Дали студентските протести во Србија се „обоена револуција“, како што тврди власта

Секојдневните протести во Србија траат од 1 ноември, кога се урна настрешница на железничката станица во Нови Сад, при што загинаа 15 лица, а двајца беа тешко повредени.

Обоените револуции на почетокот на 21 век доведоа до промени на режимот во Киргистан, Грузија и Украина.

Тие беа симболично именувани по цвеќињата што демонстрантите ги користеа за време на ненасилните протести во обиди да соборат недемократски режими, со различен степен на успех.

Во последните недели, среде блокадите на факултетите и уличните протести на студентите кои бараат одговорност за трагедијата во Нови Сад, високи функционери во Србија редовно зборуваат за „обоени револуции“.

„Нивната порака е јасна – не се приклучувајте, во спротивно ќе бидете казнети“. Можете да ја изгубите работата или вашето семејство може да биде погодено на многу различни начини во иднина“, вели Вера Стојарова, доцент по политички науки на чешкиот универзитет Масарик.

Транспарент со црвен среден прст и порака се појави и во Србија – одговорот на српскиот народ на обоените револуции.

Властите се повикуваат на овој термин кога гледаат опозиција и кога се плашат дека протестите може да бидат успешни, објаснува политикологот.

„Лесно е да се повика на терминот обоена револуција, бидејќи тој нема внатрешни корени, туку е оркестриран однадвор“, изјави Стојарова за Би-Би-Си на српски.

Секој ден во 11:52 часот, моментот кога на 1 ноември 2024 година се урна настрешницата на неодамна реконструираната железничка станица во Нови Сад, студенти и граѓани ги блокираат улиците и плоштадите низ Србија, оддавајќи им почит на 15-те жртви.

Еден од најмасовните антивладини протести во Србија во последните децении, со прекин на работата на одредени дејности и фирми, се одржа на 24 јануари.

Три дена подоцна, студентите на белградскиот универзитет организираа 24-часовна блокада на една од најфреквентните сообраќајни раскрсници во главниот град како нова форма на притисок врз српските власти да ја утврдат одговорноста за смртта на 15 лица во Нови Сад.

Додека српскиот претседател Александар Вучиќ тврди дека „сè што во моментов се прави во земјата е обид за обоена револуција“, американскиот професор Линколн А. Мичел вели дека „актуелните настани во Србија имаат потенцијал да се развијат во тоа, но рано е да се предвиди“.

„Сè додека не дојде до некоја голема промена, тоа не е револуција“, изјави за Би-Би-Си професор од Универзитетот Колумбија.

Револуцијата на розите, портокаловиот Мајдан и лалињата во Киргистан

Во овие протести беа соборени слаби или полудемократски влади, но многу од режимите што следеа не траеја долго, предупредува Мичел, автор на книгата „Обоени револуции“.

Опсегот на обоени револуции ги вклучува, пред сè, промените на режимот во постсоветските републики: Револуцијата на розите во Грузија, Портокаловата револуција во Украина и револуцијата на лалињата во Киргистан.

Розите и лалињата ги користеа опозиционерите во овие земји како контраст на насилството и оружјето што го користеа тогашните режими, објаснува професорката Стојарова.

– Меѓу главните карактеристики на обоените револуции се големото учество на граѓанското општество и невладините организации, масовното користење на интернетот за повикување на протести и меѓународната поддршка, додава таа.

Во Грузија „Револуцијата на розите“ започна по парламентарните избори во ноември 2003 година.

Централната изборна комисија објави дека блокот „За нова Грузија“ на претседателот Едуард Шеварнадзе и неговите коалициски партнери освоил мнозинство гласови, но опозицијата ја обвини владата за нерегуларности и измами.

По 20 дена масовни протести, демонстрантите, предводени од Михаил Саакашвили, носејќи рози во рацете, ја окупираа зградата на парламентот, а Шеварнадзе набрзо поднесе оставка.

Две децении по „Револуцијата на розите“, во Грузија повторно се одржуваат масовни протести. Но, две децении подоцна, слични сцени беа видени на улиците на оваа поранешна советска република.

Повеќе од 300 лица се приведени од почетокот на масовните протести по најавата на владејачката партија Грузиски сон дека ќе ги прекине преговорите за пристапување во ЕУ.

Оваа проруска партија прогласи победа на изборите во октомври 2024 година, но опозицијата тврдеше дека резултатите се наместени.

Првата портокалова револуција во Украина траеше два месеца во 2004 година.

Демонстрантите помогнаа да дојде на власт Виктор Јушченко, прозападен претседател, кој го победи ривалот Виктор Јанукович на повторените избори.

Речиси една деценија подоцна, повторно почнаа протести на Мајдан, истиот плоштад во Киев, главниот град на Украина, но овој пат против Јанукович, кој беше реизбран за претседател во 2010 година.

Јанукович под притисок на Москва официјално го одложи потпишувањето на договорот за пристапување на Украина во Европската унија (ЕУ).

Демонстрантите на Мајдан, за разлика од него, сакаа блиска соработка со Брисел и се спротивставија на влезот на земјата во царинска унија со Русија.

Следуваа крвави судири меѓу полицијата и демонстрантите, а десетици беа повредени од двете страни.

Со посредство на ЕУ, Јанукович и лидерите на опозицијата постигнаа договор за предвремени избори и привремена влада на единство.

На 24 февруари 2014 година, привремената влада го обвини Јанукович за масовно убиство во врска со смртта на демонстрантите на Мајдан и издаде налог за негово апсење.

Во март истата година, Русија го анектира полуостровот Крим, а судирите меѓу украинските сили и проруските бунтовници започнаа во источна Украина во регионите Доњецк и Донбас.

Две години подоцна, Русија изврши инвазија на Украина, што сè уште трае.

По Грузија и Украина, бунтот зафати уште една поранешна советска република – Киргистан.

Протестите, познати како „Револуција на лалињата“, избувнаа по изборите во 2005 година, кога владејачката партија објави победа, а опозицијата ги оспори резултатите.

Демонстрациите се проширија низ целата земја, а кулминираа во главниот град Бишкек, со смената на тогашниот претседател Аскар Акаев.

Тој ја напушти земјата, а власта ја презеде лидерот на опозицијата Курманбек Бакиев. (Би-би-си )