Палестинското прашање сега веќе не може да се става под тепих

Израелскиот премиер Бенјамин Нетанјаху во август се пофали дека палестинското прашање станало обична „проверка“ за арапските држави кои се обидуваат да воспостават врски со еврејската држава, сугерирајќи дека станува збор за застарена кауза.

„Треба да го проверите за да кажете дека го правите тоа“, рече тој. Палестинското прашање, рече тој, се поставува „многу помалку отколку што мислите“ во преговорите со арапските држави.

Еден месец подоцна, саудискиот престолонаследник Мохамед бин Салман (МБС) го призна постоењето на разговори за нормализирање на односите со Израел. Во замена за признавањето, рече тој, Израел ќе мора „да им го олесни животот на Палестинците“, престанувајќи да повикува на палестинска држава и ефективно да се откаже од дведецениското ветување на Саудиска Арабија дека ќе склучи мир со Израел само откако тој целосно ќе се повлече од земјата што ја зазеде.

Но, бруталниот напад на Хамас врз Израел викендов го врати палестинското прашање во меѓународното внимание и можеби фрли клин во напорите на Израел да го прошири она што Нетанјаху го нарекува „круг на мирот“, мислејќи на арапските нации кои го заобиколија палестинското прашање за да воспостават врски со Израел.

Нападот, во кој загинаа 1.200 луѓе во Израел и предизвика израелски воздушни напади во кои загинаа 1.100 во Газа, беше „настан што ја промени играта“ за израелско-палестинскиот конфликт, според Омар Рахман, соработник во Советот за глобални прашања на Блискиот Исток кој се фокусира на палестинските прашања.

„Со години, (израелските) лидери веруваа дека можат на неодредено време да ги изолираат Палестинците во гетоизираните енклави“, изјави тој за Си-Ен-Ен. „Меѓународната заедница изгледа повеќе не е загрижена, а арапските сојузници на Палестинците ја прифаќаат најдесничарската влада во израелската историја. Ова ги остави Палестинците без надеж или политички хоризонт, соочени со иднината на трајно потчинување“.

Саудиско-израелскиот договор би бил голема дипломатска победа за Нетанјаху во неговите напори да стави крај на регионалната изолација на Израел без да направи забележителни компромиси со Палестинците и значајно надворешнополитичко достигнување за администрацијата на Бајден пред претседателските избори следната година.

Арапскиот тренд за нормализирање на односите со Израел започна во 2020 година, кога Обединетите Арапски Емирати, Бахреин, Мароко и Судан ја признаа еврејската држава, притоа давајќи ѝ реторичка поддршка на палестинската кауза. Договорот, наречен Абрахамски договор, беше олеснет од администрацијата на Трамп и беше прогласен за историска пресвртница во регионот.

Соединетите Држави ја направија арапско-израелската нормализација камен-темелник на својата политика на Блискиот Исток, за која критичарите велат дека дојде на сметка на поитни работи. Ставањето на маргините на Палестинците од таквите договори беше критикувана во многу страни.

Кога Обединетите Арапски Емирати го признаа Израел во 2020 година, рекоа дека тоа било условено со тоа што Израел се откажал од плановите за анексија на делови од Западниот Брег, но критичарите велат дека текстот на договорот не го спомнувал условот и се повикува на палестинското прашање само двапати.

„Администрацијата на Бајден ја брка оваа сјајна нова играчка наречена нормализација“, рече Калед Елгинди, висок соработник на Институтот за Блискиот Исток и директор на неговата програма за Палестина и израелско-палестински прашања.

Меѓународната заедница стана самозадоволна од страдањата на Палестинците и продолжи понатаму, рече тој, додавајќи дека настаните од минатиот викенд би можеле да го вратат прашањето „на регионалната, меѓународната и агендата на големите сили“.

Јорданскиот крал Абдула го осуди саудиско-израелскиот процес на нормализација минатиот месец, велејќи дека дури и оние арапски држави кои веќе го признале Израел се наоѓаат во тешка позиција „кога Израелците и Палестинците умираат“.

