Човештвото е на огромни искушенија, светските лидери се собираат во Обединетите нации

ОБЕДИНЕТИ НАЦИИ – Соочени со комплексен сет на предизвици што го искушуваат човештвото како никогаш досега, светските лидери се состануваат во Обединетите нации оваа недела под сенката на првата голема војна во Европа по Втората светска војна – конфликт што ја стартуваше глобалната криза со храна и ги подели големите сили во начин невиден уште од Студената војна.

Многуте аспекти на војната во Украина се очекува да доминираат на годишниот состанок во време кога многу земји и народи се соочуваат со растечката нееднаквост, ескалирачката климатска криза, заканата од повеќекратни гладувања и бранот на дезинформации и говор на омраза поттикнат од интернет – сето тоа на врвот пандемија на корона вирусот која е на половина пат од својата трета година.

За прв пат откако Обединетите нации беа основани на пепелта од Втората светска војна, европските нации се сведоци на војна во нивната средина што ја води соседна Русија со нуклеарно оружје. Нејзината инвазија на 24 февруари не само што го загрозува опстанокот на Украина како независна демократска држава, туку и лидерите во многу земји се загрижени за обидот да го зачуваат регионалниот и меѓународниот мир и да спречат поширока војна.

Генералниот секретар на ОН, Антонио Гутереш рече дека стратешките поделби – со Западот од една страна и Русија и сè повеќе Кина од друга – го „парализираат глобалниот одговор на драматичните предизвици со кои се соочуваме“.

Тој укажа не само на уништувањето во Украина од речиси седуммесечните борби, туку и на влијанието на војната врз глобалната економија.

Ескалацијата на цените на храната и енергијата најмногу ги погодува најсиромашните луѓе во светот, а нациите се „проголтани од киселините на национализмот и личниот интерес“ наместо да работат заедно и да ги решаваат споровите по мирен пат, два принципа кои лежат во срцето на Повелбата на ОН и го поткрепуваат сето она што Обединетите нации се обидуваат да направат.

„Генералното собрание се состанува во време на голема опасност“, рече шефот на ОН минатата недела.

За прв пат по три години, лидерите ќе ги одржат своите говори лично во големата сала на Генералното собрание. Нема да има повеќе претходно снимени обраќања или хибридни состаноци предизвикани од ковид, со еден исклучок: украинскиот претседател Володимир Зеленски.

Поради приговорите од Русија и неколку сојузници, собранието од 193 членови во петокот гласаше со големо мнозинство да му дозволи на украинскиот лидер претходно да го сними својот говор поради причини кои се надвор од негова контрола – „тековната странска инвазија“ и воените непријателства што бараат од него да ги спроведе неговите „должности за национална одбрана и безбедност“.

Смртта на британската кралица Елизабета Втора и нејзиниот погреб во Лондон во понеделникот, на кој присуствуваат многу светски лидери, создадоа главоболки во последен момент за средбата на високо ниво. Дипломатите и персоналот на ОН се обидуваат да се справат со промените во плановите за патување, тајмингот на некои настани и логистички сложениот распоред за зборување на светските лидери.

Гутереш го прескокнува погребот за да претседава со „Трансформирачкиот образовен самит“ во понеделник, кој го свика за да се создаде акција за целта на ОН да се обезбеди квалитетно образование за сите деца до 2030 година кои изгубија значителна позиција за време на пандемијата.

Вистинскиот собир на светските лидери, познат како Генерална дебата, започнува во вторник наутро со говорот на шефот на ОН за состојбата на светот на 77. сесија на Генералното собрание што започна на 12 септември. Бразил зборуваше прв повеќе од седум децении бидејќи на раните сесии на Генералното собрание доброволно се пријави да зборува прв кога ниту една друга земја не го стори тоа.

Претседателот на САД, кој ја претставува земјата домаќин на Обединетите нации, традиционално е вториот говорник. Но, претседателот Џо Бајден присуствува на погребот на кралицата, а неговиот говор е одложен до среда наутро. Сенегалскиот претседател Меки Сал се очекува да го преземе местото на Бајден.

Речиси 150 претседатели, премиери и монарси се на најновата листа на говорници, што е многу висок број што ја одразува важноста на состанокот не само за презентирање на погледот на секоја земја за светот, туку и за приватните еден на еден и групните состаноци каде што дипломатите велат дека голем дел од светскиот бизнис се спроведува.

Покрај Зеленски, Бајден и бразилскиот претседател Жаир Болсонаро, други шефови на држави кои доаѓаат во ОН ги вклучуваат претседателите на Турција, Иран, Франција, Колумбија, Јужна Кореја, Јужна Африка, Египет и Венецуела. Шефовите на влади на списокот ја вклучуваат новата британска премиерка Лиз Трас, германскиот канцелар Олаф Шолц, исто така, првпат се појави и премиерите на Јапонија, Израел, Ирак и Пакистан. Русија и Кина ги испраќаат своите министри за надворешни работи.

Долги години, министрите за надворешни работи на петте постојани членки на Советот за безбедност на ОН со право на вето – САД, Русија, Кина, Велика Британија и Франција – се состануваа на маргините на ручек или вечера. Дипломатите рекоа дека оваа година не е планирана средба.

За време на типичните недели на високо ниво, илјадници луѓе се во комплексот на ОН за говори и стотици споредни настани. Но, поради континуираната пандемија, оваа година само неколкуте настани организирани од генералниот секретар и претседателот на Генералното собрание се одржуваат во седиштето на ОН. Десетици споредни настани ќе се случат на други места во градот.

Ричард Гован, директор на ОН на Меѓународната кризна група, рече дека Украина и кризата со храна ќе бидат двете „главни теми“ и пораката од западните лидери ќе биде јасна: „Ова е руска војна за агресија и ова е огромен напад за системот на ОН“.

Врв ќе биде министерскиот состанок на Советот за безбедност на ОН на 22 септември, фокусиран на борбата против неказнивоста во војната во Украина – тема за која одлучи Франција, која претседава со Советот овој месец. Состанокот може да ги стави министрите за надворешни работи на петте земји на постојаниот совет во иста просторија со министерот за надворешни работи на Украина, Дмитро Кулеба, кој е поканет.

Францускиот амбасадор во ОН, Николас Де Ривиер, во петокот рече дека „сторителите ќе одговараат“ за „драматичните последици“ што ги имаше „руската агресивна војна“ врз цивилите во Украина. И американската амбасадорка Линда Томас-Гринфилд рече дека Обединетите нации се соочуваат со „криза на доверба“ предизвикана од руската инвазија на Украина, која го наруши суверенитетот и територијалниот интегритет на соседот, „згазување на човековите права“ и го погоди срцето на Повелбата на ОН со стремежот кон војна наместо мир со преговори.

Генералниот секретар Гутереш, кој штотуку го посети Пакистан, каде што рече дека поплавената област е три пати поголема од неговата родна земја Португалија, ја нападна Групата 20 најбогати нации, за кои рече дека се одговорни за 80 отсто од емисиите што предизвикуваат глобално затоплување. .

„Мојата порака до светските лидери што се собираат овде е јасна: намалете ја температурата – сега“, рече тој. „Не поплавувајте го светот денес; немојте да го удавите утре“. (АП)