Ограничувањето на висината на казнената камата до износот на главнината не е спротивно на Уставот, оцени Уставен суд

Уставниот суд на првата седница за 2024 година, која се одржа денеска, одлучи да не поведе постапка во врска со предметот во кој се оспорени законските измени на Законот за облигациони односи и Законот за извршување и утврди повреда на слободата на изразување на мислата и јавното изразување на мислата во врска со барањето за слободи и права од страна на новинарката Душица Мрѓа, за настаните од 27 април 2017 година.

Како што истакна портпаролката на Уставниот суд, Христина Беловска, постапката за законските измени на Законот за облигациони односи и Законот за извршување не е поведена од причина што Судот смета дека двата закона се во соглсност со Уставот, што значи дека не се прифатени наводите на 15 подносители на иницијативи кои за овој предмет беа поднесени до Уставниот суд.

Меѓу подносителите на иницијативите се повеќе адвокати од земјава, Адвокатската комора, Комората на извршители, ЕВН, А1, Македонски Телеком, Стопанската комора, Македонската банкарска асоцијација…

– Според Судот неприфатливо е тврдењето во иницијативите дека се повредува правото на сопственост на доверителите со тоа што законодавецот, односно Собранието, предвидело да се ограничи висината на казнената камата кога ќе го достигне износот на главнината. Судот смета дека оспорениот Член 4 од Законот за облигациони односи нема повратно дејство, односно не станува збор за ретроактивност бидејќи се однесува на постапки кои се уште траат, односно не се завршени, а не и на оние постапки кои пред влегување во сила на овој закон завршиле. Меѓу другото, Судот оцени дека не е повреден принципот на поделбата на Власта како што се тврди во иницијативите, истакна Беловска, на прес-конференција по денешнаат седница.

Таа појасни дека според Уставниот суд неприфатливо е тврдењето во иницијативите дека должникот е доведен во попривилегирана положба во однос на доверителот, бидејќи токму Членот 1 не дефинира за кого се однесува, туку напротив, јасно и прецизно укажува дека се однесува на сите субјекти на пазарот подеднакво.

– Овој предмет е работен темелно со анализирана уставна судска пракса и за него беше обезбедено мислење преку форумот на Венецијанската комисија, што значи прибрани се мислења и искуства на повеќе земји од светот и соседството, како што се Словенија, Хрватска, Австрија, Босна и Херцеговина, Полска, Шведска, Данска, нагласи портпаролката на Уставниот суд.

Така, остануваат во правниот промет сите членови од измените на Законот за облигациони односи, како што е членот 1 кој дефинира дека износот на достасаната, неисплатена казнена камата престанува да тече кога ќе го достигне износот на главнината. 

Понатаму, членот 2 според кој сите побарувања што се утврдени со правосилна судска одлука или одлука на друг надлежен орган или со порамнување пред суд или друг надлежен орган застаруваат за 5 години, од моментот на нивната извршност итн.

Во врска со предметот за новинарката Душица Мрѓа, Уставниот суд утврди повреда на слободата на изразување на мислата и јавното изразување на мислата согласно Членот 110 Алинеја 3 од Уставот.

– Судот утврди дека Граѓанскиот и Апелациониот суд не направиле разлика во кое својство била присутна новинарката Душица Мрѓа во Собранието за време на настаните од 27 април 2017 година. Уставниот суд оцени дека таа во Собранието била присутна како новинар и требало да информира за изборот на претседател, но била оневозможена во тоа и државата, според Судот, е должна да обезбеди услови на новинарите слободно да известуваат, истакна Беловска.

Појасни дека според Уставниот суд слободата на медиумите како составен дел од слободата на изразувањето ја опфаќа слободата на јавното информирање, на примање, прибирање и пренесување на информации што претставува еден од основите на демократското општество, бидејќи слободната комуникација на информации и идеи за политичките и други општествени прашања од јавен интерес се од суштинско значење за секое општество. Ова имплицира, како што рече, дека слободата на медиумите да добиваат информации врз основа на коишто тие ќе можат да ја остварат својата улога, да коментираат и известуваат за сите значајни прашања од јавен интерес без ограничувања и со цел информирање на јавноста.

Подносителка на барањето, Душица Мрѓа, како што се наведува меѓу другото во соопштението од Уставениот суд, смета дека двата суда и го повредиле правото на слобода на изразување пропуштајќи ја можноста во пресудите да утврдат дека како новинарка на 27 април 2017 година државата прво не ја гарантирала нејзината безбедност при извршување на работните задачи во Собранието на Република Северна Македонија и била оневозможена да известува слободно за настаните кои се одвивале таму.