Се гледаме во читанката

Хрватскиот колега Анто Томиќ пред една недела напиша возбудлива репортажа во „Јутарњи лист“ за киднапирањето на хрватскиот државјанин И.Г., кое се случило во сувиот центар на Загреб среде бел ден.

„Околу седумнаесет и триесет бели комбиња со реклама за електричар, кои подоцна ќе бидат пронајдени украдени неколку дена порано во Велика Горица, застанале на Зелени вал во близина на Уметничкиот павилјон, покрај човек облечен во широка црна наметка, со марама околу вратот, тесни панталони до колена, бели свилени чорапи и чевли со машна и потпетица, кој не наслутувајќи никакво зло, по тротоарот го шеташе неговото мало бушаво куче. Страничната врата се лизна и двајца големи разбојници со црни плетени маски скокнале одвнатре. И го ставија во комбе, а кученцето бездушно го клоцнаа во паркот од другата страна на патот. Еден момент подоцна, со чкрипење на сопирачките исчезнаа во синиот загрепски самрак“.

Загрепската полиција е крената на нозе, бидејќи ова е втор ваков случај за дваесет и четири часа. Претходниот ден во Максимир на сличен начин, начин додека одел на потстрижување на бербер е грабнат и хрватскиот државјанин М.Д. Дека се работи за меѓусебно поврзани случаи стана јасно кога жртвите се идентификувани како ЃИВО ФРАНОВ ГУНДУЛИЌ наречен ИВАН (433) и МАРИН МАРИНОВ ДРЖИЌ наречен или ВИДРА (514), двајцата од Дубровник и по професија писатели на книги.

Хрватската полиција тапкаше во темница, имајќи само неверодостојни сведоштва на очевидци кои наводно ги виделе исчезнатите дубровнички писатели во Србија, во едицијата „Десет века српска книжевност“ во издание на „Матица српска“ од Нови Сад. Дека зад киднапирањата навистина стојат Србите стана јасно кога во медиумите се појави водачот на бандата, извесен Александар Вучиќ, кој се претстави како „претседател на Република Србија“. Во заканувачката порака што ја потпишал, претенциозно насловена „Закон за културно наследство на Република Србија“, биле наведени сто триесет и три точки, меѓу кои и точката 23, според која во српско културно наследство се смета и „старата и ретки библиотечна граѓа“, вклучувајќи ги „изданијата на дубровничката литература кои припаѓаат и на српската и на хрватската култура, заклучно со 1867 година“.

Киднапирањето на Ѓиво Гундулиќ Иван и Марин Држиќ Видра предизвика невидена паника во хрватските книжевни кругови, хрватската култура замре, реагираше хрватската министерка за култура, а гневни изјави испратија и Матица хрватска и Хрватската академија на науките и уметностите. Се покажа дека киднапираните дубровнички писатели од ренесансата и барокот заземале многу високи места во хиерархијата на хрватската култура, па без нив хрватското просветителство, класицизмот и целата илирска народна преродба во деветнаесеттиот век, како и современата хрватска литература воопшто, биле доведена во прашање.

Додека хрватската полиција се обидуваше да влезе во трага на Александар Вучиќ и неговата банда, се случи она што најмногу стравуваа познавачите на состојбите во српското и хрватското подземје, а што едноставно мораше да се случи.

Неполни две недели подоцна, портокалов „фиат берлинго“ со ознаки на локална компанија за инсталација на кабелска телевизија застана пред нов солитер во луксузниот комплекс во „Белград на вода“. Возачот преку прозорецот на автомобилот му се јавил на постариот станар Н.Т. и учтиво го прашал дали тоа е булеварот „Вудро Вилсон“ број дваесет и девет. Очевидци тврдат дека сѐ се случило во дел од секундата. Пред несреќниот старец, многу слаб господин со цилиндер и стап, да отвори уста и да одговори, двајца мажи во портокалови работни костуми излегоа од автомобилот и го турнаа во автомобилот, кој исчезна во лавиринтот на Савскиот венец со чкрипењето на сопирачките.

Инспекторите на белградската полиција веднаш се присетија како на сличен начин две години претходно исчезнал српскиот државјанин МИЛУТИН МИЛАНКОВИЌ (143), родум од Даљ крај Осиек, светски познат српски научник додека шетал низ Калемегдан. Стана јасно дека станува збор за меѓусебно поврзани случаи кога постариот господин киднапиран во „Белград на вода“ е идентификуван како НИКОЛА ТЕСЛА (166), родум од Смилјан кај Госпиќ, исто така светски познат српски научник, наводно изумител на евтината струја.

