Европските лидери се подготвуваат за кошмарен самит

ПАРИЗ – Европската унија е навикната на кризи. Но, ова може да биде оној кој ќе ги победи сите.Додека 27-те лидери на блокот се собираат во четврток во Брисел, тие знаат дека целата безбедносна архитектура по 1945 година – онаа што зависи од тоа да биде поддржана од Соединетите држави – може да се урне секој ден.

Откако Доналд Трамп се врати во Белата куќа, лидерите многу зборуваа за суверенитетот и одбраната. Официјални лица од европските влади изјавија дека е дојден моментот зборовите да се претворат во дело, но некои веќе стравуваат дека тоа може да тргне ужасно наопаку. Додека францускиот претседател Емануел Макрон зборуваше за потребата од „неверојатно будење“, а германскиот канцелар во очекување Фридрих Мерц ја опиша Европа како „пет минути до полноќ“, загриженоста е дека настаните се случуваат побрзо отколку што можат да се справат.

„Кошмарното сценарио е дека САД наскоро може да објават договор со кој ги прифаќаат повеќето барања на Русија, а потоа же и кажат на Украина и на Европа тоа да го земат или да го остават“, рече Малколм Чалмерс, заменик генерален директор на Институтот за кралски Обединети услуги во Лондон.

И тие не се плашат само од САД, туку се претпазливи за некои свои. Додека набрзина договорениот самит во четврток, само неколку дена по помалку формалните собири во Париз и Лондон, сигнализира намера да се изнајдат решенија, дипломатите веќе се подготвуваат за проруската група лидери предводена од Унгарецот Виктор Орбан да ја закочи целата работа.

Бројот на теми за кои се разговара и застрашувачкиот недостаток на единство значи дека ова е самит кој има потенцијал да пука во повеќе различни насоки. Лидерите ќе размислат како можат брзо да ги пренасочат ресурсите за зајакнување на националните армии, а во исто време ќе се обидат да покажат поддршка за Украина, на пример, повторно потврдувајќи го нејзиниот пат кон членство во ЕУ. Исто така, ќе се обидат да ја нагласат нивната одбивност кон режимот на Владимир Путин, вклучително и можеби посветеност за уште една рунда санкции. Така накратко: нема да биде лесно.

„Европа се соочува со јасна и присутна опасност од размери што никој од нас не ја видел во својот возрасен живот“, напиша претседателката на Европската комисија Урсула фон дер Лајен до лидерите на ЕУ во вторникот. „Иднината на слободна и суверена Украина – на безбедна и просперитетна Европа – е на ивица“. Повеќе од три години од целосната инвазија на Русија на Украина и едвај шест недели откако Трамп стана претседател, самитот во четврток ќе резервира недела со моменти кои ја одредуваат историјата на другата страна на Атлантикот.

Додека Емануел Макрон и Кир Стармер инјектираа неколку позитивни вибрациипо средбите со Трамп изминатите денови, работите тргнаа масовно надолу. По катастрофалната средба меѓу Трамп и украинскиот претседател Володимир Зеленски во Овалната соба во петокот, во вторникот уследи одлуката на Трамп да ја прекине воената помош за неговата земја опустошена од војна.Военото финансирање традиционално не е прашање на ЕУ, но лидерите ќе разговараат за тоа како работите може да се подобрат на централно ниво.

„Трошоците за одбрана стануваат фиксна цена“, рече европски дипломат. „Го исклучивме сонцето и сега треба да плаќаме секој ден за греење… Секој ден треба да плаќате муниција, барем неколку години, додека Трамп не умре“.

Едно од првите прашања што лидерите ќе го разгледаат е планот објавен во вторник од фон дер Лајен за обезбедување до 800 милијарди евра дополнителни трошоци за одбрана во наредните години. Најконкретно, планот на Фон дер Лајен вклучува идеја ЕУ да позајми 150 милијарди евра што ќе им бидат позајмени на владите на ЕУ за финансирање на паневропска опрема во области како што се воздушна и ракетна одбрана, артилериски системи, проектили, муниција, беспилотни летала и други потреби. Комисијата предлага да се олабават правилата за трошење на ЕУ за да им се овозможи на владите да ја зајакнат својата војска. Според Фон дер Лајен, дозволувањето на земјите да ги зголемат трошоците за одбрана еквивалентни на 1,5 отсто од бруто домашниот производ во текот на четири години, ќе се претвори во околу 650 милијарди евра низ целиот блок. Европската инвестициска банка, исто така, најави дека предлага промена на правилата за да се олесни финансирањето на одбранбените проекти.

Дипломатите и официјалните претставници на ЕУ сè уште ги разгледуваат деталите за предлозите, но генерално тоа е опишано како прв чекор во вистинската насока.

„Фон дер Лајен се обидува да го фати бикот за рогови“, рече француски министер, кој, како и другите цитирани овде, доби анонимност за да зборува искрено. „Но, дали ќе го следи тоа следи технократската структура на ЕУ?“

Се очекува лидерите да разговараат и за тоа како да се користат руските средства кои се замрзнати од почетокот на војната во Украина. Додека генерираните сретства од каматата во вредност од 200 милијарди евра веќе се користи за да се помогне во финансирањето на помошта, земјите, вклучително и Франција, се загреваат кон поконтроверзната идеја за запленување на средствата, иако противниците на планот велат дека тоа ќе наиде на правни пречки и може да предизвика финансиска нестабилност.

Веќе се води и битка за испраќање поголема воена поддршка за Украина. Официјалните лица очекуваа во изјавата на самитот да се вклучи планот што минатиот месец го објави шефицата за надворешни работи на ЕУ, Каја Калас, за испорака на Украина најмалку 1,5 милиони парчиња артилериска муниција оваа година, како и друга опрема, како што се системи за противвоздушна одбрана, ракети и беспилотни летала. Иако конечната изјава нема да се појави до крајот на самитот, најновиот нацрт циркулиран во вторникот вечерта  ги повикува министрите да најдат начин да обезбедат напредок на пратките на оружје. Официјални лица рекоа дека Унгарија одбива да се согласи со тоа.

Во нацрт-текстот се нагласува дека ЕУ „ќе продолжи да и дава на Украина редовна и предвидлива финансиска поддршка“.Во 2025 година, ќе и обезбеди на Украина 30,6 милијарди евра, со исплати од механизмот на ЕУ за поддршка на Киев, Украинскиот механизам, кој се очекува да достигне 12,5 милијарди евра и исплати од околу 18 милијарди евра од заемите од Г7 во рамките на таканаречената „иницијатива Ера“. И идните пари, најверојатно, ќе доаѓаат од планот „Rearm Europe“ – објави иницијативата на Фон дер Лајен во вторникот.

Додека европските лидери се среќаваат, украинските официјални лица покажуваат храбро лице реагирајќи на американската најава за запирање на помошта.

Тоа е „многу болно, но не и фатално“, изјави висок украински функционер за ПОЛИТИКО. „Тоа ќе ја чини Украина непотребни смртни случаи и изгубени територии, но нема да доведе до пораз“.