Дали Исус беше левичар или десничар?

Како Исус станал поврзан со десницата?

Тој беше син на бегалци кој се залагаше за сиромашните и ги повика своите следбеници да не го фрлаат првиот камен. Но, кога станува збор за гласачките кутии, Исус стана политичка сопственост на тврдокорните конзервативци и антимиграциските популисти кои се помалку склони да го свртат другиот образ отколку да ги враќаат барателите на азил во опасност.

Во Унгарија, премиерот Виктор Орбан, антимиграциски радикал, е самопрогласен шампион на христијанска Европа и нелибералната демократија. Во САД, поранешниот претседател Доналд Трамп направи контроверзна можност за фотографирање пред историската епископска црква „Свети Јован“ држејќи Библија.

Во Италија, Матео Салвини, популистичкиот лидер на екстремно десничарската партија Лига, рутински ги користи своите собири за јавно прикажување на католичките симболи како бакнување на бројаницата. А Џорџија Мелони, која ја предводи постфашистичката партија Браќа на Италија, стана вирална со говор во кој извикува: „Јас сум Џорџија. Јас сум жена. Јас сум мајка. Јас сум христијанка“.

Трендот не остана незабележан од Ватикан, кој тивко возвраќа. Иако Римокатоличката црква не отстапи од клучните конзервативни битки – како што се абортусот и традиционалните семејни структури – за други прашања, папата Франциско зазема нагласено либерален став (во секој случај, според стандардите на неговите претходници).

„Кој сум јас да судам“, рече тој еднаш, мислејќи на хомосексуалноста. Во врска со миграцијата, тој не пропушта шанса да повика на подарежлив пристап – не срамејќи се на пример да ја критикува имиграциската политика на Трамп како „сурова“.

За време на патувањето во Грција претходно овој месец, Франциско можеби ги спореди неодамна повлечените упатства на Европската унија за употреба на термини како „Божик“ и „христијанин“ со дејствата на историските диктатури. Но, главниот настан на неговото патување беше обраќањето до барателите на азил и официјални лица, во кое тој ја повика Европа да заземе помек став кон миграцијата и да спречи Медитеранот да стане „пусто море на смртта“.

Папата, исто така, се чини дека застана на страната на американскиот претседател Џо Бајден во бесната дебата меѓу американските католици за тоа дали на политичарите кои ги поддржуваат правата на абортусот треба да им се ускрати крштевањето. За време на состанокот во октомври, Франциско го нарече претседателот „добар католик“ и рече дека треба да продолжи да се причестува, им рече Бајден на новинарите.

Библиски категории за ова време

Поентата, вели Мануел Енрике Бариос Прието, генерален секретар на Комисијата на бискупските конференции на ЕУ, е дека учењето на Исус старо 2.000 години, не може да се сведе на политички категории кои беа развиени за време на Француската револуција на крајот на 18 век.

„Вистинскиот проблем е да се користат категории или етикети кои се повеќе од нашето време и од нашите политички дискусии, отколку од времето на Исус“, рече тој. „Нашите етикети, тие не треба да се применуваат на Исус“.

Државниот секретар на Ватикан, Пјетро Паролин, понуди слично предупредување против политизирање на Бог кога во септември се сретна со лидерите на централно-десничарската Европска народна партија (ЕПП), која ги вклучува демохристијаните на континентот.

„Во христијанството, вие не избирате што ви се допаѓа најдобро или што е најудобно“, рече тој. „Во христијанството, мора да прифатите сè“, бидејќи не е како „да одите во супермаркет“.

Дискусијата за местото на Исус во областа на земната политика трае уште од библиски времиња. Запрашан од римскиот гувернер Понтиј Пилат дали тој е цар на Евреите, Исус одговорил. „Моето царство не е од овој свет“.

„Пораката на Исус е религиозна порака, не е политичка порака“, рече Бариос Прието. „Иако очигледно, пораката на Исус – учењето на Исус – има политички и социјални импликации“.

Од средниот век до ерата на поновите мислители како Хегел и Ниче, дебатата за Исус „создаде културна индустрија… која му овозможи да стане паладин на сите видови каузи“, вели Марко Филони, политички филозоф на Линк кампус универзитет во Рим.

Тој се согласи дека не е правилно да се користат модерни политички категории кога се зборува за Исус – „на ист начин ние нема да ги примениме на други историски личности како Џингис Кан“, рече тој.

Главно во модерната ера христијанството стана претежно врзано за едната страна од политичкиот спектар, бидејќи демохристијанските партии во земји како Германија или Италија се залагаа за застапување верски вредности, додека во многу случаи социјалистите и комунистите прифаќаа секуларен, честопати антиклерикален светоглед.

Поновите пресврти во Европа произведоа нова група политички партии кои го преземаат знамето на христијанството како дел од политиката на идентитет.

