Илон Маск и Германија. АфД беше нормализирана пред да се вклучи тој

Кога Илон Маск ја поддржа екстремно десничарската Алтернатива за германија на Икс како единствена партија која може да ја „спаси Германија“, проследено со колумна во „Велт“ во кој се промовира АфД на претстојните сојузни избори, реакцијата беше брза. „Германија не смее да ги толерира престапите на Маск“, изјави издавачот на либералниот весник „Тагесшпигел“. „Како изборната пропаганда на Илон Маск за АфД влезе во ‘Велт’“? праша друг коментатор, обвинувајќи го издавачот на „Велт“, „Аксел Шпрингер“, за предавство на сопствените принципи. Колумнистката на „Шпигел“, Марина Кормбаки, ја означи интервенцијата на Маск како „кршење на табу“.

Гневот беше оправдан. Апокалиптичната реторика на Маск и усогласувањето со силите кои често се етикетирани како екстремисти се длабоко вознемирувачки во земјата која сè уште се бори со тежината на нејзините злосторства од 20. век. Неговото политичко мешање – од САД до Обединетото Кралство и сега Германија – следи вознемирувачки модел на самофалење покриен со опасна идеологија.

Неговото огромно богатство и глобално влијание, зголемени со стекнувањето на платформата за социјални медиуми Икс, како и неговите силни врски со авторитарни фигури, вклучително и Доналд Трамп, го прават ова мешање дрзок упад што удира во срцето на демократскиот интегритет. Во Германија, каде што странското мешање во домашната политика е анатема, оваа дрскост со право ги погоди нервите. Како што рече вицеканцеларот Роберт Хабек: „Тргнете ги рацет од нашата демократија, господине Маск!“

Во исто време, ставовите на Маск не се изненадувачки. Неговото движење надесно се создаваше со години, кулминирајќи – некои може да кажат, логично – со неговата поддршка за партијата што ги отсликува некои од неговите основни опсесии: националистички фантазии за спас, натализам, догматизам на штедење. Неговата поддршка се усогласува со пошироката промена во германскиот јавен дискурс, каде што наративите на крајната десница постојано се нормализираат и во конзервативните и во либералните кругови.

Аргументот на Маск во самата статија беше толку поедноставен што поттикна шпекулации за тоа дали можеби е генериран од вештачка интелигенција. Неговото размислување зависеше од пофалбата на „политичкиот реализам“ и дерегулаторната агенда на АфД, заедно со тврдењето дека партијата навистина не може да биде „екстремно десничарка“, бидејќи нејзината ко-лидерка, Алис Вајдел, има истополова партнерка од Шри Ланка. Површна логика што ја отфрла внимателно култивираната аура на Маск како брилијантен, иако ексцентричен, претприемач.

Она што е уште помалку изненадувачки од позициите на Маск е што „Велт“ му го предаде микрофонот. „Аксел Шпрингер“, најголемата издавачка куќа во Европа, долго време играше улога во нормализирањето на екстремно десничарските идеи во Германија. „Шпрингер“, кој секојдневно ги објавува таблоидот „Билд“ и „Велт“, стигнува до милиони и активно го обликува германското јавно мислење. Со текот на годините, германските медиуми на „Шпрингер“ постојано ги засилуваа антиимигрантските наративи што, пак, веројатно помогна да се легитимира крајната десница.

Земете го „Билд“, озлогласениот таблоид на „Шпрингер“ и најраспространетиот германски весник. Во 2023 година, објави манифест од 50 точки во кој бара имигрантите да ги почитуваат „германските вредности“, тврдејќи: „Доживуваме нова димензија на омраза во нашата земја – против нашите вредности, демократијата и Германија“. Текстот во голема мера се потпира на антимуслиманските форми, прикажувајќи ги имигрантите како дивјаци со нож кои ги презираат жените, образованието, голотијата и спроведувањето на законот.

Овие наративи навлегоа во мејнстрим дискурсот. Канцеларот Олаф Шолц славно вети масовни депортации. По осомничениот исламистички напад со нож во Солинген, водечките политички фигури од Зелените до Социјалдемократската партија сугерираа дека депортациите се неопходни за домашна безбедност, аргумент алармантно сличен на етнонационалистичката агенда на АфД. Либералните медиуми како што е „Цајт“ објавија есеи во кои се прашуваат дали имигрантите можат да „цивилизираат“. Денес, културниот есенцијализам на АфД одекнува многу подалеку од нејзината гласачка база.

