Бугарија разочарана за Коридорот 8, а нема ни готови проекти за изградба

Скопје ја прогласи пругата кон Софија за „најскапата железница во Европа“ и средствата за неа ќе ги искористи за модернизација на железничката линија до Белград. Недостига ли политичка волја за поврзување на двете соседни земји со воз? – прашува Дојче веле на бугарски јазик. Според медиумот, Бугарија одамна требала да биде подготвена со својот дел од железничката линија, но заостанува зад Македонија. 

„Коридорот 8, наречен и Исток-Запад, се протега од италијанското пристаниште Бари, албанското пристаниште Драч, преку Скопје, Софија до Варна и Бургас. Темата доби замав откако македонските власти јавно објавија пренасочување на средствата за железничката пруга со Бугарија, дел од транспортниот коридор 8, за модернизирање на железничката линија кон Белград – по коридорот 10. Причината што ја наведуваат – железничката траса до Бугарија била ‘најскапата железница во Европа’. Затоа, Скопје има намера да ги пренасочи средствата за источниот, последен дел (Крива Паланка-Ѓуешево) од железничката пруга со Бугарија – од Куманово до Крива Паланка, вклучително и 75 милиони евра грант од ЕУ и 200 милиони евра заем од ЕБОР.

Модернизацијата на Коридорот 10 значи да се даде приоритет на врската Виена-Будимпешта-Белград со Кина преку грчкото пристаниште Пиреја во сопственост на Кина. Две други земји од поранешна Југославија – Хрватска и Словенија – исто така добиваат пристап до Егејското Море преку оваа рута.

Но, Коридорот 8 не е само обичен транспортен коридор. На самитот на НАТО во Вашингтон од 9 до 11 јули беше постигнат договор за изградба на коридори за воена мобилност меѓу Бугарија, Италија, Албанија и Северна Македонија во рамките на Коридорот 8, како и меѓу Бугарија, Грција и Романија. Целта на овие врски е да се забрза воената мобилност меѓу земјите – во контекст на војната во Украина и зголемувањето на одбранбените способности на источното крило на НАТО. Важноста од зголемувањето на геостратешката автономија на ЕУ е нагласена во својот став од бугарската влада: ‘Коридорот станува клучна логистичка рута долж јужното крило на НАТО од Јадранското Море до Црното Море и е од големо значење во актуелниот геополитички момент. Одбивањето да се изградат основни компоненти на Коридорот  8 ја ослабува колективната безбедност на Алијансата’.

Локомотивата лежи на границата

Најголем дел од 315 километри од коридорот 8 минуваат низ Северна Македонија – Кичево, Скопје, Куманово, Бељаковце и Крива Паланка, но нема врски од Кичево до границата со Албанија и од Куманово до границата со Бугарија (88,2 км). Македонските власти ветија дека експресниот пат Ранковце-Крива Паланка (25 километри), кој почна да се гради во 2018 година, а требаше да биде готов пред три години, ќе биде готов до крајот на годинава, но неговиот крај е видлив. Со неговото пуштање, Софија-Скопје ќе се вози за два и пол часа – ‘и така ќе го отвориме Коридорот 8’, увери министерот за транспорт Александар Николоски.

Но, речиси век и половина локомотива никогаш не успеа да ја помине бугарско-македонската граница, станувајќи (не)достојна метафора за односите меѓу двете земји. Уште турската држава била вклучена во железничката линија Софија-Ќустендил-Скопје во 19 век, но поради различни интереси на големите сили и баронот Хиршер, железничката линија не била реализирана.

До 2027 година Бугарија мора да ја модернизира железничката линија Софија – Перник – Радомир – македонска граница, а до крајот на 2025 година македонската страна треба да ја изгради делницата Крива Паланка – Деве Баир – бугарска граница, предвидува меморандумот. Македонскиот министер  за транспорт ја обвини Бугарија дека не гради и не следи среди што направиле . ‘Готова е железничката пруга Скопје-Куманово, се гради делницата од Куманово до Белјаковце, готови се 15 отсто од пругата од Бељаковце до Крива Паланка. Третиот дел од пругата од Крива Паланка до границата со Бугарија е проблематичен – мора да се урнат 20 куќи, поминува низ планина и возовите нема да можат да се движат со брзина поголема од 60 км/ч и завршуваат со тунел. Тој тунел не води никаде од другата страна, бидејќи ние можеме да го изградиме само до нашата територија, а Бугарите немаат проект’, рече македонскиот министер.