Финансиската криза 2007-2008 и миграциската криза 2015-2016 создадоа „во големи сектори на јавното мислење распространето чувство на опаѓање и поттикнаа расположение на страв и сомнеж против глобализацијата, либерализмот, странците… накратко, против самата идеја за отворено општество“, вели Јакопо Скарамузи, автор на книга за тоа како популистите го користеле христијанството.

„Сите овие политичари почнаа прилично ненадејно да ги користат христијанството и христијанските симболи на многу инструментален начин, со цел да ја уверат својата изборна единица“, додаде тој.

Човекот го создава Бога

Политиката на овие нови движења често има малку врска со верата. Популистичките политичари ретко се приврзаници; во многу случаи, тие дури и немаат традиционално семејство: Трамп и Салвини се разведени; Мелони е немажена мајка. И барем во Европа, нивните изборни конституенци стануваат сѐ посекуларни.

Прегратката на религијата често е помалку за вера отколку за носталгија. Тие „го признаваат христијанството како заеднички јазик, аура на традицијата, удобно сеќавање на златното минато, кога немаше Европската унија, немаше геј бракови, немаше муслимани во градот“, рече Скарамузи.

Исус, рече тој, се сведува на „маркер за идентитет“.

Дали некој верува дека Исус бил десно или лево, генерално зависи од тоа каде се наоѓа во политичкиот спектар. Една неодамнешна студија во САД покажа дека, кога станува збор за политика, човекот го создава Бог по свој лик, а не обратно.

Истражувачите побарале од испитаниците да замислат што би мислил Исус за современите прашања. Христијанските републиканци замислувале Исус кој има тенденција да биде против прераспределбата на богатството, илегалните имигранти, абортусот и истополовите бракови; додека демохристијаните веруваа дека Тој би имал многу полиберални мислења, давајќи приоритет на добротворството кон мигрантите, наместо, да речеме, противењето на абортусот.

Тројството на ЕУ

Со оглед на важноста на популистичките партии во Европа, можеби беше неизбежно судирот меѓу религијата и политиката на крајот да го направи својот пат до Брисел.

Кон крајот на минатиот месец, Европската комисија повлече внатрешен документ наменет за промовирање на инклузивноста. Предлогот „да се избегне претпоставката дека сите се христијани“ и да се користат фрази како „празници“ наместо „божикно време“ го привлече вниманието на десничарските политичари и предизвика негодување што ја принуди Комисијата на избрзан пресврт.

Дебатата за местото на религијата во европскиот проект има долга историја, иако традиционално тивко блика под површината.

ЕУ вклучува луѓе од повеќе вери и не мал број атеисти, а меѓу дипломатите на ЕУ има различни ставови за улогата на религијата во блокот. Еден се шегуваше дека клучната разлика помеѓу главните политички движења во Европа е дека „социјалистите сакаат владата да биде бог, а демохристијаните, бог да биде влада“.

Многу е направено од фактот дека тројцата пионери на интеграцијата во ЕУ – Германецот Конрад Аденауер, Французинот Роберт Шуман и Италијанецот Алчиде Де Гаспери – сите се родени во региони блиску до националната граница. Подеднакво забележливо е дека сите тројца биле побожни католици. (Минатото лето, папата Франциско го стави Шуман на патот кон светоста.) 

„За Аденауер, како и за Роберт Шуман, Алчиде Де Гаспери… немаше сомнеж дека Европската унија пред сè мораше да биде заедница на вредности“, вели Маријана Петир, хрватска пратеничка од десниот центар, која дипломирала на Факултетот за католичка теологија во Загреб.

Но, додека некои левичари ја гледаа интеграцијата во ЕУ како католички заговор („Црквата склучи троен сојуз: Шуман, Аденауер, Де Гаспери, три гласа под една капа на черепот“, рече социјалистичкиот француски претседател од средината на 20 век, Винсент Ориол), Европската унија во најголем дел беше секуларна институција.

Навистина, кога преговарачите на ЕУ го подготвија предложениот устав во 2002-2003 година, обидот да се вметне јазик што се однесува на христијанството беше соборен од социјалистите, при што Франција и Белгија играа водечка улога.

Овие денови, барем за Ватикан, поголема грижа е да не се вбризгува религијата во секуларната политика, туку да се задржат политичките битки за идентитетот надвор од прашањата на верата.

„Имаме пораст на популизмот во Европа, ова е вистина“, рече Бариос Прието од Бриселските бискупски конференции. „Точно е, можеби некои католици не се чувствуваат добро претставени од традиционалните партии. Но, она што е исто така многу важно е прашањето за идентитетот… Мораме да избегнуваме да го гледаме христијанскиот идентитет во конфронтација со другите“. (Политико)