Неколку дена подоцна во хрватските и српските медиуми се појави извесен Андреј Пленковиќ, кој се претставува како „премиер на Хрватска“. Како доказ дека држат киднапиран српски пронаоѓач, Пленковиќ на презентацијата на дизајнот на хрватските монети од еврото им го покажа на медиумите реверсот на хрватските монети од педесет, дваесет и десет центи со ликот на Никола Тесла жив и здрав, иако видно слаб и исплашен. „Никој на никого не му грабнавме “, рече Пленковиќ. „Никола Тесла е роден во Смилјан, а на училиште одел во Карловац“.

Киднапирањето на Никола Тесла и Милутин Миланковиќ предизвика големи немири во српските научни кругови, замре српската наука, буџетот за научници, истражувачи и пронаоѓачи падна под 0,4 отсто од бруто домашниот производ, а Народната банка на Србија испрати бесно соопштение во кое наведува дека киднапирањето на Никола Тесла „претставува присвојување на културното и научното наследство на српскиот народ“.

Можноста дека станува збор за одмазда за киднапирањето на дубровничките писатели ја поттикна споменатиот водач на киднаперите, Александар Вучиќ, кој јавно му одговори на Пленковиќ дека господин Тесла е „Американец со српско потекло, роден како Србин, од татко Србин и мајка Србинка, и чие семејство е убивано и страдало затоа што му припаѓало на српскиот род“. Андреј Пленковиќ конечно ги потврди шпекулациите на претставувањето на дизајнот на хрватските евра, покажувајќи монета од две евра на која е изгравиран натписот „О, убава, ох мила, о слатка слободо“. Искусните српски детективи, се разбира, веднаш препознаа стих од опусот на исчезнатиот Ѓиво Гундулиќ наречен Иван, дешифрирајќи го како порака за поддршка на киднапираниот дубровнички писател и неговиот колега Марин Држиќ Видра.

Сега, значи, извесно е дека на белградскиот и загрепскиот асфалт беснее нова војна. Неодамнешниот крвав конфликт меѓу шкалјарскиот и кавачкиот клан е детска игра против отворената војна меѓу два моќни балкански културни и финансиски клана. Полицијата беспомошно тапка во мрак, а загрижената јавност се прашува каде се киднапираните и дали се воопшто живи. Дали Држиќ и Гундулиќ завршија во подрум на српска викендица сомелени во ќебапи? Дали Тесла и Миланковиќ завршија во хрватски концентрационен логор, заклани со „србосек“?

Мате Лаушиќ, искусен хрватски воен полицаец и експерт за состојбите во подземјето, нема добри вести. „Првите два дена се критични во ситуации како оваа. Доколку жртвите не бидат пронајдени во првите четириесет и осум часа, шансите за добар исход драстично паѓаат“, рече прекалениот полицаец, предупредувајќи на уште еден важен елемент од целиот случај. „Ниту еден од киднаперите досега не испратил барање. Тоа не е добар знак. Жал ми е за нивните семејства, нема убав начин да се каже, но ако ме прашате мене, Држиќ, Гундулиќ, Миланковиќ и Тесла се одамна мртви“.

Ако, сепак, се мртви, дали се и последни? Кој е следниот? Ќе заврши ли утре ИВО АНДРИЌ, според крволочниот Закон за културно наследство на Вучиќ, во едицијата „Десет века српска литература“? Што ако суровиот Национален совет за воведување на еврото на Пленковиќ реши да го стави светски познатиот српски научник РУЃЕР БОШКОВИЌ на пара од пет евра?

Хрватските писатели се затворени во своите куќи, познатиот хрватски писател Миљенко Јерговиќ во страв од киднаперите побегнал во светската литература, а самиот Анто Томиќ побарал полициска заштита. Српските научници и пронаоѓачи повеќе не излегуваат на улица, а неодамнешната вест дека светски познатиот српски иноватор Жељко Митровиќ е киднапиран, предизвика голема драма. Познатиот откривач на неверојатни работи исчезнал како да пропаднал во земја, но набрзо се испоставило дека Митровиќ всушност го тестирал своето специјално одело за нуркање низ Земјината кора во површинскиот коп на рудникот за бакар во Бор.

Само што започна војната меѓу криминалните кланови од Белград и Загреб. Уште колку хрватски писатели на книги ќе завршат во српските изданија, а српските научници на хрватските монети, зависи – како што стојат работите – само од тоа уште колку векови има српската литература, а хрватската економија пари.

(Борис Дежуловиќ е хрватски новинар. Текстот е објавен во хрватскиот магазин „Новости“.)