија Русија дека ги поддржува бунтовниците со војници и оружје, но Русија вели дека борците се доброволци. Судирите меѓу сепаратистите и силите поддржани од Киев продолжија.

Во 2015 година, Русија и Украина се договорија за мировниот договор од Минск, план со посредство на Франција и Германија за ставање крај на конфликтот меѓу Киев и сепаратистите поддржани од Русија во спорниот регион Донбас. Според договорот, Украина ќе им даде на двата региони посебен статус и значајна автономија во замена за враќање на контролата на границата со Русија.

Но, договорот е закочен.

Путин рече дека Украина нема намера да ги спроведува условите од договорот. Украина побара амандмани на договорот – кој беше постигнат по низа воени порази – и рече дека договорот според руски услови ќе ѝ даде моќ на Москва да влијае на надворешната политика на Украина и да го поткопа нејзиниот суверенитет. Киевските власти рекоа дека сегашните услови, доколку се применат, ќе доведат до немири и хаос.

Соединетите Држави и другите сојузници изразија поддршка за договорот, а истовремено ги повикаа сите страни да ги исполнат своите делови од него.

Во меѓувреме, Москва издаде 800.000 руски пасоши во сепаратистичките региони. Украинските и западните официјални лица велат дека Русија ги вооружила и ги поддржувала сепаратистите, но Русија тоа го негира.

Што сака Путин, а што луѓето од Донбас

Путин ги опиша Русите и Украинците како еден народ, пишувајќи во есеј споделен на веб-страницата на Кремљ во јули дека „вистинскиот суверенитет на Украина е можен само во партнерство со Русија“.

„Украина никогаш немала своја автентична државност“, рече Путин за време на вжештениот говор во понеделникот, кој навлегуваше во советската историја за да ја поткопа идејата за Украина како независна нација.

Најновиот официјален попис, во 2001 година, покажа дека повеќе од половина од населението на Крим и Донецк го идентификувале рускиот како мајчин јазик. Но, тврдењето дека во источна Украина сите главно зборуваат руски, а во западниот дел доминира украински, може да се гледа како претерано поедноставување. Многумина во источните села зборуваат украински или руско-украинска мешавина наречена Суржик.

Сепак, Путин постојано се повикува на идејата за карактеристичниот регионален идентитет на Донбас како основа за „одбрана“ на својот народ што зборува руски од наводно нетолерантна Украина. Сепаратистите исто така го искористија овој идентитет за да поттикнат поддршка и бунт против Киев.

Во Донбас контролиран од Киев, мнозинството сака сепаратистичките региони да се вратат во Украина. Во областа контролирана од сепаратистите, повеќе од половина сакаат да ѝ се придружат на Русија, со или без некој автономен статус, според истражувањето објавено во 2021 година. Во понеделникот, лидерите на двата сепаратистички региони побараа од Путин признавање и воена помош.

Минатата недела, руската Државна дума усвои повик до Путин да ги признае енклавите Донецк и Луганск, поддржани од Русија. Европската унија ја предупреди Москва да не го следи. Во понеделникот, Путин продолжи со признавањето.

Москва, исто така, ја гледа Украина како тампон зона на НАТО, кој беше основан во 1949 година за да се заштити од советската агресија. Путин долго време вели дека проширувањето на НАТО кон исток е црвена линија за него. (Вашингтон пост)