Влијанието на Маск очигледно го надминува влијанието на секој обичен коментатор во Германија. Сепак, во рамките на екосистемот на „Аксел Шпрингер“, неговата интервенција се чинеше помалку како одвоена, повеќе како тапа артикулација на она што многумина гестикулираа со години. Само неколку дена пред текстот на Маск, издавачот на „Велт“, Улф Пошарт, напиша збунувачка колумна во која го пофали восхитот на Маск кон Ричард Вагнер, Ернст Јунгер и германската техно култура. Пошарт тврдеше дека на Германија ѝ треба фигура како Маск за да се бори против нејзината економска стагнација, додека внимателно се дистанцира од зајакнувањето на АфД на Икс од страна на технолошкиот магнат. Ова калкулирано одење по јаже – што се чини дека флертува со екстремно десничарски идеи без експлицитно да ги поддржува партиите кои најотворено ги отелотворуваат – стана симбол на пристапот на „Аксел Шпрингер“.

Личниот однос на Маск со извршниот директор на „Аксел Шпрингер“, Матијас Допфнер, додава друга димензија на приказната. Допфнер долго време му се восхитуваше на Маск, нарекувајќи го „најголемиот визионер на планетата“ во интервју во 2020 година. Според „Шпигел“, Допфнер исто така го охрабрил Маск да го купи Твитер, нудејќи му да помогне да се трансформира во „вистинска платформа за слободно изразување“. Во 2023 година, Маск беше меѓу гостите од висок профил на забавата за 60-тиот роденден на Допфнер, на која ѝ се придружи Ева Влардингербрук, холандска екстремно десничарска инфлуенсерка позната по промовирање на заговори како што е теоријата за „голема замена“. Ваквите наводни заплети меѓу технолошките олигарси, медиумските моќници и политичарите ги нагласуваат растечките меѓународни мрежи кои го поттикнуваат денешниот глобален екстремно десничарски препород.

Колумната на Маск, исто така, предизвика несогласување во „Велт“. Неколку новинари јавно ја критикуваа одлуката за објавување, а уредничката на мислењето на „Велт“, Ева Мари Когел, поднесе оставка во знак на протест. Ова е за пофалба, но исто така покренува прашања: каде беше овој вид на отпор кога „Велт“ им даде платформа на колумнистите кои ги исмејуваа примателите на социјална помош како мрзливи или го доведуваа во прашање германскиот заштитен ѕид околу АфД? Зошто требаше името на Маск да се огласи алармот?

Аферата го истакнува степенот до кој десничарските медиуми и политиката работат во тандем во Германија. Во мај 2024 година, откако полицијата насилно го растури пропалестинскиот студентски камп во Берлин, „Билд“ осуди повеќе од 100 академици кои потпишаа писмо во кое се залагаат за ненасилство, означувајќи ги „Universitäter“ (навреда што комбинира „универзитет“ и „сторители“). Тогашната министерка за образование, Бетина Штарк-Вацингер, не губеше време повторувајќи ја осудата на таблоидот.

Оваа шема – поттикнувајќи го гневот со десничарските агенди – одразува како естаблишментот на Германија сè повеќе ја кооптира екстремната десничарска реторика за да ја намали нејзината привлечност. Но, наместо да ја задржи АфД, оваа стратегија дополнително ги легитимираше нејзините идеи, поттикнувајќи ги нејзините историски успеси во држави како Саксонија и Тирингија.

Маск и Вајдел сега се подготвени за дискусија во живо на Икс, наведен како разговор за „слободата на изразување и идеите на АфД за одржлива Германија“. Со оглед на тоа што АфД е втора на национално ниво и очекува до 20 отсто од гласовите, нејзиното влијание врз јавниот дискурс продолжува да расте. Додека етаблираните партии во Германија сè уште формално го отфрлаат градењето коалиција со АфД, нивното сè поголемо усвојување на реторика во стилот на АфД раскажува поинаква приказна.

Наспроти оваа позадина, фиксирањето само на поддршката на Маск се чувствува како одвраќање. Да, неговото усогласување со АфД е алармантно. Како што е неговата промоција на личности како што е германската десничарска инфлуенсерка Наоми Сајбт, чии позиции Маск постојано ги поддржува. Но, подлабокото прашање е што многу од суштинските идеи на АфД – антимигрантските културни војни и етнонационалистичките сојузи – веќе се вградени во политичкиот мејнстрим на Германија.

Да му се дозволи на Маск да го искористи своето големо влијание и ресурси за да се меша во германските или европските избори би било голема грешка. Сепак, фокусирањето на Маск како аномалија е лицемерно. Тоа му дозволува на германскиот либерален естаблишмент да избегне да се пресмета со сопственото соучесништво во нормализирањето на реакционерните идеи. Со само неколку недели до изборите, Германија мора директно да се соочи со овој предизвик. Влогот не може да биде поголем.

(Хано Хојенштајн е германски новинар и писател. Текстот е објавен во „Гардијан“.)