Рускиот економист Сергеј Гуриев: „Војната скапо ги чини Русите и ќе ги чини уште повеќе“

Замрзнувањето на резервите на Централната банка на Рсуија беше многу неочекувана вест и таа е клучна во пакетот економски санкции што ги воведе Западот против Русија поради инвазијата на Украина. Исклучувањето од Свифт е важна симболична приказна, но блокадата на Централната банка е далеку поважна, вели познатиот руски економист Сергеј Гуриев. Во интервју за блокираниот медиум „Медуза“ Гуриев вели дека никој во моментов не може да предвиди колку ќе бидат тешки последиците за руската економија и за руските граѓани затоа што никогаш досега не се случила ваква работа. Но дека златото и јуаните што ги чува централната банка не можат многу да ѝ помогнат на Русија. Нејзиниот главен правец во економијата, вели Гуриев, е Европа и Западот. Русија нема да има перспектива за технолошки развој, вели економистот. Сергеј Гуриев е професор по економија на познатиот Институт за изучување на политики во Париз (попознат како Сиенс по). Тој докторира по економија на Руската академија за науки, но во 2013 година мораше да ја напушти Русија по огромниот притисок на властите.

Еве го целосното интервју на Сергеј Гуриев за „Медуза“. Во него тој зборува за економските настани поврзани со инвазијата.

ЕУ, САД и Канада најавија замрзнување на резервите на Централната банка. Се чини дека ова повеќе ги исплаши сите отколку исклучувањето од Свифт. Колку тешко ќе нѐ погоди?

Ова е многу важна вест, апсолутно неочекувана, никој не знаеше дека тоа е можно. Присуството на резерви беше еден од клучните столбови на макроекономската стабилност – тешко е да се предвиди што ќе се случува утре на девизниот пазар. Бидејќи никогаш не се случило.

Влегуваме во ситуација во која е тешко да се предвиди како ќе се однесува рубљата. Можеби ќе има паника. Но, ова е огромен удар за рубљата. Ова може да се каже со апсолутна сигурност.

Дали влијае фактот во која земја сега, всушност, се складирани резервите на Централната банка?

Да, влијае. Сега некои велат: во ред е, Централната банка има уште злато и јуани, тие дефинитивно можат да се продадат. Тоа е исто така неочигледен момент. Затоа што американските санкции се многу сериозен механизам, а кинеските банки нема нужно да сакаат да ѝ помогнат на руската централна банка, бидејќи Америка може да им наметне сериозна казна за ова. Се има случено и порано, не е теорија. На пример, со француската банка BNP Paribas, која ги прекрши американските санкции беше принудена да плати казна од повеќе милијарди долари. Не можам да замислам дека кинеските банки би биле подготвени да ѝ помогнат на Русија по таа цена.

Ситуацијата е целосно нејасна. Ќе може ли да се реализираат златните десетки, како што би рекол [Михаил] Булгаков? Не е сосема јасно кој би сакал да го купи ова злато [од резервите на Централната банка] со ризик да падне под американските санкции. Америка може да им забрани на кинеските банки да купуваат руско злато и да го менуваат јуанот што го има Централната банка за долари. А на руската централна банка, се разбира, ѝ требаат долари и евра, бидејќи најголемиот дел од увозот на руската економија сѐ уште е Европа. За да купите апчиња, технологија, храна ви требаат долари, а не јуани.

Дали кинеските банки можат да ѝ помогнат на Русија да се справи со недостигот на долари или евра е целосно нејасно. Јас не би се обложил на тоа. Мислам дека, најверојатно, кинеските банки ќе речат: „Извинете, ние сме големи пријатели и мислиме дека сте одлични колеги, но поради американските санкции нема да можеме да соработуваме со вас“.

Дали ќе биде слично на некои од кризите низ кои веќе помина Русија?

Тоа е непознато. Ќе биде потешко отколку во 2014 година, бидејќи тогаш беа само резерви – и Централната банка знаеше што може, а што не. Во основа, цените на нафтата денес се високи. Но, не е јасно дали руските извозници на нафта ќе можат да ја продадат оваа нафта и да добијат долари, бидејќи теоретски ќе добијат долари, но во пракса: дали ќе можат да ги префрлат во Русија и да ги продадат некаде?

Сето ова станува многу комплицирано. Никој не знае како ќе функционираат санкциите. Ова се случи со Иран и Северна Кореја, но Русија не е Иран или Северна Кореја, таа е многу поважен играч. Како тоа ќе функционира со Русија, засега никој не знае.

Дали и Иран и Северна Кореја ги замрзнаа своите резерви?

Ги замрзнаа, но тоа беа сосема различни количини, и не сметаа на нив. Ако ме прашате во петок [25 февруари], ќе ви кажам: ситуацијата е тешка, Русија ќе биде отсечена од технологијата, Русија нема да има економски раст, но Русија нема да има валутна криза, бидејќи Русија има огромни странски девизни резерви. Денес не можам да кажам ништо, бидејќи тоа никогаш порано не се случило.

Дали е реално сценарио во кое Русите ќе почнат да ги повлекуваат заштедите во долари?

Да, апсолутно е реално. Така ќе бидат отстранети. Ќе ви кажат: „Имате долари, но немате право да ги повлечете, можете да ги претворите во рубли по курс што одреден од државата“. Таквото сценарио е сосема можно.

Реално е сценариото кога увозот нагло ќе се намали. Излегува дека руските граѓани немаат доволно долари или доларот е многу скап и Русите не можат да си дозволат да купуваат лекови, бидејќи не можат да си ги дозволат.

Дали има примери на такви санкции кои функционираат?

