Што содржи арапскиот план за Газа вреден 53 милијарди долари

КАИРО – Арапските лидери во вторникот го поддржаа повоениот план на Египет за Појасот Газа кој ќе им овозможи на неговите приближно 2 милиони Палестинци да останат, како контрапредлог на планот на американскиот претседател Доналд Трамп да ја расели територијата и повторно да ја развие како дестинација на плажа.

Одобрувањето на планот од 53 милијарди долари од страна на арапските лидери на самитот во Каиро беше отфрлање на предлогот на Трамп. Заклучоците од самитот беа поздравени од Хамас, отфрлени од Израел и со млак одговор од администрацијата на Трамп.

Египетскиот претседател Абдел Фатах ел-Сиси изрази благодарност за „консензусот меѓу арапските земји за поддршка на планот за обнова на Појасот Газа, кој му овозможува на палестинскиот народ да остане на својата земја без раселување“.

Во објава на социјалните мрежи по самитот, ел-Сиси рече дека со нетрпение очекува да работи со Трамп, другите арапски нации и меѓународната заедница „за да се усвои план кој има за цел сеопфатно и праведно решавање на палестинското прашање, става крај на основните причини за израелскиот палестински конфликт, гарантира безбедност и стабилност на народите во регионот и основање на палестинската држава“.

Првичните реакции

Портпаролот на Советот за национална безбедност на Белата куќа Брајан Хјуз го отфрли египетскиот предлог како неостварлив.

„Сегашниот предлог не се однесува на реалноста дека Газа во моментов е непогодна за живеење и дека жителите не можат хумано да живеат на територија покриена со урнатини и неексплодирани убојни средства“, рече Хјуз. „Претседателот Трамп стои на својата визија за обнова на Газа ослободена од Хамас. Со нетрпение очекуваме понатамошни разговори за да донесеме мир и просперитет во регионот“.

Портпаролот на израелското Министерство за надворешни работи, Орен Марморштајн, објави на Икс дека египетскиот план „не ја опфаќа реалноста на ситуацијата“ и рече дека во заедничкото коминике на самитот не се спомнува нападот на Хамас на 7 октомври 2023 година што ја предизвика војната, ниту пак ја осудува милитантната група. Планот, рече тој, останува „вкоренет во застарени перспективи“.

Марморштајн ја повтори поддршката на Израел за планот на Трамп за преселување на населението во Газа на друго место, опишувајќи го како „можност за Газаните да имаат слободен избор врз основа на нивната слободна волја“.

Египетскиот министер за надворешни работи Бадр Абделати го осуди отфрлањето на Израел како „неприфатливо“, опишувајќи ја неговата позиција како „тврдоглава и екстремистичка“.

„Нема да има мир ниту за Израел ниту за регионот“ без формирање независна палестинска држава во согласност со резолуциите на Обединетите нации, рече тој. Тој рече дека „Израел ги крши сите правила на меѓународното право… меѓународното право мора да се наметне“.

„На ниту една држава не треба да ѝ се дозволи да ја наметне својата волја на меѓународната заедница“, рече Абделати.

Хамас го поздрави исходот на самитот, велејќи дека тој означува нова фаза на арапско и исламско усогласување со палестинската кауза и дека го цени отфрлањето на арапските лидери на обидите да ги префрлат Палестинците од нивните територии во Газа и окупираниот Западен Брег.

Израел го прифати, како што вели, алтернативниот предлог на САД за самиот прекин на огнот и ослободување на заложниците земени во нападот на Хамас врз јужен Израел на 7 октомври 2023 година, што ја предизвика војната. Израел го блокираше влезот на храна, гориво, лекови и други залихи во Газа во обид да го натера Хамас да го прифати новиот предлог и предупреди на дополнителни последици, што ги зголеми стравувањата за враќање на борбите.

Суспендирањето на помошта наиде на широки критики, при што групите за човекови права велат дека тоа ги прекршува обврските на Израел како окупаторска сила според меѓународното право.

Алтернативниот предлог ќе бара од Хамас да ослободи половина од преостанатите заложници – главниот договор за преговори на милитантната група – во замена за продолжување на прекинот на огнот и ветување дека ќе преговара за трајно примирје. Израел не спомна за ослободување на повеќе палестински затвореници – клучна компонента на првата фаза.

