Егзистенцијалниот избор на Европа

Со години ја користев секоја можност да ја повикам Европската унија и нејзините земји-членки да инвестираат повеќе во одбраната. Кога рускиот претседател Владимир Путин ја започна својата целосна инвазија на Украина, постојано прашував (како член на Европскиот парламент) каков дополнителен доказ ни е потребен за да ги препознаеме заканите со кои се соочува цела Европа. Што би направиле ние – како Европејци – ако нашата безбедност биде загрозена додека нашиот најблизок сојузник, Соединетите Американски Држави, е ангажиран на друг начин?

Денес, се соочуваме токму со таа ситуација. Американските претставници отворено изјавуваат дека немаат намера да го посветат поголемиот дел од своето време или ресурси на справување со она што го сметаат за европски прашања. Според државниот секретар Марко Рубио, САД имаат „други приоритети на кои треба да се фокусираат“.

Се согласувам. Глобалната суперсила има глобални одговорности, а бројот на жаришта што би можеле да го привлечат вниманието на американската влада се чини дека само расте. Покрај предизвиците на западната хемисфера, нестабилноста на Блискиот Исток и сериозните тензии меѓу двете нуклеарни сили – Индија и Пакистан – постои и најважната цел за редефинирање на односите со Кина. Покрај тоа, според официјалната доктрина за планирање на Министерството за одбрана на САД, САД повеќе не можат да водат повеќе од една голема војна истовремено.

Новата американска администрација јасно ја соопшти својата позиција. „Денес сме тука директно и недвосмислено да изразиме дека суровите стратешки реалности ги спречуваат Соединетите Американски Држави да бидат првенствено фокусирани на безбедноста на Европа“, објави министерот за одбрана Пит Хегсет во Брисел овој февруари. А потпретседателот на САД, Џеј Ди Венс, беше уште подиректен, наведувајќи дека „целата безбедносна инфраструктура на Европа… е субвенционирана од Соединетите Американски Држави“, иако не е во интерес ниту на Европа, ниту на Америка „Европа да биде постојан безбедносен вазал на Соединетите Американски Држави“. Самиот претседател Доналд Трамп постојано ја обвинуваше Европа за „безгрижно користење“ и „искористување“ на САД.

На Европејците можеби не им се допаѓа она што го слушаме, но не можеме да се преправаме дека не го слушаме. Мора да бидеме подготвени САД да ги измијат рацете не само од Украина, туку дури и од Европа. Силви Кауфман од „Монд“ неодамна тврдеше: „Подготовката за најлошото е побезбедна отколку надежта за најдоброто“. Можеме и треба да ги правиме и двете – да се надеваме и да се подготвуваме. Верувајте, но проверувајте.

Откако Трамп ја објави својата претседателска кандидатура во 2015 година, постојат две школи на размислување за толкувањето на неговите зборови. Некои тврдат дека треба да го сфаќаме сериозно, но не буквално, додека други нè поттикнуваат да го правиме спротивното: да се однесуваме кон него буквално, но не секогаш сериозно. Верувам дека најразумниот и најпочитуваниот пристап е да се однесуваме кон она што го кажува американскиот претседател и буквално и сериозно.

Со оглед на моменталната состојба во светот, ова имплицира дека Европа се соочува со егзистенцијален избор. Можеме да влеземе во глобалната игра обединети, како конкурент во тешка категорија, или можеме да се осудиме на маргинализација.

Многу е веќе направено за да станеме конкурент во тешка категорија. Од 2016 година – непосредно пред првиот мандат на Трамп – членките на НАТО, со исклучок на САД, ги зголемија своите годишни трошоци за одбрана за 98%, од 255 милијарди долари на 506 милијарди долари. Покрај тоа, по три години војна на Путин против Украина, ЕУ и нејзините земји-членки покажаа дека се подготвени да потрошат уште повеќе и да прифатат покооперативен, рационален и поефикасен пристап кон планирањето и набавките на одбраната. Новиот заеднички договор за одбрана меѓу ЕУ и Обединетото Кралство е уште еден чекор што ја демонстрира оваа нова стратешка солидарност.

Одвраќањето на Русија не е надвор од нашите можности. Не треба да се споредуваме со воените капацитети на САД; туку, ни треба само доволно за да го принудиме Путин да ги преиспита своите шанси за победа во конфронтација со обединета европска заедница на демократски национални држави.

Луѓето во Европа јасно бараат да развиеме ревитализиран европски одбранбен став. Според Европската комисија, 71 отсто од граѓаните на ЕУ веруваат дека блокот мора да ја зајакне својата способност за производство на воена опрема, додека 77 проценти поддржуваат заедничка одбранбена и безбедносна политика. Ова им дава мандат на европските лидери да размислуваат и да дејствуваат смело.

Но, колку време ќе биде потребно за да се врати мирот во Украина и стабилноста во Европа? Верувам дека мора да дејствуваме врз основа на три претпоставки. Прво, треба да го гледаме ова како војна на поранешна империјална метропола против она што го смета за бунтовна колонија. Историјата сугерира дека колонијалните војни обично траат околу една деценија за да завршат. Сè што е помалку од тоа треба да се смета за бонус.

Второ, треба да прифатиме дека за земјата-напаѓач да започне преговори со добра намера, мора да заклучи дека инвазијата била грешка. Мора да признае дека трошоците за војната и за одржување на поранешната колонија под власт се поголеми од какви било придобивки што колонијата може да ги донесе. Трето, со оглед на горенаведеното, треба да запомниме дека колонијалните војни обично ги завршуваа различна група лидери од оние што ги започнале борбите.

Да, зајакнувањето на европските одбранбени капацитети, а воедно и поддршката на Украина, ќе чини пари. Од почетокот на агресивната војна на Русија, ЕУ и нејзините земји-членки обезбедија повеќе од 165 милијарди долари поддршка за Украина и нејзиниот народ. Тоа е значителна сума, но сепак е помалку од 1% од вкупниот БДП на земјите-членки на ЕУ (околу 19 билиони долари). Секако можеме да направиме повеќе.

И додека ја обновуваме одбраната на Европа, не смееме да ја изгубиме од вид причината зошто го правиме тоа: дејствуваме за сопствена безбедност, не за да ги поткопаме трансатлантските односи, туку за да ги подобриме. За да избегнеме стратешка дилема, ние Европејците мора да можеме да им помогнеме на САД да ги бранат своите сојузници со тоа што ќе го преземеме нашиот фер дел од безбедносниот товар.

(Радослав Сикорски е министер за надворешни работи на Полска. Текстот е дел од мрежата на „Проект синдикејт“.)