Планетата порано од очекуваното постави нов температурен рекорд

Летото само што започна, но топлотниот бран веќе собори светски рекорди и
убива стотици луѓе на северната хемисфера – од Канада до Кина, се вели во извештајот на BBC. Овој јуни е невообичаено богат месец со пресврти, за кои се виновни климатските промени предизвикани од човекот.

По топлата зима и сувата пролет, летото не донесе олеснување, дури и пред целосно да се манифестира феноменот „Ел Нињо“ во Тихиот Океан, кој во следната година или две ќе ја зголеми значајно температурата на планетата. Традиционално, топлотни бранови, пожари и суши се случуваат на северната хемисфера за време на втората половина на летото, поблиску до август, додека на глобално ниво, глобалното затоплување најизразено е во февруари и март.Но, оваа година е поинаку.

Овој јуни е невообичаено жежок во Европа, Америка и Азија. Иако конечните резултати сепак
се уште не се направени, прелиминарните резултати ги потврдуваат предвидувањата на научниците дека 2023 година ризикува да ги собори температурните рекорди и да ја продолжи тажната традиција на последните 8 години – најжешките досега.

Поради затоплувањето на планетата, се почести се природните катастрофи и штетите предизвикани од нив растат заедно со трошоците за борба против нивните причини и прилагодување на новите услови за живеење. Топлината убива луѓе и  ја влошува енергетската и миграциската криза. Дури и природата се менува. Комарците кои носат денга треска и вирусот чикунгуња веќе се населиле во 13 земји во Европа. Пред само една деценија такви земји беа
само осум, според една неодамнешна студија на Центрите за контрола и превенција на болести
на Европската Унија. 

„Во Европа има тренд на затоплување, абнормалните горештини и поплави
стануваат се почести и поостри, а летата стануваат подолги и потопли. Тоа создава
поволни услови за инвазивни видови комарци“, предупредуваат научниците.

За да престане затоплувањето, речиси сите земји во светот се согласија да ги намалат своите емисии на стакленички гасови. Целта на Парискиот договор, потпишан во 2015 година,  е да
не се дозволи планетата да се загрее за повеќе од 2°C над прединдустриските нивоа или 
подобро – до 1,5°C. Но, просечната годишна температура на планетата веќе е повисока за 1,2°C, а во јуни таа ја премина границата од 1,5 степени. Метеоролозите се под стрес.

Факт е дека сите претходни пати температурата растеше за степен и пол во зима во Европа –
во февруари и март 2016 година (најжешко досега) и во декември 2015 година, кога во
Париз беше потпишан историски договор за климата. Во лето, пак, прагот од еден
степен и пол е традиционално совршено безбеден.

„Топлиот почеток на јуни 2023 година беше исклучок од ова правило“, загрижени се научниците кои ги следат климатските промени во центарот на ЕУ Коперник4.

„Глобалната средна површинска температура на воздухот на Земјата во раните денови во јуни 2023 година го собори регистрираниот рекорд, и тоа по еден невиден топол мај“, пишуваат тие.

Овој мај беше втор најтопол во историјата, и тоа во време кога  пролетта во Европа беше свежа и врнежлива, а во Австралија и Азија, од Индија до Сибир, температурите беа значително поладни од вообичаеното. Но,  Северна и Јужна Америка, Африка и Југоисточна
Азија доживеаја неочекуван топлотен бран.

Проблеми има не само на копно. Ледената покривка на двата пола се топи, а површината на светските океани во јуни беше 0,2 степени потопла од вообичаеното за овој период од годината по температурните рекорди од април и мај. Ситуацијата само ќе се влоши бидејќи Ел Нињо ќе се формира до есен (феноменот на пораст на температурите во Тихиот Океан) и ќе ја замени Ла Ниња, која три години го ладеше океанот, но не успеал да го спречи затоплувањето.