Повоениот план на Египет

Египетскиот план предвидува обнова на Газа до 2030 година без отстранување на нејзиното население. Првата фаза бара започнување со отстранување на неексплодираните убојни средства и расчистување на повеќе од 50 милиони тони урнатини оставени од израелското бомбардирање и воените офанзиви.

Шефот на Арапската лига Ахмед Абул Геит рече дека последното коминике на самитот го повикува Советот за безбедност на ОН да распореди меѓународни мировни сили во Газа и окупираниот Западен Брег.

„Мирот е стратешка опција на Арапите“, рече тој, додавајќи дека коминикето го отфрла трансферот на Палестинците и го одобри планот за реконструкција на Египет. „Египетскиот план создава пат за нов безбедносен и политички контекст во Газа“.

Во коминикето се вели дека Египет ќе биде домаќин на меѓународна конференција во соработка со Обединетите нации за реконструкција на Газа, а ќе биде формиран фонд под надзор на Светска банка за да добие ветувања за спроведување на планот за рано закрепнување и реконструкција.

Според нацртот на планот од 112 страници добиен од Асошиетед прес, стотици илјади привремени станови ќе бидат поставени за населението во Газа додека се одвива реконструкцијата. Урнатините ќе се рециклираат, а дел од нив ќе се користат како полнење за проширување на земјиштето на медитеранскиот брег на Газа.

Во следните години, планот предвидува целосно преобликување на Појасот, изградба на „одржливи, зелени и пешачки“ станови и урбани области, со обновлива енергија. Ќе се обноват и ќе се создадат земјоделски површини и индустриски зони и големи паркови.

Исто така, се бара отворање на аеродром, рибарско пристаниште и комерцијално пристаниште. Мировните договори од Осло во 1990-тите предвидуваа отворање на аеродром и комерцијално пристаниште во Газа, но проектите исчезнаа како што пропадна мировниот процес.

Хамас би ја отстапил власта на привремена администрација на политички независни лица додека реформираната палестинска управа не ја преземе контролата. Палестинскиот претседател Махмуд Абас, шеф на власта поддржана од Западот и противник на Хамас, присуствуваше на самитот.

Израел отфрли каква било улога на Палестинската управа во Газа и, заедно со Соединетите Држави, побара разоружување на Хамас. Хамас, кој не го прифаќа постоењето на Израел, рече дека е подготвен да ја отстапи власта во Газа на други Палестинци, но нема да се откаже од оружјето додека не се создаде палестинска држава.

Израел вети дека ќе ја задржи отворената безбедносна контрола врз двете територии, кои ги освои во војната на Блискиот исток во 1967 година и кои Палестинците ги сакаат за нивната идна држава. Владата на Израел и поголемиот дел од нејзината политичка класа се противат на палестинската државност.

Трамп го шокираше регионот минатиот месец предлагајќи околу 2 милиони Палестинци од Газа да се преселат во други земји. Тој рече дека Соединетите Држави ќе ја преземат сопственоста на територијата и ќе ја обноват во блискоисточна „ривиера“.

Нетанјаху го прифати предлогот, кој беше целосно отфрлен од Палестинците, арапските земји и експертите за човекови права, кои рекоа дека најверојатно ќе го прекрши меѓународното право.

Војната започна со нападот на Хамас врз Израел на 7 октомври, во кој палестинските милитанти убија околу 1.200 луѓе, главно цивили, а зедоа 251 лице како заложници. Милитантите предводени од Хамас сè уште држат 59 заложници, од кои 35 се верува дека се мртви.

Повеќето од останатите беа ослободени со договори за прекин на огнот. Израел спаси осум живи заложници и ги извади останките на уште десетици.

Во 15-месечната офанзива на Израел загинаа повеќе од 48.000 Палестинци, според Министерството за здравство на Газа. Не се наведува колку биле борци, но Министерството вели дека жените и децата сочинуваат повеќе од половина од загинатите. Израел вели дека убил над 17.000 милитанти, без да обезбеди докази.

Офанзивата уништи големи области на Газа, вклучувајќи голем дел од нејзиниот здравствен систем и друга инфраструктура. Во својот врв, војната раселуваше околу 90% од населението, главно на територијата, каде што стотици илјади се спакуваа во бедни шаторски кампови и училишта пренаменети како засолништа. (АП)