Каква е состојбата на пазарот на трудот во екс-Ју: Еве каде е Македонија со платите и вработеноста

Сите шест држави кои произлегоа од поранешата заедничка федерација забележаа намалување на невработеноста во последните години. Исто така, тие се почесто се соочуваат со недостиг отколку со вишок на персонал.

Црна Гора и Словенија отскокнуваат кога станува збор за стапката на активност на населението. Треба да се напомене дека Словенија има убедливо најмала невработеност. И, како што се очекуваше, бележи највисоки приходи. Македонија, пак, е на дното по висината на платите, но и по другите параметри не стои многу подобро.

Форбс спореди пет параметри од пазарот на трудот во шест земји од регионот.

Стапка на активност
За почеток, се разгледа колкав дел од населението на работоспособна возраст е активно. Ова значи дека тие имаат работа или бараат работа.

Според најновите достапни податоци, овие податоци се најповолни во Словенија. Според податоците од пред неколку месеци, во Словенија има нешто повеќе од еден милион од нив. И така е достигната стапката од 64,5 проценти.

Статистиката го побива традиционалното верување дека граѓаните на Црна Гора не се многу вредни. Во оваа земја има 319.100 активни жители и тие сочинуваат 63,9 проценти од работоспособното население.

Србија е трета по овој параметар. Анкетата за работна сила, од вториот квартал од оваа година, вели дека 3,15 милиони наши сограѓани се активни. Така, се доаѓа до стапка од 56,2 проценти.

Хрватска е следна. 54,5 проценти од активното население е во оваа земја. Во бројки, тоа е околу 1,78 милиони луѓе.

Најмалку 792.746 жители работат или сакаат да работат во Северна Македонија.  Стапката на активност е 52,2 проценти.

Последна е Босна и Херцеговина. Според податоците на Агенцијата за статистика, 1,41 милиони граѓани се активни. Стапката на активност е 49,1 процент.

Тие имаат работа

Во согласност со другите индикатори, Словенија е најуспешна во однос на учеството на вработените во работоспособното население. 989.000 граѓани работат. Ова се податоци за населението на возраст од 15 до 74 години, бидејќи тоа е најголемата група што ја понуди веб-страницата на словенечката статистика со пресметана стапка. Во други земји, оваа стапка се пресметува во однос на населението на возраст од 15 до 89 години.

„Вработени се лица на возраст од 15 до 89 години кои во набљудуваната недела извршиле некаков вид платена работа најмалку еден час. Во пари или во натура, вклучувајќи ги и неплатените семејни работници, како и лицата кои имале вработување, но привремено отсуствувале од работа во таа недела“, се вели во методолошкото објаснување на Заводот за статистика на Република Србија.

Што покажува стапката на вработеност?

Во Црна Гора, податоците покажуваат дека 56,6 проценти од населението на работоспособна возраст е вработено. Доколку треба да се пребројат, има 282.600 од нив.

Србија е исто така тука – трета. Според податоците од Анкетата за работна сила, во Србија има 2,88 милиони од нив. Процентуално – 51,5% од вкупното население постаро од 15 години.

Хрватска е само еден процент послаба. Вработува 1,7 милиони луѓе, или 51,4 проценти од граѓаните.

По неа следува Северна Македонија, каде што работат 701.369 граѓани. Тие сочинуваат 46,2 проценти од населението на одредена возраст.

На крајот повторно е Босна и Херцеговина. 1,23 милиони луѓе работат, што е помалку од половина од потенцијалната работна сила – 42,9 проценти.

Бројот на невработени се намалува

Во Словенија невработени се 33.000 лица, што е само 3,2 проценти од активното население.

Во оваа категорија, Хрватска е втора. Стапката на невработеност во оваа земја е 5,5 проценти – поточно 86.000 луѓе.

Србија е, повторно, трета. И тоа благодарение на стапката на невработеност од 8,5 проценти. 267.000 луѓе се невработени. Анкетата за работна сила нуди и податоци за неформално вработување.

„Неформалното вработување значи работа во нерегистрирани деловни субјекти. Или работа во регистрирани деловни субјекти без договор за вработување. Како и работа на неплатени семејни работници“, беше објаснета методологијата.

