Енергетска криза во Европа: Зошто поскапува природниот гас и како тоа ќе ги погоди Европејците?

Потрошувачите кои немаат договор за греење и за електрична енергија со одредена цена, најверојатно ќе се соочат со зголемување на сметките за енергија

Рекордно високото зголемување на цените на природниот гас во Европа предизвикува загриженост дека потрошувачите ќе бидат тешко погодени од високите сметки за енергија оваа зима, бидејќи глобалната побарувачка за гориво се зголемува. Иако кризата е глобална, Европа беше погодена од неколку отежнувачки фактори кои би можеле да ја направат кризата поакутна.

Еве еден брз водич за кризата со природен гас во Европа. За подолг водич кликнете овде.

Зошто растат цените на природниот гас?

Цените на природниот гас се зголемуваат во Европа, бидејќи побарувачката се зголемува на глобално ниво. Иако ова се случува со повеќето стоки, тоа беше поголем проблем со природниот гас.

Тоа се должи на глобалниот економски подем, бидејќи земјите ги укинуваат ограничувањата за СОВИД-19 и целосно ги отвораат своите економии. Пазарите сега се натпреваруваат бидејќи расте побарувачката по шокот од пандемијата.

Исто така, постои конкуренција за природен гас по долгите зими во Европа и во Источна Азија, а купувачите сега вршат притисок врз зголемување на цените. „Се наоѓате во област каде што побарувачката и натаму се зголемува, а од друга страна, понудата е поограничена“, вели Тиери Брос, енергетски експерт и професор во „Сајенс По Париз“.

Значи, што се случува во Европа?

„Европа се соочува со ‘совршена бура’ на својот пазар за природен гас“, објаснува Симоне Таљапиетра, виш соработник во бриселскиот економски тинк-тенк „Бројгел“, поради комбинација на фактори и од страната на понудата и од побарувачката.

Побарувачката се зголеми од неколку причини, велат експертите, вклучително и дека Европа имаше постудена зима, па луѓето ги загреваа своите домови подолго од вообичаеното. Тоа заедно со постепеното отстранување на јагленот и лошата година за производство на струја од ветер ја зголеми потребата за природен гас.

Исто така, постојат неколку прашања на страната на снабдувањето: вклучително и помалото одржување на нафтените и гасните полиња за време на кризата со Ковид-19 и намалените инвестиции.

Плус, Европа го намалува сопственото домашно производство на природен гас. Најголемиот европски домашен производител на природен гас, Холандија, започна со постепено исфрлање на нивното главно поле за гас Гронинген во 2018 година.
Процентот на работен гас во складовите сега изнесува 74 отсто во Европа, споредено со ова време минатата година кога беше 94 отсто, покажуваат податоците на Гасна инфраструктура на Европа.

„Големата загриженост на пазарот е дека нивото на складирање на гас во Европа е пониско од вообичаеното во овој момент од годината. Ние не сме подготвени, добро подготвени за навигација во зимската сезона, а тоа е системот за греење. Значи, тоа е грижата што ги зголемува цените“, вели Таљапиетра.

Која е улогата на Русија во сегашната криза?

Имаше загриженост дека Русија би можела да ја искористи кризата за да лобира новокомплетираниот гасовод „Северен тек 2“ да се вклучи со тоа што нема да испраќа повеќе природен гас за складирање во Европа. Русија беше најголемиот извозник на природен гас во Европската унија во 2019 и 2020 година, сочинувајќи повеќе од 40 отсто од увозот на ЕУ.

Меѓународната агенција за енергија (ИЕА) соопшти дека рускиот извоз во ЕУ е намален од нивото во 2019 година и дека „Русија може да направи повеќе за да ја зголеми достапноста на гас во Европа и да обезбеди складирањето да биде исполнето на соодветно ниво во подготовка за претстојната зимска грејна сезона“.

Четириесет членови на Европскиот парламент неодамна ја повикаа Европската комисија да започне истрага за тоа дали „Гаспром“ го задржува природниот гас за да повлијае врз одобрувањето на гасоводот „Северен тек 2“.

Портпаролот на Кремљ во средината на септември изјави дека пуштањето во употреба на новиот гасовод „значително ќе ја балансира“ цената на природниот гас во Европа, што дополнително ги зголеми сомнежите дека Русија намерно ќе го задржува гасот. Но, некои експерти велат дека „Газпром“ не го прекршува договорот и исто така мора да го почитува пазарниот удел од 40 проценти во Европа за да го одржува системот конкурентен.

Дали е ова поврзано со Зелената транзиција?

Иако лошата година за производство на струја од ветер придонесе за кризата, како и помалкуте инвестиции во фосилни горива, многумина тврдат дека додавањето повеќе обновливи извори на енергија во мешавината мора да биде дел од излезот.

„Проблемот е што ние нема да ја имаме оваа ситуација ако во овој момент треба да имаме повеќе обновливи извори на енергија во системот. Обновливите извори … во основа ја намалуваат улогата на фосилните горива и… го штитат пазарот од снабдување, од ценовниот шок кај фосилните горива“, вели Таљапиетра.

„Долгорочниот одговор на моменталната ситуација во Европа мора да биде забрзување на распоредувањето на обновливи извори на енергија, но и решенија за енергетска ефикасност, кои се многу важни за да се намали побарувачката за греење во станбени или во нашите куќи“, додаде тој.

Но, многумина велат дека побарувачката ќе мора да се прилагоди во овој период на транзиција, исто така и на повеќе обновливи извори.

„Ако сакаме да ставиме повеќе наизменичност во системот, како што се обновливите ветер и сонце, тогаш треба да имаме повеќе механизам за капацитет со достапни електрани на гас или капацитет за складирање што ни недостасува на технолошка основа. Во спротивно, ние ќе имаме исклучувања во Европа“, вели Брос од Сајенс По.
„Не затоа што сакавме премногу брзо да ги исфрлиме фосилните горива. Тоа е затоа што побарувачката не е прилагодена“, додаде тој.

Како може да влијае на потрошувачите?

Потрошувачите кои немаат договор за греење и за електрична енергија со одредена цена, најверојатно ќе имаат зголемување на сметките за енергија. Природниот гас не само што претставува една петтина од електричната енергија во Европа, туку се користи и за греење и за готвење. Во 2018 година, беше околу 45 отсто од енергијата што се користи за греење на домовите во блокот.

Во Германија и Шпанија, цените во септември беа три или четири пати поголеми од просечните во 2019 и 2020 година, објави ИЕА.

Многу земји се обидуваат да им помогнат на потрошувачите во услови на зголемени цени, а Франција најави серија мерки, вклучувајќи „енергетска проверка“ за да им помогне на луѓето да ги платат зголемените сметки.

Шпанија соопшти дека ќе го намали данокот за енергија за да ги намали трошоците за луѓето, додека Италија исто така ги намалува даноците.

Но, многу организации се загрижени дека повеќе луѓе можеби ќе треба да изберат помеѓу плаќање за греење и хранење на нивните семејства оваа зима.
Истражувањето ширум ЕУ за 2019 година покажа дека 6,9 проценти од луѓето во земјите-членки на ЕУ не можат да ги одржуваат домовите соодветно затоплени. (Еуроњуз)