Канадски пожари, топлотен бран во Пекинг и сушата во Европа во јуни оваа година ќе бидат запаметени од луѓето на сите континенти на северната хемисфера. Секоја година, Канада се соочува со природни катастрофи поврзани со глобалното загревање. Минатата година рекордниот топлотен бран усмрти стотици луѓе, а оваа година не е исклучок. Летото уште не е ни започнато, но Канада започна да ја доживува најлошата сезона на шумски пожари во својата историја.

Во северниот дел на САД на луѓето им се советува да останат во затворени простории и да не дишат зачаден воздух. И на југ, од Аризона до Тексас и Флорида, десетици милиони луѓе тонат во леплива топлина наречена топлинска купола. Го опфати регионот пред неколку недели и синоптичарите предвидуваат дека нема да исчезне до Денот на независноста на 4-ти јули. Според властите, најмалку 13 лица веќе починале од горештините. Работите се уште полоши за соседот Мексико. Бројот на загинати таму надмина 100 души. Земјава го доживува третиот топлотен бран од април, а властите предупредија дека доаѓа четврти бран.

На југот на Шпанија има суша, а на крајот на јуни температурите во Севиља и Кордоба
достигна +44 °C. Метеоролозите посочуваат дека за 35 години пред 2011 година, Шпанија 
доживеала екстремни горештини во јуни само пет пати. Во изминатите 12 години, пак, имаше шест такви топлини во јуни.

Според прелиминарните мерења на Кралската метеоролошка служба во Обединетото Кралство
овој јуни беше најтоплиот јуни досега. Ноќите беа топли, дожд речиси и да немаше. Ладното време минатата година недела не го спречи јуни 2023 година да ги собори рекордите од 1940 и 1976 година.

Во Германија, реката Рајна, главната транспортна артерија, почна да пресушува пред предвиденото. Во Азија, милијарди луѓе, од Пакистан до Малезија, уживаат во топлината.
Пекинг, главниот град на Кина, беше зафатен од два топлотни бранови во рок од 10 дена, а деновите со 40 степени температура траеја три дена по ред – првпат од 1951 година, кога
се прават такви согледувања. Бројот на денови во кои температурата надмина 35 °C лесно го  надмина јунскиот просек во изминатите 30 години. Во Индија е уште потопло. Во северните и источните делови на земјата, термометарот се приближи до +46°C во јуни. Властите истражуваат десетици смртни случаи што им се припишуваат на жештините, но не брзаат да признаат врска, па дури и го отпуштија главниот доктор на регионална
болница поради „неодговорни изјави“ дека луѓе умираат од жештина.

Аџилакот годинава падна во жешкиот јуни. Стотици илјади муслимани отпатуваа во
светите места во Саудиска Арабија, каде што во текот на денот температурата беше +48°C. Стотици од нив трајно останале таму. Според властите, повеќе од 2.000 луѓе биле погодени
од топлотниот бран, а најмалку 230 починале.

Според пресметките на Светската метеоролошка организација, климатските катастрофи
минатата година чинеа 2 милијарди долари и однесоа 16.000 животи само во Европа.
Канада предвидува дека штетите од природни катастрофи, кои се зголемуваат со
глобалното затоплување ќе надминат 11 милијарди долари годишно.

За борба против глобалното затоплување светот се свртува кон нови извори на енергија и
се обидува постепено да го укине согорувањето на фосилните горива. Ова бара трилиони долари инвестиции во соларни и ветерни електрани, електричен транспорт и обновување на мрежата.
Сите овие трошоци се особено несоодветни со оглед на светската енергетска криза и кризата со храна предизвикана од војната на Русија против Украина. И работите ќе бидат
полоши уште повеќе.

Ако Ел Нињо дојде наесен и остане уште неколку години, климатската криза ќе стане полоша. Ова се случувало и во претходните случаи, откриле научниците од колеџот Дартмут.
Според нивните пресметки, Ел Нињо од 1982-83 и 1997-98 го поткопа растот на
светската благосостојба за најмалку пет години. Последново ја чинеше светската 
економија 5,7 трилиони долари и одзеде животи на околу 23.000 луѓе.