‘Дали Бугарите ќе градат и кога ќе градат е прашање на кое сѐ уште немаме одговор. Овој проект предвидува изградба на 22 тунели на само 24 километри пруга, што е нереално и нема изведувач во Европа кој ќе изгради 22 тунели за 4 години. Затоа сериозни компании не аплицираат’, рече Николоски, според кого проценетата вредност на последната железничка делница од коридорот 8 е 560 милиони евра, од кои 350 милиони евра се кредити.

Што градат Бугарите?

Кога Дојче веле го праша Министерството за транспорт што е направено на бугарска страна, се покажа дека значителен дел од проектната документација е готова.

За железничката делница Софија-Перник-Радомир изготвен е премерен извештај и технички пасоши на постојните станици и меѓустаници кои се чуваат во опфатот на проектот; катастарски планови и регистри; одобрен е технички проект за железничката делница и детален план за распоред; технички спецификации и апликации за  изградба; геодетски елаборат и инженерско – геолошки елаборат. Техничкиот проект и деталниот план допрва треба да бидат одобрени од Министерството за планирање и развој.

Истата работа е направена и за железничката делница Радомир-Ѓуешево-граница со Северна Македонија, но, за разлика од првиот проект, техничкиот проект и ПУП сѐ уште се подготвуваат. Во март годинава помина и јавната расправа за извештајот за ОВЖС, кој даде зелено светло за предлогот за инвестирање. При изработката на двете секции беа извршени теренски археолошки истражувања и изработена е теренска документација, како и проценка на компатибилноста на проектот со заштитата на заштитените подрачја. Трасата минува низ две такви – Коњаво и Каршалево, а при јавната дискусија за ОВЖС стана јасно дека идната линија ќе минува и низ гробиштата на селата Враца и Горна Граштица.

И така, железничкиот коридор завршува во прекуграничниот тунел ‘Деве Баир’ со проектна должина од 2.383 метри, од кои 1.193,7 метри се на бугарска територија. Изградбата на тунелот од бугарска страна започна во 1941 година, а 550 метри се целосно завршени, соопшти МТС. Но, нема изгледи за зголемување во скоро време. Во име на ‘максимална кохерентност’ на проектантските и градежните акции, ‘веќе три години работните групи со претставници од двете железнички управи одржуваат заеднички состаноци не поретко од шест месеци’. Се преговара за следната.

Каде е тунелот „Деве Баир“?

‘Бугарија одамна требаше да биде подготвена со својот дел – за да ја развие својата територија и да има позиција да бара од своите партнери, докажувајќи реален интерес. Апсурдно е Северна Македонија да има финансирање, а ние да немаме завршен проект со кој им даваме аргументи на противниците на коридорот!’, коментира за ДВ Андреј Врабчев од Фондацијата ‘Татковина’.

Одговорите на Министерството за транспорт не даваат никакви информации за реални рокови, не е посочено кое од 15-те сценарија за реконструкција и модернизација од предлог-инвестицијата за ‘Модернизација на железничката пруга Радомир – Ѓуешево – граница со Република Северна Македонија’ ќе ја претставува последната рута, посочува Врабчев.

‘Разбираме дека нема готов технички проект за делот Радомир-Ѓуешево-граница со Република Северна Македонија и не е јасно дали тунелот Деве Баир е вклучен во проектот’, вели тој.

Според Андреј Врабчев, фактите покажуваат дека нема политичка амбиција за реализација на коридорот кој има голем потенцијал. Неговите аргументи се дека Бугарија досега го нема изградено својот дел од железничката пруга, не е инсталиран богатиот стакер дониран во 1990-тите, а моментално проектните брзини се 160/130 км/ч, што паѓа на 70 км/ч во места, а не 200 км/ч. Врабчев забележува дека не е јасно дали ќе биде потребна дополнителна локомотива за надминување на наклонот на границата – и дали нејзиното преминување на толку голема надморска височина е добра одлука во 21 век. Неговото мислење е дека Бугарија не развива внатреевропски граници и коридори за сметка на насочување на сообраќајот кон Србија. А Бугарија и Северна Македонија не брзаат да градат патишта меѓу нив“. (Дојче веле)