И Виктор Орбан го кочи влегувањето на Шведска и Финска во НАТО

Кандидатите на Финска и Шведска да се приклучат на НАТО по руската инвазија на Украина наидоа на широко одобрување откако алијансата официјално ги покани двете нордиски земји да се приклучат.

Меѓутоа, Унгарија и Турција допрва треба да го одобрат додавањето нови членки во алијансата и наместо тоа намерно ги задржуваат постапките.

Еден поранешен амбасадор изјави за „Инсајдер“ дека САД и нивните сојузници треба да го доведат унгарскиот премиер Виктор Орбан „на памет“ бидејќи сѐ поавторитарниот лидер и турскиот претседател Реџеп Таип Ердоган продолжуваат да го одложуваат процесот имајќи ги на ум нивните амбиции.

И двајцата лидери се обидоа да ги искористат своите стратешки интереси во замена за одобрување на она што би било големо проширување на НАТО алијансата.

„Да кажам дека Унгарија е закана за алијансата за мене е болно, но верувам дека Унгарија е закана за единството и интегритетот на алијансата“, изјави за „Инсајдер“ Андраш Шимоњи, кој беше прв амбасадор на Унгарија во НАТО и кој беше исто така амбасадор во САД, во неодамнешно интервју.

„Моето прашање“, продолжи тој, „е зошто ниту Соединетите Држави, ниту другите во алијансата не вложуваат поголеми напори за да го освестат Орбан, но јас не гледам дека тоа се случува“.

Орбан ги тестира границите на НАТО

Финска и Шведска – две земји кои историски биле воено неутрални – ги поднесоа своите апликации за влез во НАТО во мај, во потег предизвикан од руската брутална инвазија на Украина. Во јуни, 30-члената воена алијанса официјално ги покани Финска и Шведска да станат нови членки.

Сепак, националните парламенти во секоја земја-членка треба да одобрат нови членства бидејќи проширувањето на НАТО бара едногласност. Повеќе од три месеци подоцна, пратениците во 28 од 30-те земји ги ратификуваа измените на договорот и го одобрија проширувањето.

Но, Унгарија и Турција одолговлекуваат, нешто што и двете претходно сигнализираа дека ќе го направат.

Шимоњи рече дека Унгарија не го дала своето одобрување бидејќи Орбан испраќа „неколку пораки“ до алијансата, меѓу кои и дека не сака да биде земан здраво за готово или да слуша каква било надворешна критика.

Но, има уште една причина што не треба да се потцени, рече Шимоњи, тврдејќи дека „нема сомнеж“ дека Орбан се обидува да му угоди на рускиот претседател Владимир Путин. „[Путин] ја сака идејата дека има пријател во НАТО, кој е негов расипувач, кој ги отежнува работите“, додаде тој.

Со тоа што не го одобрува проширувањето на НАТО, Орбан „ги тестира границите и ќе оди колку што може. Но, тој не е идиот. Тој би разбрал ако границите беа појасни – ако границите беа појасно поставени“, рече Шимоњи, додавајќи дека „за мене е изненадувачки како остатокот од сојузите не прават ништо за да го притиснат назад“.

Врските на Унгарија со Европската унија се затегнати поради блиските односи на Орбан со Путин, како и неговиот тврд став кон унгарските медиуми, академските институции, судскиот систем и имиграцијата. Минатиот месец, пратениците на Европската унија дури гласаа да се прогласи дека Унгарија повеќе не е демократија и наместо тоа е „хибриден режим на изборна автократија“.

„Тоа е бизарниот дел од тоа. Тој е момчето што ја внесе Унгарија во НАТО и знае колку беше тешко“, рече Шимоњи, сеќавајќи се на тоа како стоел до Орбан кога за прв пат беше подигнато знамето на Унгарија во седиштето на НАТО во Брисел во 1999 година.

„Искрено, тие денови, тој направи одлична работа за поддршка на САД“, рече Шимоњи. „И да бидам искрен кон бога, никогаш не би помислил дека ќе ѝ сврти грб на Америка.

Унгарија ќе потпише кога тоа ќе го направи Турција

Сепак, Шимоњи рече дека верува оти Орбан на крајот ќе потпише за проширување на НАТО, но временската рамка може да зависи од неговиот турски колега.

„Штом Ердоган ќе каже да, Виктор Орбан ќе каже да. Мислам дека тој не ја одредува временската линија, мислам дека Ердоган е тој што ја одредува временската рамка“, рече Шимони. „Ако тој е последниот човек што останал, ќе потпише“.

Алпер Чошкун, кој е поранешен генерален директор за меѓународни безбедносни прашања во Министерството за надворешни работи на Турција и кој исто така служеше како амбасадор на земјата во Азербејџан, за „Инсајдер“ изјави дека се чини дека нема чувство на итност од турската страна.

„Фактот во овој случај е дека Турција има моќ над Шведска и Финска“, рече Чошкун во неодамнешното интервју.

Меѓу прашањата кои се во игра е безбедноста. Турција ги обвини нордиските земји дека ги поддржуваат милитантните групи кои ги смета за терористи и сака поголема поддршка во борбата против тие групи. Турција, исто така, сака двете земји да ги екстрадираат наводните членови на таквите групи и цврсто се спротивстави на нивните ембарга за извоз на оружје. А неодамнешниот коментар за Ердоган на шведската државна телевизија доведе до дополнителна тензија меѓу земјите.

Има и внатрешно-политички размислувања, рече Чошкун, објаснувајќи дека Ердоган би можел да прикаже какви било договори или отстапки од Финска или Шведска како достигнување во пресрет на претседателските избори во земјата во јуни 2023 година.

„Мислам дека приклучувањето на Шведска и Финска во алијансата е во безбедносните интереси на Турција“, рече Чошкун, додавајќи дека двете земји традиционално ја поддржуваат кандидатурата на Турција за пристапување во Европската унија. „На крајот на денот, мислам дека генерално е во интерес на Турција да најде разумен излез без премногу да се пролонгира“.

Двете нордиски земји ќе му дадат на НАТО алијансата значаен поттик за нејзините севкупни воени капацитети во сите домени – воздух, копно, море и разузнавање. Финска и Шведска, исто така, би помогнале да се „стабилизира“ НАТО, рече Шимоњи, бидејќи тие се и силни и зрели демократии, наспроти транзиционите демократии кои може да зачекорат назад во иднина. (Инсајдер)