Историска одлука на ЕУ – отворени преговорите со Украина и Молдавија

Европската унија во четвртокот вечерта испиша историја одобрувајќи го отворањето на пристапните преговори со Украина и Молдавија. Одлуката ја објави претседателот на Европскиот совет Шарл Мишел.

Одлуката доаѓа во критично време за Украина, бидејќи нејзината контраофанзива против руската инвазија заглави во последните неколку недели, а помошта од 60 милијарди долари од САД е заглавена во Конгресот.

Додека преговорите за пристапување најверојатно ќе продолжат многу години, украинскиот претседател Володимир Зеленски рече дека веста е „победа на Украина… победа која мотивира, инспирира и зајакнува“. Ова беше историски момент за Украина, која со години ги објави своите аспирации за влез во ЕУ.

Унгарскиот премиер Виктор Орбан, кој жестоко се спротивстави на отворањето на пристапните преговори за Украина, го критикуваше договорот постигнат без него од страна на европските лидери.

„Унгарија не сака да биде дел од оваа лоша одлука!“, рече Орбан во изјавата објавена на Фејсбук.

Орбан ја напушти просторијата кога беше донесена одлуката за проширување, според национален функционер и дипломат на ЕУ, кои двајцата беа информирани за дискусијата. Ова овозможи едногласна одлука на Европскиот совет, за која друг функционер на ЕУ, кој како и другите доби анонимност да зборува искрено за околностите, рече дека е целосно легална според правото на ЕУ.

„Ако некој е отсутен, тој е отсутен. Законски тоа е целосно валидно“, додаде службеникот.

Лидерите на ЕУ сепак ќе се состанат за време на самитот за да дебатираат за пакетот помош од 50 милијарди евра за Украина. Самитот треба да заврши во петок, но може да трае подолго доколку лидерите не можат да постигнат договор дотогаш.

Европските лидери брзо ја прославија најавата.

Мишел ја поздрави одлуката како „јасен сигнал за надеж за нивниот народ и за нашиот континент“ во изјавата на Икс.

„Историски ден! Наспроти сите шанси, постигнавме одлука да ги отвориме пристапните преговори со #Украина и #Молдавија “, рече естонската премиерка Каја Калас.

Финскиот премиер Петри Орпо на сличен начин рече дека одлуката е „историска“ и „важна порака на надеж за овие земји и нивните граѓани“.

Водачите, исто така, го одобрија отворањето на пристапните преговори за Молдавија.

Молдавската претседателка Маја Санду го поздрави договорот и рече дека нејзината земја е „посветена на напорната работа потребна за да стане членка на ЕУ“.

Долгоочекуваната одлука дојде изненадувачки рано, бидејќи Орбан се закануваше дека ќе го искористи своето вето за да го блокира отворањето на пристапните преговори во деновите пред самитот.

Неколку часа по тешките дискусии за отворање на пристапните преговори со Украина и Молдавија, кои унгарскиот премиер Виктор Орбан ги задржуваше со своето вето, решението го донесе германскиот канцелар Олаф Шолц.

Шолц му рекол на Орбан пред другите лидери дека ако навистина не е подготвен да се согласи, може да ја напушти просторијата за лидерите на ЕУ да можат да донесат едногласна одлука за проширување во негово отсуство, рекоа двајца официјални лица информирани за разговорите.

Сепак, тој предлог не дојде спонтано, туку беше договорен во претходните дискусии, рече еден од официјалните лица. Трет функционер рече дека Орбан „моментно отсуствувал од просторијата на однапред договорен и конструктивен начин“.

Белгискиот премиер Александар де Кро имаше остра порака до унгарскиот премиер Виктор Орбан, но веднаш зажали поради тоа.

Ако сте дел од одлуката – што значи дека не ставате вето на некоја одлука – „отпосле ќе мора да ја држите устата затворена“, им рече Де Кро на новинарите, пред брзо да додаде „Не требаше да го кажам тоа“.

„Единственото нешто што е важно е дали го користите вашето вето или не го користите вашето вето“, додаде Де Кро.

Ирскиот премиер Лео Варадкар рече дека има „почит“ за унгарскиот премиер Виктор Орбан, откако тој не го блокираше отворањето на разговорите за кандидатурата на Украина за ЕУ.

„За да бидеме коректни кон премиерот Орбан, тој го направи својот случај, тој го направи многу силно“, рече Варадкар. „Тој во суштина одлучи да не го користи правото на вето… Морам да кажам дека го почитувам фактот дека тој не го стори тоа“.

Додека се расправаше дека Орбан самиот ќе го открие размислувањето зад неговата одлука да ѝ дозволи на ЕУ да ги отвори преговорите за пристап со Киев, Варадкар даде одредени индикации за тоа што стои зад ненадејниот потег. „Неговиот став беше дека направи сѐ за да ги убеди 26-те земји-членки дека ова не е најдобриот начин на дејствување“, рече ирскиот премиер, додавајќи: „Но, ако 26-те цврсто го држат овој став“, тој нема да го блокира. .

Сепак, Варадкар внесе нота на реализам во дискусијата, додавајќи дека допрва ќе има „оптоварување“ на гласови за ова прашање, нудејќи ѝ на Унгарија идни можности за вето.

Шарл Мишел објави дека Европскиот совет одлучил да ѝ додели кандидатски статус на Грузија и да ги отвори преговорите со Босна и Херцеговина „откако ќе се постигне потребниот степен на усогласеност со критериумите за членство“.

Сега кога лидерите на ЕУ го одобрија отворањето на пристапните преговори со Украина, Киев има уште долг пат што треба да го помине.

Севкупно, откако една земја ќе добие статус на кандидат, процесот на пристапување се состои од четири чекори, за кои сите бараат едногласна согласност од водачите на ЕУ. Првата, одлуката за отворање на преговорите беше донесена вечерва.

Следно, лидерите ќе треба да одлучат за преговарачката рамка за разговорите, за да може Украина да се подготви за спроведување на законите и стандардите на ЕУ. Рамката се заснова на предлог на Европската комисија и треба да биде одобрена од земјите-членки. По завршувањето на преговорите, Комисијата дава свое мислење за тоа дали Украина е подготвена да се приклучи на ЕУ, што потоа треба да биде едногласно одобрено од сите земји членки како и од Европскиот парламент.

Потоа, конечно, лидерите од 27-те земји членки, како и Украина, ќе се состанат на меѓувладина конференција, за време на која сите ќе потпишат пристапен договор. Договорот за пристап потоа треба да биде ратификуван од сите земји-членки, што обично го прават националните парламенти или преку референдум.

Одлуката на Европскиот совет следи по препораката на Европската комисија, која советуваше да се отворат пристапните преговори во ноември.

Украина поднесе барање за влез во ЕУ во февруари 2022 година – само неколку дена откако Русија ја започна својата целосна инвазија на земјата – и доби статус на кандидат во јуни. (Според агенциите)