Што ако нема јасен победник на изборите во САД?

На помалку од две недели до денот на изборите во САД, анкетите покажуваат дека јазот меѓу Камала Харис и Доналд Трамп уште повеќе се намалил во сојузните држави каде што ќе се одлучува за изборите. Следеше жесток натпревар бидејќи секоја кампања се обидува да го поттикне одѕивот на гласачите. Во ваква тесна трка ова ќе биде одлучувачко. Но, на избори кои многу Американци ги сметаат за егзистенцијални за иднината на земјата, тесната победа на која било страна ќе го зголеми ризикот од спорни избори.

Многу Американци се песимисти за способноста на демократијата да донесе сигурен резултат. Две третини од републиканските гласачи продолжуваат да веруваат дека изборите во 2020 година се украдени од Доналд Трамп и за многу од нив, инаугурацијата на Џо Бајден можеби ја покажа слабоста, а не силата на американската демократија.

Ова опкружување придонесе за широко распространето очекување на спорни избори и поттикна подготовки околу можноста за одложен резултат. Политичките дезинформации и длабоката поларизација низ целата земја може да значат дека тесната победа води до повеќе правни предизвици, па дури и до политичко насилство.

Прашањето за тоа колку брзо и веродостојно се потврдуваат гласовите на изборите стана арена за расправија. Во  2022 година 22 окружни службеници во клучните држави гласаа за одложување на сертификацијата. Демократите со тревога забележаа дека оваа година, околу 70 про-Трамп изборни „заговорници“ се позиционирани да ги прегледаат резултатите во неопределените држави.

Оние кои се нервозни поради можноста за поништување на тесните гласања ќе внимаваат  дали републиканците ќе го задржат или го зголемат своето мнозинство во Претставничкиот дом, бидејќи новоизбраниот Претставнички дом ќе решава кој ќе го држи судиското чеканче кога ќе се одржи заедничката седница на Конгресот за да го потврди резултат на претседателските избори во САД. Републиканската контрола на Домот може да му даде на поранешниот претседател поголема можност да влијае на ова гласање.

Отпорна демократија

Но, треба да има простор за оптимизам. Демократијата во Америка беше неверојатно отпорна. Во 2016 година, демократите го проголтаа својот немир околу изборот на Доналд Трамп. И покрај гласините за руско мешање во изборите, тие го прифатија изборниот резултат. Четири години подоцна, САД се многу пополаризирани, довербата во институциите е  намалена, а предизвиците на изборите го одразуваат тоа. Кампањата на Трамп поднесе повеќе од 60 тужби во 9 држави кои ги предизвикуваат изборните процеси и сертификација на гласачите. Во секој поединечен случај, судовите ги потврдија резултатите. По бунтот на 6 јануари на американскиот Капитол, Конгресот се врати во своите простории и истиот ден ги потврди изборните резултати.

Доколку се остварат стравувањата од нови спорни избори, тоа ќе биде трет пат во поновата историја САД да се борат да потврдат резултат. Во 2000 година, Врховниот суд интервенираше за да донесе одлука за повторно пребројување на гласовите во Флорида, со што практично му донесе победа на Џорџ В. Буш – спомен што заедно со немирите во Капитол на 6 јануари  придонесуваат за вознемиреноста во Америка пред денот на гласањето.

Меѓународен одговор

Партнерите и ривалите на САД можеби се лошо подготвени за спорни избори. Ако Трамп или Харис, или и двајцата, објават победа пред таа да биде јасно  решена, светските лидери ќе треба да одлучат како да реагираат. Дипломатскиот протокол може да наложи лидерите да почекаат додека САД не ги потврдат резултатите преку официјални канали, но постои загриженост дека нема сите да постапуваат според овие правила.Некои во Европа, на пример, стравуваат дека премиерот на Унгарија, Виктор Орбан, може да биде склон да ја прифати победата на Трамп пред таа да биде целосно потврдена. Со оглед на тоа што Унгарија моментално претседава со Советот на Европската унија, ова може да создаде конфузија надворешно. Тоа, исто така, може да создаде конфликт во Европската унија и да принуди компромис помеѓу поделената ЕУ или колективно превентивно признавање на Трамп како претседател.

Закочена одлука, исто така, може да создаде простор за политички, па дури и воен опортунизам од американските противници во опасно и неизвесно време во меѓународните работи. Кредибилитетот на посветеноста на САД за двојно одвраќање против Иран и Израел, или Кина и Тајван, веќе е доведена во прашање. Закочената транзиција би можела дополнително да го намали кредибилитетот на американското одвраќање додека следниот претседател не биде цврсто поставен.

Способноста на Америка да спроведе слободни и фер избори е важна за меѓународниот мир и стабилност. Исто така, симболично е важна за довербата во американското раководство и за глобалните перспективи на демократија. Изборите се највидливиот знак за здравјето на демократијата. Ова е избор на Америка, но тоа е и шанса на Америка да покаже дека дури и во длабоко поделено општество, нејзината демократија повторно може да даде резултати – особено кога остатокот од светот гледа. (Чатам Хаус)