Има, и тие функционираат. Ќе ви дадам пример за Иран. Иран сакаше да направи своја нуклеарна бомба, беа воведени санкции, Иран отиде на преговори и направи договор – преговори. И до доаѓањето на Доналд Трамп, овој договор беше поддржан.

Најверојатно, ваквите остри санкции ќе доведат до фактот дека Владимир Путин ќе мора да започне преговори за повлекување на војниците од Украина. А кон ова ќе го турне незадоволството на граѓаните. Не би ги обложил моите пари на тоа дека утре благодарните граѓани ќе излезат со плакати: „Ви благодараме, Владимир Владимирович, што рубљата е многу поевтина од минатата недела. Ја поддржуваме војната против братскиот народ“. Утре нема да има такви собири. Порано или подоцна ќе мора да преговара.

Ако Путин оди на преговори и ги повлече војниците, што ќе биде со руската економија?

Главното прашање е кои санкции ќе бидат укинати. Но, не можам да ви кажам ништо добро. Бидејќи самиот преседан што се случи сугерира дека во Русија е можно нешто што не се очекуваше порано. Во оваа смисла, не сум сигурен дека ќе бидат укинати сите санкции и што е најважно, не сум сигурен дека ќе има силен прилив на инвестиции, бидејќи западните инвеститори ќе мислат: „Сега инвестирам во Русија, а потоа Владимир Путин ќе смисли нешто ново, а јас ќе изгубам сѐ“.

Има ли опции за заострување на постоечките санкции?

Можам да ви кажам многу работи, но нема, за да не изгледа дека предлагам некои идеи на луѓето кои воведуваат санкции против Русија. Можам да кажам едно: може да се воведе ембарго за извоз на руска нафта. Да ме прашавте пред два дена, ќе реков: ова е невозможно. Сега гледаме дека сѐ е можно.

Кога може да се случи ова и што ќе го замени?

Тоа ќе биде заменето со проширување на производството на нафта од шкрилци во Америка. Владимир Путин ќе се обиде да ѝ продаде руска нафта на Кина и едноставно да добие пониска цена за неа. Но, мислам дека нема да биде потребно. Мислам дека денес веќе има толку многу санкции што Владимир Путин има многу стимулации да преговара. Иако не би предвидувал ништо.

Оневозможувањето на Свифт во овој бекграунд очигледно е изгубено?

Свифт е важна симболична приказна. Затоа што сите зборуваа за оневозможување на Свифт како клучен чекор, вододелница. Сите велеа дека тоа е невозможно. И сега е можно. Иако од моја гледна точка, санкциите против Централната банка се многу поболни од исклучувањето на Свифт, самото исклучување покажува дека она што вчера се сметаше за премногу страшно се разговара и се спроведува денес.

Друга сериозна санкција е забрана за извоз на високи технологии во Русија. До што ќе доведе тоа?

Русија нема да има перспектива за технолошки развој. Сè што Русија сака да направи на полето на технологијата зависи од соработката со другите земји. Русија не е сама во ова. Кина, исто така, не може да направи ништо сама. И Америка. „Ајфоните“ не се произведуваат само во Америка. Постои едноставен факт: најнапредните микрочипови се направени во Тајван. На санкциите им се приклучи и Тајван. Тоа значи дека развојот на технологијата во Русија ќе престане.

На што сметаше Путин при започнувањето на војната, знаејќи дека сме толку зависни од другите земји?

Тешко е да се суди, но веројатно мислел дека Западот нема да се осмели да воведе толку сериозни санкции. Второ, тој веруваше дека војната ќе заврши многу брзо и сите ќе се соочат со овој факт. Зошто да се воведат санкции ако сѐ е веќе завршено? Но, тоа се случи поинаку. Западните лидери се чувствуваа измамени, западното општество – што е многу важно – виде дека 1939 година повторно дојде, тие знаат дека 1940, 1941, 1945 доаѓаат по 1939 година и никој не сака нова европска војна. А западното општество бараше драстични мерки од нивните влади.

Дали Западот ризикува нешто со воведување такви санкции? Русија може да го запре снабдувањето со гас?

Западот е подготвен за ова, за тоа разговара доста сериозно. Западот знае дека зависи од гас помалку отколку што Русија зависи од снабдувањето со гас.

Затоа денеска Владимир Путин не рече дека ќе го прекине снабдувањето со гас, а Европејците ќе палат дрва. Тој рече: имаме нуклеарно оружје. Од ова се плашат сите. Затоа западните војници нема да се борат на украинска територија. Сепак, мора да се потсетиме на изјавата на францускиот министер за надворешни работи [Жан-Ив] Ле Дријан, кој рече: „Не заборавајте дека и НАТО е нуклеарна алијанса“. Но, цената на животот на Запад е многу висока, никој не сака нуклеарна војна. Сите се надеваат дека економските мерки ќе бидат доволни.

Дали мислите дека тие ќе бидат доволни?

Мислам дека да. Ви го дадов примерот со Иран. Се разбира, сосема е можно Владимир Путин да ја продолжи војната. Но, постои уште еден важен фактор – украинскиот народ продолжува да се спротивставува. Без неговата херојска одбрана на неговата земја, економските санкции немаше да бидат доволни.

Што можете да ги советувате обичните Руси во оваа ситуација?

Војната скапо ги чини Русите и ќе ги чини уште повеќе. Војната мора да се прекине. Тоа е она што можам да го кажам. Живеам во странство и не можам да им дадам совет на моите сограѓани кои живеат во Русија. Но, се восхитувам на храброста на оние кои јавно зборуваат против војната и одат на антивоени собири.