„Ова верување, на некои во регионот, дека можете да скокнете со падобран над Палестина, да се справите со Арапите и да се вратите назад – тоа не функционира“, рече тој на конференцијата во Њујорк. (Нетанјаху минатиот месец изјави за Си-Ен-Ен дека верува оти постигнувањето мир со Саудиска Арабија на крајот може да доведе до мир со Палестинците.)

Во жесток уреднички коментар на денот на нападот на Хамас, најпознатиот израелски левичарски весник „Хаарец“ ја префрли вината директно на Нетанјаху, меѓу другите причини, поради „прифаќањето на надворешната политика која отворено го игнорираше постоењето и правата на Палестинците“ додека се обидуваше да постигне договор со Саудиска Арабија.

Елхам Фахро, научен соработник во лондонската Чатам хаус и автор на претстојната книга за арапско-израелската нормализација, рече дека разговорите за нормализација на Саудиска Арабија не можат да продолжат додека Израел е во војна со Газа.

„И (претседателите Доналд) Трамп и (Џо) Бајден ја направија арапската нормализација со Израел нивен главен дипломатски фокус во регионот, додека занемаруваа да се унапредат каков било вид значајни мировни преговори меѓу Израел и Палестинците“, рече таа за Си-Ен-Ен. „Драматичната ескалација на конфликтот на кој сме сведоци денес е директен резултат на ова запоставување“.

Но, САД сакаат да не дозволат нападите од минатиот викенд да ја попречат нормализацијата.

„Сè уште веруваме дека нормализацијата меѓу Израел и Саудиска Арабија е добра не само за луѓето од тие две држава, туку и за американскиот народ и за сите останати во регионот“, изјави во вторникот портпаролот на Советот за национална безбедност на САД, Џон Кирби. „И ние ја имаме секоја намера да продолжиме да поттикнуваме процес каде што може да дојде до нормализација“.

Изгледа дека изгледите за нормализација на Саудиска Арабија и Израел достигнаа толку напредно ниво што минатиот месец, администрацијата на Бајден на светот му претстави значаен план за поврзување на Индија со Европа преку поморска и железничка трговска мрежа, која исто така ќе ја поврзе Саудиска Арабија со Израел. Планот беше нашироко сфатен како предизвик за трговските амбиции на Кина и веројатно би бил активиран откако Саудиска Арабија и Израел ќе ги нормализираат врските.

Но, нападите на Хамас врз Израел и смртоносниот одговор на Израел на нив, го поттикнаа Ријад да заземе потрадиционален пристап кон конфликтот.

Одговарајќи на нападот во саботата, Саудиска Арабија го обвини Израел за неговата „континуирана окупација и лишување на палестинскиот народ од неговите легитимни права“, не го осуди Хамас, кој е огранок на групата Муслиманско братство што Ријад ја смета за терористичка организација. МБС во вторникот телефонски разговараше со претседателот на палестинската управа Махмуд Абас и изрази солидарност.

Во понеделникот, истакнатиот саудиски коментатор Мохамед Ал Јахја во текст во „Вашингтон пост“ напиша дека саудиските власти се фрустрирани од идејата дека станале рамнодушни кон палестинската кауза. Но, тој рече дека идејата за целосно повлекување на Израел од територијата што ја зазеде во војната во 1967 година, како што претходно бараше Саудиска Арабија, е „застарена“.

Арапските држави кои ги нормализираа односите со Израел во 2020 година, се чини дека го направија тоа и покрај силното јавно противење на потегот, според минатогодишното истражување на Институтот Вашингтон. Јавното чувство против нормализацијата може дополнително да се зацврсти ако Израел изврши потенцијално разорна копнена инвазија во Газа, додавајќи поголем притисок од арапската улица. Во ОАЕ, Бахреин и Саудиска Арабија, околу три четвртини од нивното население се противат на нормализирање со Израел, покажа анкетата.

„Мислам дека крајната цел (од операцијата на Хамас) е да се осигура дека нема враќање на претходното статус-кво“, рече Елгинди. „Целта беше да се уништи ова чувство на израелско самозадоволство“. (Си-Ен-Ен)