Според најновите податоци, во вториот квартал од оваа година, 11,4 проценти од вработените во Србија биле во неформален статус.

Црна Гора и Северна Македонија имаат ист процент на невработени – 11,5 проценти активни граѓани. Во првиот, ова вклучува 36.500 лица, а во вториот, 91.377.

Процентот на невработени е највисок во Босна и Херцеговина – 12,6 проценти, или 179.000 граѓани способни за работа.

Надвор од пазарот на трудот

Сите лица постари од 15 години кои не извршиле никаква платена работа во набљудуваната недела се сметаат за неактивни. Сепак, тие не барале работа, ниту пак можеле да започнат со работа во рок од две недели.

Според најновите податоци, процентот на такви бил најмал во Словенија – само 35,5 проценти. По неа следуваат Црна Гора со стапка од 36,1 процент и Србија со 43,8 проценти.

Хрватска е блиску со 45,5 проценти, а во Северна Македонија таа бројка е 47,8 проценти. Само во Босна и Херцеговина е повисока од половина – 50,9 проценти.

Оваа популација во Србија беше фокус на истражувањето за 2021 година од страна на Тимот за социјална инклузија и намалување на сиромаштијата на Владата на Република Србија. Автор е Драган Алексиќ.

Меѓу другото, анализата покажа дека неактивноста кај работоспособното население на возраст од 15 до 64 години е намалена и во Србија. Затоа застапеноста на најстарото население значително се зголеми, од 40 на 47 проценти. Авторот го објаснува ова со стареењето на населението.

Потешко е за жените да се вклучат

Студијата, исто така, нуди некои одговори за тоа зошто одредени групи се неактивни.

„Анализата на личните причини за неактивност покажа дека неактивноста на жените често е условена од грижата за децата или возрасните членови на семејството. Дури 97% од неактивните луѓе кои го навеле ова како причина се жени“, се вели во публикацијата „Неактивност на пазарот на трудот во Република Србија“. „Промовирањето на различни локални иницијативи како што е програмата за геронто-домаќинки би генерирало двојна корист.“

Проблемот е и кај најмладата, работоспособна популација. Им треба малку повеќе време за да стигнат до работа од клупите.

„Проблемот со влегувањето на пазарот на трудот е многу изразен кај младите луѓе. Истражувањето „Транзиции на млади жени и мажи на пазарот на трудот во Република Србија“ покажа дека на младите луѓе во Србија им е потребно значително повеќе за да го завршат преминот од училиште кон работа отколку на нивните колеги во рамките на Европската Унија. Во случајот на млад човек во Србија, во просек потребни се нешто помалку од две години од завршувањето на училиштето до наоѓањето на првата задоволителна работа. Наодите од една студија особено ја нагласуваат важноста на праксата, волонтирањето и работата за време на образованието за вработливоста на младите луѓе“, е една од препораките.

Неактивноста на населението во работоспособна возраст е само еден од проблемите на пазарот на трудот. Но, може да содржи и мал дел од решението.

„Србија е земја која се соочува со предизвици како што се силна депопулација, стареење на населението и растечка емиграција на работна сила. Доколку систематски не работиме на активирање на луѓето кои моментално се надвор од пазарот на трудот, не ни останува ништо друго освен да бидеме принудени да увезуваме работници од други, помалку развиени земји во блиска иднина. Недостатокот на работници нема да биде резервиран за специфични занимања, како што е случајот во моментов, но незадоволените потреби за работа ќе бидат актуелни низ целиот пазар на трудот“, е заклучокот од оваа анализа.

На крајот, колку вреди сето тоа

Сосема е можно, дел од проблемот на пазарот на трудот да е предизвикан од последниот параметар што е спореден – просечната нето плата. Како што е случај со децении, таа е најголема во Словенија – изнесува 1.610 евра.

Во Хрватска, просечната плата е 1.444 евра. Според овој параметар, Србија се лизна од претходното трето место. Го зазеде Црна Гора, каде што просечната плата, според најновите податоци, изнесува 1.014 евра.

Во Србија, просекот во јуни изнесувал 107.075 динари, или 913 евра. Во Босна и Херцеговина платата била 800 евра, а во Северна Македонија – 727 евра.