Шведска е чекор поблизу до членство во НАТО

Парламентот гласаше за опцијата за НАТО – дозволувајќи ѝ на земјата да влезе во алијансата во иднина.

СТОКХОЛМ – Шведска ја преиспитува својата безбедност и дали навистина е најбезбедна надвор од НАТО.

На две години од следните избори, се интензивира дебатата дали земјата да се приклучи на западниот одбранбен сојуз, поставувајќи судир меѓу левицата и десницата околу прашањето во 2022 година.

Актуелната малцинска влада на социјалдемократите и зелените – плус нивните сојузници Левата партија – останува цврсто против, повикувајќи се на вредноста на неутралноста во, според нив, поларизирачкиот свет.

Од друга страна, четири традиционално сојузнички партии на десниот центар – Умерената партија, либералите, Партијата на центарот и демохристијаните – се за, велејќи дека на Шведска ѝ требаат безбедносни гаранции за одбрана што ги нуди членството во НАТО.

Про-НАТО страната оствари голема победа минатата недела кога екстремно десничарските Шведски демократи, кои сакаат асоцијативна соработка со централно-десничарскиот блок во низа области на политиката, го сменија претходниот став против НАТО и го поддржаа предлогот за Шведска да усвои таканаречена опција на НАТО – дозволувајќи да влезе во НАТО во одреден момент во иднина. Парламентот гласаше за предлогот со 204 гласа „за“ и 145 „против“.

„Прашањата на одбраната вообичаено не се наоѓаат високо на агендата на изборите тука, но бидејќи Шведските демократи сега ја сменија својата позиција, можеме добро да видиме поголем интерес“, рече Алан Видман, пратеник на Либералната партија и портпарол за одбраннебена политика.

Усвојувањето на „опцијата на НАТО“ не е обврска за пристапување – Финска има таква опција од 1995 година и останува надвор од пактот – но нашироко се гледа како движење во таа насока.

Министерката за надворешни работи Ан Линд ја нарече парламентарната поддршка за овој потег „значаен негативен настан за безбедноста на Шведска“.

За Шведска влезот во НАТО ќе биде голема промена во политиката, бидејќи со тоа ќе се стави крај на повеќе од 200 години официјална воена неутралност. Земјата официјално не зазема страна во војна од времето кога Наполеон напредуваше низ цела Европа и во последните неколку години се обидуваше да ја издејствува дипломатската улога на непристрасен меѓународен арбитер, а истовремено развиваше поблиско партнерство со НАТО.

Swedish NATO membership would also shake up a delicate balance of power in the volatile Baltic Sea region, where officially unaligned Sweden and Finland and NATO members Denmark, Germany, Poland and the Baltic states regularly face off against Russia. 

Членството на Шведска во НАТО исто така ќе го разниша нежниот баланс на моќта во нестабилниот регион на Балтичко Море, каде што официјално неутралните Шведска и Финска и членките на НАТО, Данска, Германија, Полска и балтичките држави редовно се соочуваат против Русија.

Во август, Шведска распореди трупи на својот балтички остров Готланд по безбедносното плашење предизвикано од руски воени бродови кои пловеа близу до островот.

Руски воени авиони редовно влегуваат во воздушниот простор на Шведска без дозвола и многумина вперија прст кон Русија кога беше откриена мистериозна подморница во водите близу до главниот град Стокхолм во 2014 година.

Аналитичарите велат дека минатонеделното гласање во шведскиот парламент за опцијата за НАТО веројатно сигнализира почеток на нова фаза во расправата за целосен влез во алијансата.

„Сега можеме да очекуваме посеопфатна политичка дебата за евентуално членство во Шведска“, изјави за јавната телевизија Кале Хакансон, аналитичар во тинк-тенк-шведскиот Институт за меѓународни работи.

Аргументите на обете страни се веќе јасни. Отпорот на социјалдемократите се заснова на долгогодишно верување дека „слободата од сојузи“ на Шведска, како што ја нарекуваат партиите, добро ѝ служела на земјата.

Министерот за одбрана Питер Хултквист изработи низа заеднички вежби за обука со НАТО, како што е вежбата за студено време „Северен ветер“ во Шведска во март 2019 година, но на секој чекор тој се обиде да ја потенцира независноста на Шведска.

Социјалдемократите велат дека влегувањето во НАТО би претставувало непотребна антагонизација на Русија и ризикува дестабилизација на веќе напнатата безбедносна состојба по должината на источното крило на Европа.

„Не сакаме да одиме по патот на експерименти со безбедносна политика или авантуризам“, напиша Хулквист текст во август. 

Во меѓувреме, Видман, од про-НАТО либералите, рече дека стратегијата на Шведска ја оставила безбедноста на „ничија земја“, која Русија ја смета за дел од „европскиот безбедносен систем“, но нема гаранција за посветеноста на членките на НАТО за меѓусебна одбрана.

„Тоа е многу опасна позиција да се најдете“, рече тој.

Додека јавната поддршка за членство во НАТО во Финска остана мала и стабилна, во Шведска таа расте.

Истражувањето на институтот СОМ на универзитетот Гетеборг покажува приближно еднаква поддршка (околу 30 проценти) на оние што се за влез во НАТО и оние што се се противат. Во 1994 година, кога Институтот СОМ започна со истражување на прашањето, 48 проценти изјавија дека придружувањето е лоша идеја наспроти 15 проценти за.

Како ќе се развие прашањето, ќе зависи од способностите на ривалските страни да ги убедат гласачите пред гласањето во 2022 година. Доколку про-НАТО-страната се снајде добро на гласачките места и ги исфрли од власт малцинските носители на левицата, тие би можеле да се заложат за референдум за ова прашање, велат експертите.

Лидерот на Умерената партија Улф Кристерсон претходно изјави дека верува оти Шведска ќе биде членка на НАТО пред да излезе деценијата и тој го нарече гласањето за опцијата за НАТО „историско“. „Владата не може да погледне само од погледот на парламентарното мнозинство во прашањето за надворешната политика или безбедноста“, рече тој. „Очекуваме владата да застане зад линијата на безбедносната политика на парламентот“. (Политико)