Холандија е жариште на меѓународните судски спорови: војната во Украина, рудникот за сол во Бразил…
Од конфликтите во Украина и на Блискиот Исток до рудници за сол во Бразил – судовите во Холандија станаа „нулта земја“ на глобалното правно бојно поле со далекусежни импликации, пишува France Presse. Силна правна традиција, седишта на многу мултинационални компании и меѓународни организации и глобално достапна: Холандија има неколку предности што ја прават избрана за правен арбитер.
Во првите три месеци од оваа година, двата највлијателни меѓународни судови во Хаг веќе донесоа важни пресуди за руската инвазија на Украина и конфликтот меѓу Израел и Хамас во Појасот Газа. На почетокот на март, Меѓународниот кривичен суд (МКС) издаде налози за апсење на двајца високи руски команданти, а во јануари Меѓународниот суд на правдата (МСП) издаде итни мерки со кои му наложи на Израел да ја зголеми помошта за Појасот Газа и да ги заштити неговите жители.
Пресуди во големи климатски случаи
Во исто време, локалниот граѓански суд донесе историска одлука со која ја стопира испораката на делови за борбени авиони Ф-35 од Холандија во Израел. Жртвите на рудникот за сол во бразилскиот град Мацеи го тужат петрохемискиот гигант Браскем за отштета пред судот во Ротердам, една од многуте слични меѓународни тужби поднесени во последните години.
Во февруари, судот во Амстердам ја отфрли жалбата на Русија во тужбата со рекордни 50 милијарди американски долари, која вклучува барање за компензација од поранешните акционери на распаднатиот нафтен гигант Јукос.
Холандските судови донесоа пресуди за големи случаи за климата во последниве години, вклучително и една во 2021 година, која ја доби невладината организација Milieudefensie. Во тој случај, судот му нареди на петрохемискиот гигант Шел да ги намали емисиите на стакленички гасови, што се смета за прва голема пресуда за климатските промени против една корпорација.
Правно жариште
Зошто Холандија е жариште за меѓународни судски спорови? „Мислам дека е полесно да се тужи во Холандија“, вели Сесили Роуз, доцент по меѓународно јавно право на Универзитетот Лајден. „Законскиот праг за покренување колективни тужби во Холандија е релативно низок и тоа им олеснува на невладините организации да поднесат тужби од јавен интерес пред холандските судови“, рече таа.
„Случаите со меѓународни импликации редовно стигнуваат до холандските судови делумно затоа што Холандија е дом на транснационални компании со глобален дострел, како што се Шел, Унилевер или Хајнекен“, додаде Леон Кастеланос-Јанкиевич, виш научник во Институтот за меѓународно и европско право Асер.
„Овие мултинационални компании се предмет на холандското право и затоа холандските судови имаат надлежност над нив и нивните работи“, рече тој. Земјата има и високообразовани правни експерти и силна верба во почитувањето на законот.
„Холандија традиционално му придава големо значење на развојот на меѓународното право. „Промовирањето на развојот на меѓународниот правен поредок е постојана цел на холандската надворешна политика“, рече Кастеланос-Јанкиевич. Добрата инфраструктура со глобален досег и перцепцијата на земјата како „неутрално тло“ ја прават Холандија атрактивен избор за странките кои сакаат непристрасна пресуда, велат експертите.
Седишта на меѓународните судови
Холандија е дом на неколку меѓународни судови и трибунали и агенции како што се Организацијата за забрана на хемиско оружје и Европол, велат правни експерти.
Лоциран на брегот помеѓу Амстердам и Ротердам, Хаг отсекогаш се сметал за „град на мирот и правдата“. Првото меѓународно арбитражно тело, Постојаниот арбитражен суд, беше основано таму во 1899 година. Постојаниот арбитражен суд, кој сè уште постои, го отвори патот за телата подоцна основани во градот, вклучително и МСП по Втората светска војна и МКС, кој ги отвори своите врати во 2002 година.
Некои други меѓународни судови исто така се со седиште, вклучувајќи сега поранешниот Меѓународен суд на правдата за воени злосторства извршени на територијата на поранешна Југославија (МКТЈ) и Специјалниот суд за Косово.
„Иако случаите во овие јурисдикции се целосно независни од холандските судови бидејќи се дел од системот на ОН, тие го зголемуваат одекот на многу прашања од глобално значење“, рече Кастеланос-Јанкиевич.