Остра порака на американскиот амбасадор во Косово: Законот за „честа на ОВК“ е опасен чекор кон авторитаризам


За што се бореше ОВК – за слобода или за ограничување на слободата, прашува американскиот амбасадор Филип Коснет

 

Американскиот амбасадор во Косово, Филип Коснет, во изјавата објавена на својот Твитер на 29 јуни, рече дека предложениот закон за вредности на ОВК е погрешен начин да се покаже почит кон ОВК. „Тоа го криминализира слободниот говор, ги заплашува граѓаните и е скапо. Тоа одвлекува од практичните напори за разбирање и поучување на историјата на Косово. Кога партиите ќе ги насочат енергиите кон економијата и Ковид-19?“, напиша Коснет.

Американскиот амбасадор реагираше повторно во петокот (7 август) во колумна објавена во приштинскиот весник „Коха диторе“.

Еве што кажа американскиот амбасадор во текстот насловен – „Во потрага по чест на ОВК, не поткопувајте го неговото наследство на слобода“.

„Денес косовското собрание треба да го разгледа предложениот закон за воени вредности на ОВК. Верувам дека законот, без оглед на неговите намери, не е во согласност со заложбите за основни слободи во срцето на уставот на Косово. Донесувањето на овој закон во сегашна форма ќе ја ослабне демократијата на Косово.

Откако Амбасадата за прв пат започна да ги изразува овие грижи – првично во приватни разговори со политичките лидери и со претставниците на ветераните на ОВК, а неодамна преку јавните пораки – некои изразија забуна околу позицијата на САД. Дали Американците се анти-ОВК? Што не е во ред со почитта на борбата и жртвата на ветераните?

Дозволете ми да ја објаснам нашата позиција и да понудам предлози за понатамошниот пат.

Прво, Соединетите Држави не се ‘анти-ОВК’. Напротив, признаваме дека Косово денес немаше да биде независна земја без напорите на ОВК и другите организации за отпор. Говорејќи за себе, јас за прв пат живеев во Косово само четири години по завршувањето на конфликтот, кога лузните од битката сè уште беа видливи насекаде и земјата само што започна да го создава својот изглед. Јас се сретнав со ветерани на борбите, со членови на семејството на исчезнати лица, со преживеани од воено сексуално насилство. Невозможно е да се живее меѓу луѓето во Косово без да се сфати реалноста на борбата и да се почитуваат оние што ја ослободија оваа земја, вклучително и борците и цивилите што страдаа покрај нив. Ние во принцип поддржуваме иницијативи за обезбедување финансиска помош, можности за вработување и здравствена заштита на ветераните и на преживеаните од сексуално насилство, иако ваквите цели треба да ги земат предвид буџетските реалности со кои се соочува Косово – вклучително и потребата да се даде приоритет на непосредните барања за одговор на Ковид-19.

Тогаш, што е проблемот со законот за вредности на ОВК? Фундаменталното прашање што се работи за поткопување на слободата на говорот. И покрај тоа што на косовскиот Уставен суд ќе му биде оставено да утврди дали овој закон го крши уставот на Косово, верувам дека минимум го нарушува духот на тој документ. Да биде криминал ако се критикуваат одредени класи на луѓе, организации или историски толкувања, како што се предлага овој закон, ќе донесе застрашувачки ефект врз слободниот говор. Тоа ќе ги заплашува граѓаните – од која било етничка припадност – кои сакаат да понудат погледи или толкувања надвор од мејнстримот, фрлаат превез на страв и неизвесност над политичкиот говор и ја отвораат вратата за каприциозни или селективни обвиненија.

Приватно, многу граѓани на Косово – политичари, новинари, академици – ѝ порачаа на Амбасадата дека веќе се чувствуваат непријатно да зборуваат јавно за законот, заради емоционално натоварената атмосфера околу секоја јавна дискусија за ОВК и воените години. Замислете колку многу повеќе граѓани ќе се чувствуваат ограничени ако помине законот.

Покрај тоа, законот ќе ја отвори вратата на законодавство што ќе ги криминализира другите форми на слободен говор, поставувајќи опасен преседан. Криминализирачката критика на која било група или индивидуа е опасен чекор кон авторитаризам, иако може да биде ненамерен. Постојат држави кои ја критикуваат, на пример, критиката кон актуелниот претседател или други политички лидери – говор кој е дел од енергичниот секојдневен дискурс на Косово, САД и други демократии.

Предложениот закон, исто така, може да ги поткопа напорите да се обезбеди правда. Сведоците, без оглед на нивното потекло, би прашале дали би можеле да бидат казнети за сведочење за наводни злосторства на лица поврзани со ОВК, дури и ако тие лица биле обвинети дека постапувале самостојно, а не во име на групата.

Покрај тоа, Косово веќе има закони против лаги и клевета. Ако луѓето направат видливо лажни тврдења против ветерани на ОВК, постојните закони треба да се применат. Спротивно на тоа, предложениот нов закон ќе постави несакан товар врз спроведувањето на законот и правосудниот систем. Би било невозможно да се спроведе. Тоа ќе обезбеди лесен пат за ривалите да се обвинат едни против други со очекување веднаш да се спроведат истраги и гонење. Ова ќе ја отвори вратата за идна политичка манипулација.

Дваесет години, Соединетите Држави го поддржуваат Косово на неговиот пат да стане целосно независно, целосно признато и целосно интегрирано во европските, западните и меѓународните структури, додека економски се поврзува со сите соседи. За да се постигне оваа цел, Владата на Косово мора да покаже дека е посветена на заштита на правата на сите свои граѓани и зачувување на владеењето на правото.

Која е алтернативата?

Постојат аспекти на иницијативата за ново законодавство што може да игра конструктивна улога и во чест на ОВК и лекување на раните на земјата. Повторно, законодавството за обезбедување на насочени можности за образование, вработување и здравствена заштита за оние кои се бореа и претрпеа за време на војната – вклучително, но не ограничувајќи се на ветерани на ОВК – е важно за размислување.

Разговарав со политичките и лидерите на ветерани за вредноста на косовските инвестиции во музеј за борбата за независност на Косово. Во мојата земја и другите, современите воени музеи им оддаваат чест на борците од минатото, но, исто така, служат како основа за истражување, интроспекција и истрага. Таквиот музеј на Косово може да придонесе не само за учење, туку да им помогне на граѓаните да се справат со тоа и подобро да разберат што, без сомнение, е тешка и болна историја. Ако се стори како што треба, тоа може да биде инструмент да ги зближи граѓаните, градење иднина со искрено соочување со минатото.

Борците на ОВК починаа за да ги прошират слободите на луѓето во Косово, а не да ги ограничуваат. Собранието на Косово не треба, во обид да покаже почит кон ОВК, ненамерно да го поткопа нејзиното наследство“, напиша во колумната американскиот амбасадор Филип Коснет.

Освен Коснет реагираше и германскиот амбасадор Јорн Роде. „Во демократското општество не би било добро да се гушат расправите ограничувајќи ги со кривичен закон“, наведе Роде.

Швајцарската амбасада во соопштението изрази загриженост дека законот би можел да ја поткопа слободата на изразување и ги повика косовските лидери да пронајдат други начини за да покажат почитување кон ОВК.

„Предложениот закон може да предизвика застрашување кај некои граѓани на Косово и да ги попречи другите процеси насочени кон соочување со минатото“, наведуваат од Швајцарската амбасада. (Н.В.)