Ни литиумот, ни Лајен, ни синот на Трамп можеби нема да помогнат – најголемо искушение за Вучиќ

Стотици илјади луѓе од цела Србија се очекува да се приклучат на антикорупцискиот митинг во Белград организиран од студентите, во она што се смета за кулминација на повеќемесечните протести што ги разнишаа темелите на владеењето на претседателот на земјата, Александар Вучиќ.

Атмосферата во Белград тензична во пресрет на протестот. Изутринава судентите од Електротехничкиот факултат објавија дека главниот собир нема да биде пред Народното собрание туку ќе се премести на плоштадот Славија, за да се избегнат можни конфликти со „Студентите кои сакаат да учат“ во Пионерскиот парк. Таму се поставени цели колони трактори. Ноќеска маскирани лица ги кршеле стаклата на тракторите и ги дупчеле гумите. Полицијата приведе неколкумина од нив. Новинарите на „Данас“ јавуваат дека во центарот се распоредени припадници на Жандармеријата.

Студентите досега немаа поставено ниту едно политичко барање туку инистираат државните институции да ја вршат својата работа во истрагата за падот на настрешницата во Нови Сад кога загинаа 15 лица. Но јасно е дека денешниот митинг може да претставува пресвртна точка за иднината на владеењето на Вучиќ, бидејќи е очигледно дека овој политички модел од 2012 е веќе истрошен. Студентското движење засега нема јасен план за демократски промени.

Синоќа Белград им приреди величествен пречек на студентите кои одеа пешки кон главниот град во неколку различни колони од север, запад и југ. Некои од студентите пешачеа повеќе дена дури и од Ниш, кој е оддалечен 200 километри.

Овов пречек создаде дополнителен притисок врз Вучиќ, чија власт и покрај француските „рафали“, литиумот, Урсула фон дер Лајен и синот на Доналд Трамп (кој беше пред неколку дена во Белград), се тетерави како да ќе падне. Владата на премиерот Милош Вучевиќ подолго време е во оставка.

Протестното движење без лидери беше главно мирно, но Вучиќ тврди дека демонстрантите „ќе се обидат да постигнат нешто со насилство и тоа ќе биде крајот“ и предвиде дека „многумина ќе завршат зад решетки“ во сабота.

Агенцијата Франс прес објави дека познати ултранационалисти, вклучително и членови на поранешна милиција поврзана со атентатот на тогашниот премиер Зоран Ѓинѓиќ во 2003 година, се видени меѓу групата активисти во Пионерскиот парк.

Ѓинѓиќ, кој ги предводеше уличните протести со кои беше соборен Слободан Милошевиќ во 2000 година, беше убиен пред 22 години од страна на паравоена полициска група позната по нејзиното неофицијално име, „Црвени беретки’.

Вучиќ „мобилизираше криминалци, насилници и членови на ‘Црвени беретки’, донесе луѓе од Косово и ги стационираше во Пионерскиот парк, знаејќи дека стотици илјади ќе се соберат таму во сабота“, напиша Драган Ѓилас, лидерот на опозициската Партија на слободата и правдата ма Икс.

Вучиќ и неговата Српска напредна партија, која успешно ја маргинализираше официјалната опозиција, беа исфрлени од рамнотежа од студентските протести, движење без лидери кое бара корени и реформи на гранките, но без јасен план за демократски промени.

Вучиќ, за кој нашироко се смета дека го жртвувал својот премиер за да ја заштити својата позиција, ја отфрли можноста за формирање преодна влада и одржување избори за шест месеци. Повторувајќи ги руските наративи, тој ги опиша протестите како трик оркестриран од Западот за да го собори од власт и да ја уништи Србија.

Душан Спасоевиќ, професор на Факултетот за политички науки на Универзитетот во Белград, изјави за АФП дека употребата на провокативен јазик од страна на владата најверојатно ќе биде обид да ги обесхрабри луѓето да се приклучат на демонстрациите.

Вучиќ веројатно „се надеваше дека демонстрантите ќе предизвикаат насилство, давајќи ѝ оправдување на полицијата да интервенира и ќе предизвика повеќето луѓе да се повлечат од протестите“, рече Спасојевиќ.

Странските набљудувачи се сè позагрижени за насилството врз демонстрантите, по инцидентите кога автомобили влетаа во демонстрантите, а некои антикорупционери беа хоспитализирани. „Одговорот на Србија на овие протести ќе биде одлучувачки тест за нејзината посветеност на стандардите на ЕУ“, напиша меѓупартиска група членови на Европскиот парламент во писмото до претседателката на Европската комисија, Урсула фон дер Лајен, оваа недела.

Србија е земја-кандидат за ЕУ ​​од 2012 година, но напредокот е закочен под раководството на Вучиќ и нејзиниот проруски став околу војната во Украина.

Европратениците, кои опфаќаат конзервативци до радикални левичари, тврдат дека ЕУ била „премногу попустлива и попустлива“ кон владата на Србија. Групата ја повикува Фон дер Лајен да обезбеди Србија да има „слободни и фер избори, независно судство, плуралистички медиуми и владеење на правото“ пред да ги ослободи средствата од ЕУ.

Србија треба да добие 1,5 милијарди евра во грантови и евтини заеми според „планот за раст“ на ЕУ помеѓу 2024 и 2027 година.

Организаторите ветија дека протестите ќе продолжат и по сабота. „Не ги правиме последните чекори – правиме тектонски промени. Доколку не се исполнат нашите барања, ќе останеме на улица, во блокади, во борба се додека правдата не биде задоволена“, напишаа тие на Инстаграм.